Erregimen aldaketa
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Historia
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 7,83 KB
1-Erregimen aldaketa
Errepublikanoek hirietan hauteskundeak irabazi ostean, monarkiak behera egin. Erregimen aldaketa, odolik isuri gabe, 1931ko apirilak 14an hiri buru batzuetan errepublika aldarrikatu, udal hauteskundeen emaitza monarkiaren aurkako adierazpena izan zalako. Alfonso XIII.a erbestera abiatu.
Behin-behineko gobernuaren zereginak
Behin behineko fobernuan, burua--> Niceto Alcala Zamora kontserbadorea; errepublikano eta sozialisten ordezkariak zeuden (Donostiako itunekoak). Estatua aldatzen hasi zen buru belarri.
Espainol askoren ustez aldatzea beharrezkoa: horregaitik, berrezarpeneko jauntxoen Espainia behin betiko baztertuko omen zuen erregimena pozez hartu.
Anarkistek errepublika gogo onez hartu, nahiz eta burgesa zala pentsatu--> erregimen libertario baten alde borroka egiteko prestatu ziren.
Elizaren jarrera
Gotzainek, tentuz, berriei errespetua izan behar zitzaiela esan fededunei. Barealdiak gitxi iraun. Gobernuaren antiklerikalismoak Espainako biztanleengan eragina, sentipen hori aspalditik errotua zuten eta. Biztanleak elizaren kontrako ekintzak egiten hasi zirenean, Errepublikako agintariek ezin egoera kontrolatu eta behin behineko gobernuak kolpe gogorra hartu.
Gorte konstituziogileak
Gorte konstituziogileetako hauteskundeak ekainaren 28an; inoiz baino jende gehiagok parte hartu. Errepublikanoen eta sozialisten arteko batasunak gehiengoa lortu ia probintzi guztietan, EH-n izan ezik--> nazionalistek eta tradizionalistek irabazi. Beraz, kongresuan ezkerreko joera nabarmena izan zen.
Konstituzio errepublikanoa
Lehen lana konstituzioa idaztea:
1- Estatuaren segurtasunerako arriskutsutzat zituzten ordena erlijiosoak desegin eta kleroaren aurrekontuak bertan behera utzi.
2- Estatu akonfesionala
3- Norbanako eskubideen aldarrikapenaren ondoan eskubide nazionalak ere aldarrikatu.
4- Estatu demokratiko eta laikoa.
5- Ganbara bakarra
6- Sufragio unibertsala:emakumeek ere
7- Interes publikoa jabego eskubidearen gainetik; beraz, jabetza kentzea posible.
8- Estatu zentral indartsua ezarri
9- Lurralde bakoitzeko arazoak konpontzeko bidea ere emon, autonomia-estatutuen bidez, (eskatzen zuten lurraldeentzat) testu konstituzionala onartu eta hurrengo egunean, kongresuak Alcala Zamora errepublikako presidente eta Manuel Azaña gobernuburu aukeratu. Zentro ezkerreko gobernua.
2-bi urtko boltxebika
ezkuntzarn brrikuntza
spainarn atzrapna ezkuntza-sistma egoki batn bidz gainditu zitkla pntsatuz, azañarn gobrnuak mtodo eta irakasl erlijiosoen lkuan ezkuntza aurrrakoia jarri na i.
errpublikak gogor egin arrn , ez dnborak ez diruak ezinlizarn irakaskuntza monopolioa dusztatu. l en ezkuntzako mil0 skola brri eraiki. l en ezkuntza drrigorrzkoa, do ain eta mistoa. maisu egio kontratatu eta soldata igo. ikaskta planak errformatu.
brrikuntza militarra
armada erabrritu b arra: buruzagi asko zgoen; soldaduek prstakuntza skasa;matrial oso za arra. l en erabakietako bat: ainbat ofiziali, soldata murriztu gab, dnbora baino l en errtiratzko proposatu. errpublikarkiko fidltasuna zin egin b ar ofizialk. onla ez egitkotan aukra ori emon.
erdiek onartu eta ofizialn kopuruak b era egin nabarmn. skumn militar zabalak murriztu. zaragozako akadmia nagusia itxi. armadako sktor asko asarratu, militarri aginta eta entzuta kntzko ezkutuko a alginak zirlako.
errpublika ez ausartu guardia zibila dsgitn, baina ordna publikoan zuen egmonia aldatu. erasorako guardia eratu, iriko polizia lgz trbatua.
nkazaritzarn brrikuntza
itxaropn errpublikanoak nkazaritzarn brrikuntza izan zuen lburu nagusi--> 2 mnd l enagotik ztorrn arazo larria, extrmadurako eta andaluziako latifundio zabalak, gosak zudn nkazariak eta zapaldutako maiztrrak konponbidarn zain zudn.
lursail andiak lurrik gabko nkazarien artan banatuko zituen lga onartza prmiazkoa. lburua ez egitura goitik b era aldatza, egiturak erabrritza.
lur jab andiek eta skuinko eta zntroko aldrdiek aurr egin brrikuntzari. nkazaritza brrikuntzarn oinarrien lga onartu: spainako andien lurrak, kalt ordainik gab eta txarto landu eta lantzn ez zirn lurrak, kalt ordainagaz nkazarien artan banatu.
14 probintzietarako bakarrik eta jabtza kntza onartu kalt ordain batn truk. errformak ez erantzun e 1ka mila nkazarien skariei. burokrazia zla eta, jabtza kntza garstia znz eta lurrn jabk aurr egin zutnz, lga indarran egon bi urttan, ez zutn arrakasta andirik izan.
lan arloko lgak
langil skubidtan aurrrapnak emon:
- gutxienzko soldatak
- 8 orduko lanaldia.
- epaima ai mistoak: enprsaburuek eta langilk osatu, skumn aso euki lan arloan.
- nkazariei lotutakak: lur alokairu kontratuak luzatu, jornalariek langabzian zudn tokietan, drrigor landu b ar izata.
autonomia statutuak
1932ko irailarn 9an azañak kataluinako statutua onarrarazi, ainbat dnbora kongsuan bueltaka ibili eta gro. gortk emon statutua.
e. -n euskal abrtzaltasunarn barruan bakarrik bntako spiritu autonomiazala. sozialistntzat eta errpublikanoentzat, autonomia statutua bigarrn mailako gaia. euskal skuinak--> (karlistak) errgimnari sabotaja egitko erabili.
egoera ekonomikoa
europako erriekin aldratuz spainak atzrapn ekonomikoa zuenz, g iago kostatu 1929ko krisi amrikarra gainditu. sxtazioek gainb era andia izan. langabzia gorantz asi.
gizart gatazkak
arazorik andientakoa: brrikuntza asmoen aurran iraultza skakizuna aurkitu. grtaera politikoak langiln itxaropn-galra eta brrikuntzn aurran ugazabn zorroztasuna zirla eta, pilatutako tntsioa agrtuz joan eta gatazkak gora egin. sindikatu anarkistak:
* zuznan part artzarn eta iraultza siziala egitarn aldkoek.
* asiera asieratik ulrtu eurn lburuak ezin zirla lortu errpublika burgs batn lgzkotasunarn barruan.
* aimbat grba egin.
* lurrak artu cnt-rn iznan.
kal-istiluen eraginz azañak eta br gobrnuak izn ona eta aginta galdu. errpublikarn aurka zudni msd andia egin zitzaien.
skuinak er grtatutakoa lxatu eta kongsuan gogor egin ziotn. ezkrrko langilk gro eta msfidantza andiagoa errpublikari. erradikalizatu. langilk misria gorrian bizi (cnt; ugt)
skuina-antolatu
gobrnu errpublikano-sozialistarn gainb era ezin inork glditu. skuin katolikoek errpublikarn antiklrikalismoa erabili eta aimbat gizart taldtako jnda bildu mugimndu indartsu batn.
lburua--> lgarn barruan grra eginz azañarn gobrnuarn norabida aldatu. mugimndu katolikotik cda sortu, 1933. skuin autonomoen konfdrazio spainola. konstituzio errpublikanoa aldatu na i, btz er erlijio eta ezkuntza arloetan.
cda:
- tald etrognoa: kristau dmokratak; apurka faxismoak erakarri zituen skuin muturrko gizonak.
- katolizismoa
- jabtza pribatua
- zntralismoa
faxismo spainola
cda baino skuinrago zudn bst tald batzuk. ultramonarkikoak gil roblsngandik (cdarn burua) banandu eta brrikuntza spainola eratu.
*spainarn arazoa lg bidtatik kanpo bakarrik konpon zitkla ust.
karlismoa mugimndu nazionalista ultraskuindar bi urtu: komunio tradizionalista.
*errpublikarn kontra stratgia garatzko prst agrtu.
erdiko klasko ikasln giroan l en tald faxistak sortu: falang spainola burua jos antonio primo d rivra.
*errpublikarn kontrakoa
*”ukabiln eta pistoln dialktikarkin” batragarria zn nazionalismo spainol batn ald.
Errepublikanoek hirietan hauteskundeak irabazi ostean, monarkiak behera egin. Erregimen aldaketa, odolik isuri gabe, 1931ko apirilak 14an hiri buru batzuetan errepublika aldarrikatu, udal hauteskundeen emaitza monarkiaren aurkako adierazpena izan zalako. Alfonso XIII.a erbestera abiatu.
Behin-behineko gobernuaren zereginak
Behin behineko fobernuan, burua--> Niceto Alcala Zamora kontserbadorea; errepublikano eta sozialisten ordezkariak zeuden (Donostiako itunekoak). Estatua aldatzen hasi zen buru belarri.
Espainol askoren ustez aldatzea beharrezkoa: horregaitik, berrezarpeneko jauntxoen Espainia behin betiko baztertuko omen zuen erregimena pozez hartu.
Anarkistek errepublika gogo onez hartu, nahiz eta burgesa zala pentsatu--> erregimen libertario baten alde borroka egiteko prestatu ziren.
Elizaren jarrera
Gotzainek, tentuz, berriei errespetua izan behar zitzaiela esan fededunei. Barealdiak gitxi iraun. Gobernuaren antiklerikalismoak Espainako biztanleengan eragina, sentipen hori aspalditik errotua zuten eta. Biztanleak elizaren kontrako ekintzak egiten hasi zirenean, Errepublikako agintariek ezin egoera kontrolatu eta behin behineko gobernuak kolpe gogorra hartu.
Gorte konstituziogileak
Gorte konstituziogileetako hauteskundeak ekainaren 28an; inoiz baino jende gehiagok parte hartu. Errepublikanoen eta sozialisten arteko batasunak gehiengoa lortu ia probintzi guztietan, EH-n izan ezik--> nazionalistek eta tradizionalistek irabazi. Beraz, kongresuan ezkerreko joera nabarmena izan zen.
Konstituzio errepublikanoa
Lehen lana konstituzioa idaztea:
1- Estatuaren segurtasunerako arriskutsutzat zituzten ordena erlijiosoak desegin eta kleroaren aurrekontuak bertan behera utzi.
2- Estatu akonfesionala
3- Norbanako eskubideen aldarrikapenaren ondoan eskubide nazionalak ere aldarrikatu.
4- Estatu demokratiko eta laikoa.
5- Ganbara bakarra
6- Sufragio unibertsala:emakumeek ere
7- Interes publikoa jabego eskubidearen gainetik; beraz, jabetza kentzea posible.
8- Estatu zentral indartsua ezarri
9- Lurralde bakoitzeko arazoak konpontzeko bidea ere emon, autonomia-estatutuen bidez, (eskatzen zuten lurraldeentzat) testu konstituzionala onartu eta hurrengo egunean, kongresuak Alcala Zamora errepublikako presidente eta Manuel Azaña gobernuburu aukeratu. Zentro ezkerreko gobernua.
2-bi urtko boltxebika
ezkuntzarn brrikuntza
spainarn atzrapna ezkuntza-sistma egoki batn bidz gainditu zitkla pntsatuz, azañarn gobrnuak mtodo eta irakasl erlijiosoen lkuan ezkuntza aurrrakoia jarri na i.
errpublikak gogor egin arrn , ez dnborak ez diruak ezinlizarn irakaskuntza monopolioa dusztatu. l en ezkuntzako mil0 skola brri eraiki. l en ezkuntza drrigorrzkoa, do ain eta mistoa. maisu egio kontratatu eta soldata igo. ikaskta planak errformatu.
brrikuntza militarra
armada erabrritu b arra: buruzagi asko zgoen; soldaduek prstakuntza skasa;matrial oso za arra. l en erabakietako bat: ainbat ofiziali, soldata murriztu gab, dnbora baino l en errtiratzko proposatu. errpublikarkiko fidltasuna zin egin b ar ofizialk. onla ez egitkotan aukra ori emon.
erdiek onartu eta ofizialn kopuruak b era egin nabarmn. skumn militar zabalak murriztu. zaragozako akadmia nagusia itxi. armadako sktor asko asarratu, militarri aginta eta entzuta kntzko ezkutuko a alginak zirlako.
errpublika ez ausartu guardia zibila dsgitn, baina ordna publikoan zuen egmonia aldatu. erasorako guardia eratu, iriko polizia lgz trbatua.
nkazaritzarn brrikuntza
itxaropn errpublikanoak nkazaritzarn brrikuntza izan zuen lburu nagusi--> 2 mnd l enagotik ztorrn arazo larria, extrmadurako eta andaluziako latifundio zabalak, gosak zudn nkazariak eta zapaldutako maiztrrak konponbidarn zain zudn.
lursail andiak lurrik gabko nkazarien artan banatuko zituen lga onartza prmiazkoa. lburua ez egitura goitik b era aldatza, egiturak erabrritza.
lur jab andiek eta skuinko eta zntroko aldrdiek aurr egin brrikuntzari. nkazaritza brrikuntzarn oinarrien lga onartu: spainako andien lurrak, kalt ordainik gab eta txarto landu eta lantzn ez zirn lurrak, kalt ordainagaz nkazarien artan banatu.
14 probintzietarako bakarrik eta jabtza kntza onartu kalt ordain batn truk. errformak ez erantzun e 1ka mila nkazarien skariei. burokrazia zla eta, jabtza kntza garstia znz eta lurrn jabk aurr egin zutnz, lga indarran egon bi urttan, ez zutn arrakasta andirik izan.
lan arloko lgak
langil skubidtan aurrrapnak emon:
- gutxienzko soldatak
- 8 orduko lanaldia.
- epaima ai mistoak: enprsaburuek eta langilk osatu, skumn aso euki lan arloan.
- nkazariei lotutakak: lur alokairu kontratuak luzatu, jornalariek langabzian zudn tokietan, drrigor landu b ar izata.
autonomia statutuak
1932ko irailarn 9an azañak kataluinako statutua onarrarazi, ainbat dnbora kongsuan bueltaka ibili eta gro. gortk emon statutua.
e. -n euskal abrtzaltasunarn barruan bakarrik bntako spiritu autonomiazala. sozialistntzat eta errpublikanoentzat, autonomia statutua bigarrn mailako gaia. euskal skuinak--> (karlistak) errgimnari sabotaja egitko erabili.
egoera ekonomikoa
europako erriekin aldratuz spainak atzrapn ekonomikoa zuenz, g iago kostatu 1929ko krisi amrikarra gainditu. sxtazioek gainb era andia izan. langabzia gorantz asi.
gizart gatazkak
arazorik andientakoa: brrikuntza asmoen aurran iraultza skakizuna aurkitu. grtaera politikoak langiln itxaropn-galra eta brrikuntzn aurran ugazabn zorroztasuna zirla eta, pilatutako tntsioa agrtuz joan eta gatazkak gora egin. sindikatu anarkistak:
* zuznan part artzarn eta iraultza siziala egitarn aldkoek.
* asiera asieratik ulrtu eurn lburuak ezin zirla lortu errpublika burgs batn lgzkotasunarn barruan.
* aimbat grba egin.
* lurrak artu cnt-rn iznan.
kal-istiluen eraginz azañak eta br gobrnuak izn ona eta aginta galdu. errpublikarn aurka zudni msd andia egin zitzaien.
skuinak er grtatutakoa lxatu eta kongsuan gogor egin ziotn. ezkrrko langilk gro eta msfidantza andiagoa errpublikari. erradikalizatu. langilk misria gorrian bizi (cnt; ugt)
skuina-antolatu
gobrnu errpublikano-sozialistarn gainb era ezin inork glditu. skuin katolikoek errpublikarn antiklrikalismoa erabili eta aimbat gizart taldtako jnda bildu mugimndu indartsu batn.
lburua--> lgarn barruan grra eginz azañarn gobrnuarn norabida aldatu. mugimndu katolikotik cda sortu, 1933. skuin autonomoen konfdrazio spainola. konstituzio errpublikanoa aldatu na i, btz er erlijio eta ezkuntza arloetan.
cda:
- tald etrognoa: kristau dmokratak; apurka faxismoak erakarri zituen skuin muturrko gizonak.
- katolizismoa
- jabtza pribatua
- zntralismoa
faxismo spainola
cda baino skuinrago zudn bst tald batzuk. ultramonarkikoak gil roblsngandik (cdarn burua) banandu eta brrikuntza spainola eratu.
*spainarn arazoa lg bidtatik kanpo bakarrik konpon zitkla ust.
karlismoa mugimndu nazionalista ultraskuindar bi urtu: komunio tradizionalista.
*errpublikarn kontra stratgia garatzko prst agrtu.
erdiko klasko ikasln giroan l en tald faxistak sortu: falang spainola burua jos antonio primo d rivra.
*errpublikarn kontrakoa
*”ukabiln eta pistoln dialktikarkin” batragarria zn nazionalismo spainol batn ald.