Erlazio trofikoak

9. GAIA 1.Sarrera.-

Inguruneak Etengabe garatzen doazen faktore natural, sozial eta kulturalak barne-hartu. -Ingurugiroaren Arazoak gure gizartean ondorioak suposatu. Eskola esparruan ezagutu, pentsatu Eta erantzun behar den osagai bat osatu.

2.Ingurunea Eta bere kontserbazioa. 2.1.Ingurunearen kontzep

Ingurumena inguratzen Gaituen guzti hori eta gure bizitzan eragiten duen guztia da. -Definizio honek ingurunea
3 alderditan bereizi.1.Fisiko-kimikoa: Inguruneko ezaugarri Bizigabeak. 2.Biologikoak:
Izaki bizidunek osatua. 3.Sozialak: Gizakiek sortua.

2.2.Ingurunearen kontserb. -

Ingurunean Aldaketak gertatu. Aldaketa horiek desoreka batzuk sortzen dituzte, baina Inguruneak aldaketa horiei erantzuteko duen gaitasunak berrorekatzea lortu. –Aldaketa handiegiak badira, edo denbora askoan zehar mantentzen badira Inguruneak erantzun ezinezko aldaketak sor ditzake eta beraz konpon ezinezko Kalteak eragin. -Ingurugiro arazoak gizakiaren esku-hartzearen ondorioa.Zer Lortu behar dugu? -Giza ekintzak planetaren gaitasunen barne egotea. -Momentuko eta etorkizuneko belaunaldiek bizimodu duin bat izateko oinarrizko Behar guztiak asetzea. -Ekosistemak mantentzea. Zer egin behar dugu? -Onurak modu egokian banatzea parte hartzen Duten guztien artean. -Errekurtso naturalak optimizatzea. - Errekurtso Berrerabilgarriak kontsumitzea. - Inguruneak xurgatzeko behar duen denbora Baino txikiagoak diren hondakinak eta igorpen mailak egitea. -Garapen Jasangarria bultzatzea; teknologia egokiak erabiliz. -Natura eremuak zaindu: Parkeak, erreserba naturalak..

3.Ekosistemen Elementuen arteko harremanak, hondatze- eta birsortze-faktoreak. 3.1.Ekosistema. Fakt. Biotiko eta abiotikoak. -

Ekosistema maila konplexuko Antolaketa da, eta elkarrekin bizi diren espezie ezberdinetako organismo Multzoak (biozenosia edo komunitatea) eta bizi diren ingurune markoan Definituak dauden faktoreek (biotopoa) osatu. -Ekosistema bat aipatzen Dugunean, natura-gune bateko izaki bizidunez eta haien eta bizi diren Ingurunearen artean sortzen diren harremanez ari gara. Faktoreak: -Fakt. Biotikoak: ekosistema baten osagai Bizidunak dira; inoiz bizia izan zuten edo izaki bizidunen baten zatia izan Ziren faktoreak ere biotikotzat hartu: zuhaitzaren enborra, oskolak… -Fakt. Abiotikoak: inoiz bizirik izan eta Izango ez duten osagai bizigabeak dira.

3.2.Ekosistema Baten egitura trofikoa. -

Ekosistema osatzen duten gizabanako ezberdinen Artean erlazio trofikoak zehaztu, eta materia eta energiaren isuria zehaztu Ekosisteman. Materia eta energia lortzeko moduak, organismoak maila trofiko Deituriko taldeetan sailkatzeko aukera eman: 1.

Ekoizleak

: organismo autotrofoak: landareak. 2.Lehen mailako kontsumitzaileak: organismo heterotrofo Belarjaleak: hausnarkariak. 3.Bigarren Mailako kontsum.: organismo heterotrofo haragijaleak: felidoak. 4.

Deskonposatzaileak

: materia Organikoaren deskonposizioaz arduratzen direnak: zenbait onddo. 5.Eraldatzaileak: konposatu ezorganikoak Organiko bihurtzen dituzte zikloa itxiz: bakterio batzuk. -Zehaztutako Ordenaren arabera elikatzen diren organismo bizidunen segidari kate trofikoa (elikadura katea) deitu; ekosistemako kate trofiko ezberdinak erlazionatuta. -Kate maila komunak aurkeztu sare trofikoa (elikadura sarea) osatuz.

3.3. Espezie arteko erlazioak

Komunitate bereko espezie desberdinetako Gizabanakoen erlazioari espezie arteko erlazioa deitu denek etekina atera, Denak galtzen atera edo biak berdin gera daitezke. -
Mutualismoa eta sinbiosia: Mutualismoa erlazionatzen diren bi espezieak Irabazten ateratzen direnean da. Mutualismoan gizabanakoak euren gorputzak Estuki batzen dituztenean, beraien artean erlazio anatomiko-funtzionala ematen Denean, sinbiosi deitzen zaio.-Komentsalismoa eta inkilinismoa: Erlazionatzen diren gizabanako bat irabazten ateratzen da eta bestea galtzen, Nahiz eta azken hau oso gaizki ez geratu. Elikadura erlazio bada komentsalismo Deitzen zaio, aldiz babes edo aterpe erlazioa bada inkilinismoa. -Parasitismoa: Gizabanako bat (parasitoa) tamaina handiagoa duen (ostalaria) beste baten Kontura elikatzen denean. -

Harraparitza

Gizabanako bat (harraparia) bestearen Gorpua (harrapakina) janaz elikatzen da. -Ustiatzea: Espezie batek lortzen duen Onura ez da elikagai modukoa baina bestea kaltetzen du. Besteez aprobetxatzen Da.-Antibiosia: erlazio honetan espezie Batek ez du abantaila edo galerarik izaten, baina bestea zeharki kaltetzen du.-Lehiaketa: Erlazio honetan bi espezieak ateratzen dira galtzen. Kasu Honetan espezieak espazio berarengatik, elikagaiengatik, urarengatik, Argiarengatik... Borrokatzen dira.

4.Gizakiek Naturari eragiteko duten ahalmena

Gizakiak ekosistemetan aldaketak sortu Eta ingurugiroak dituen arazorik handienak gizakiak eragindakoak: –Ozono geruzaren zulatzea: Hainbat produktu eta gasek ozono geruza kaltetu. Eguzkiaren izpi Ultramoreak indar handiagoarekin heltzen dira lurrazalera. Hauek, minbizia eta Azaleko gaixotasunak eragin. -Aldaketa klimatikoa; negutegi efektua: Atmosferaren goialdeko gasek eguzki-izpiak pasatzen uzten dituzte, baina lurrak Kanporatzen duen beroa bertan mantendu. Ondorio larriak: poloak urtu, Itsasoaren maila igo eta urak lur eremu zabalak hartzea.–Lurzoruaren azidotzea: Euri azidoak sor dezake. Landatzen den lur Eremuetan lurrak kalitatea galdu zenbait landare espezie galtzeraino. Urarekin Berdin gertatu. –Uraren eta airearen Kutsadura: Ekosistema batean izaki bizidunei, inguruari edo baliabideei Kalte egiten dien oro kutsatzailea: autoak, gasak, prozesu industrialak… -Hondakinak sortzea: Industrializazioarekin eta ekonomiaren garapenarekin, hondakinen ekoizpena gero Eta handiagoa da, eta gure betebeharra kalteak gutxitzeko, hauek modu egokian Kudeatzea. –Desertizazioa eta lurzoruaren Galera: Desertizazioa, nekazal lurrak eta animaliek jateko erabiltzen duten Lurrak gaitasun hori galtzen dutenean eman, lur desberdinak sortuz.

5.Hezkuntzan parte hartzea. -

Ingurugiroaren Ezagutza eta gaitasunen eta jarreren garapenak ingurugiroan sortzen diren Arazoei aurre egiteko aukera eman behar horiek konpontzen laguntzeko.

Zientzien xed. Ingurunea t bere Elementuak zein fenomenoak ulertzeko, ikasleak oinarrizko formakuntza Zientifiko batekin hornitzea, ikaskuntza hobekuntza bermatzen duen metodologia Batetik hasi aspektu jakin batzuk kontuan hartuz: 1. Ikasleen testuin Pertsonal, kultural eta sozialarekin loturiko ezagutzak lantzea. 2: Parte Hartze aktiboa sustatzea, aurrezagutzak kontuan hartuz eta hauen garapen Sakonagoa bermatuz. 3:Edukiak modu integratu batean garatzea Perspektiba zientifiko batetik, konpetentzien garapena bermatzeko.

Metodologia aktiboak ikaskuntza Kooperatiboan oinarritzea oso garrantzitsua.

5.1.Ingurunea eta honen kontserbazioa LHko curriculumean

236/2015 DEKR, ab22, zehazten den moduan, Zientziarako konpetentzia bere baitan garatuko Den arloa Naturaren Zientziak da. Honek, ingurunearen eta honen Kontserbazioaren garrantzia azpimarratzen du, gizakiok, ingurune horren parte Garen heinean. Etapako helburu orokorretan, ikasgaiak aspektu honen inguruan Dituen xedean adierazten ditu, esanguratsuenak hauek izanik: 2. Gizakiak Ingurumenean izandako esku-hartzeen eragin batzuk aztertzea. 8. Natura-ingurunean agerian jartzen diren ezaugarriei eta erlazioei erreparatzea, Haiei buruzko galderak egitea, identifikatzea, sailkatzea eta azaltzea.Edukien aldetik, 3. Eduki multzoan zehazten Denez, izaki bizidunen, ekosistemen, haien ezaugarrien eta haien arteko Erlazioen ezagutza jorratuko da, ingurunea babesteko eta zaintzeko jarrerak Sustatuz.

5.2.Esku hart-didak

1. Ingurunearen ezagutza eta eraikuntza progresiboa: Ingurune kontzeptuak Errealitatea adierazten duten elementu eta osagai multzoak aipatzen ditu, baita Aldaketa ziklikoen eta ez ziklokoen prozesuen menpe daudenak ere. Ikuspuntu Honetatik formulazio ezberdinak zehaztu kontzeptu honen eraikuntza progresiboan Etapa honetan zehar. -Ingurunea axolagabekeri errealitate bezala: ingurunea Objektu, sentsazio eta erlazio multzoa da, antolaketa argi bat gabekoa. -Ingurunea leku bezala: izaki bizidun guztiak bizi diren eta gauzak gertatzen Diren tokia. -Ingurunearen ikuspuntu harmonikoa: izaki bakoitzak bere ingurune Egokia du. -Ingurunea errekurtso bezala: izaki bizidunek ingurunea erabili, Eraldatu eta egokitu egiten dute. -Ingurunea sistema bezala: izaki bizidunok Elkarrekintzan dihardutena. -Etapako lehenengo momentuan, ikasleek ekintzen Arrazoi egozentrikoa adierazten dute orokorrean, mundua subjektibotasunez Interpretatuz.. Pixkanaka kausa-efektu erlazioak, sailkatze sinpleak eta egoera Batean agerian dauden aldagarrien sailkapen sinpleak zehazten joango dira. 2.“Bizitako” ingurunetikingurune urrunera gerturatzea. -Irakasgaiaren trataera didaktikoak etapa hasieran ikasleak “bizitzeko” edo “sentitzeko” duen moduarekin erlazio zuzenena mantentzen duten gaiak jorratzea Aprobetxatzea gomendatu (gelako erlazio eta gatazka sozioafektiboak, ikasleak Adierazitako interesak…). -Ikuspuntu ezberdinak edo arazo konplexuagoak Pixkanaka sartzeko. 3.Errealitate Sozionatural konplexu eta osatzailetik hartutako ikuspuntu progresibo bat Eraikitzea: -Hasieran ingurunean modu errazean hauteman daitezkeen osagaiak Identifikatzen hasi gero beraien arteko erlazio errazak zehazten jarraitzeko. -Gero osagai zehatzagoa edo funtzio multzo egonkorragoa duten sistema Sinpleagoen konfigurazioekin eta ezaugarritzearekin jarraitu. -Honek hazkunde Ezberdindu baten pertzepziora pasatzea eta ingurunearen ikuspuntu Barneratzaileago bat suposatu.4.-Aldaketaezagutzaulertzea. -Ingurugiroaosatzendutenizaeraaktiboeta dinamikoko sistemek denboran aldakorrak Izatea ekartzen du: mugimenduak, aldaketa ziklikoak, eraldaketak… -Aldaketen Hautematea oso zaila ikaslearentzat etapa honetan, kausalitatea, Aldiberekotasuna, segida, iraupena... Bezalako kontzeptuak aldi berean Erabiltzea eskatzen baitu etapan zehar sakontasun ezberdinetan lantzea komeni. 5.Ikasleen interes eremua eta ingurunean Gertuan izan dezakeen jokaera gaitasuna progresiboki zabaltzea: -Ikaslearen Interes t motibazio esparrua progresiboki zabalduz joatea funtsezkoa. -Etaparen Hasieratik ikasleak bere ingurune hurbileko kudeaketa kota handiagoak Barneratzen joan beharko da bere gelatik hasita, ekintza eremua zabaltzen, Ingurunean edota erlazio sozialetan sor daitezkeen arazoak konpontzeko Ikuspuntu kooperatibo batetik: papera birziklatzeko kanpainak…

6.Ond. 7.Bib

236/2015 DEKR, ab22,Oin.Hezk.Curric.Zehaztu Eta EAEn ezartzen duena. -Fernández, P. (2006). La Organización de los Centros De Educación Infantil, Primaria y Secundaria. Sevilla: Mad.