Entzefaloa eta Bizkarhezur-muina: Anatomia eta Funtzioak

ENTZEFALOA

Organo oso garrantzitsua. Buruhezurrak eta meningeek babestuta (duramadre: buruhezurren barrualdea estaltzen du; araknoides; piamadre: kortex zerebralarekin kontaktuan). Meningeen artean bi barrunbe daude: subdurala (duramadre- araknoides) eta subaraknoideo (araknoides-piamadre). Azken honetatik likido zefalorakideo (LCR) dago. LCR: Likido gardena (zelula ependimarioak). Entzefaloa eta bizkarhezur-muina (SNC) babestu eta neurona eta odolaren arteko bitartekaria izan.

ENBOR ENTZEFALIKOA

Substantzia grisaz (somak) eta zuriz (axoiak) osatuta bizkarhezur-muina. Bere atzekaldean zerebeloa dago. 3 elementu: Mesenzefaloa: zerebro eta protuberantziaren artean. - Bulkada sentsitiboa bizkarhmuin entzefalora garraiatu - Bulkada motora zerebro eta zerebelotik bizkarhmuin garraiatu. Protuberantzia: Mesenzefalo eta bulbo rakideoren artean. -Entzefaloren atalak konektatzen ditu. - Bolondrezko mugimenduekin erlazionatutako bulkada kortexetik zerebelora garraiatu. Bulbo rakideoa: Protuberantzia eta bizkarhemu artean. -Biziraupenerako funtzio: irensketa, maiztasun kardiakoa, arnasketa.

ZEREBELOA

Enbor entzefalikoaren posizio dortsalan. Bere anatomian erdialdeko eskualde bat (bermis) eta bi alboko eskualdeak (hemisferio zerebelosoak) bereizten ditugu. Bere azala substantzia grisaz dago estalita (kortex zerebeloso) eta substantzia zuria inguratzen du. Bere funtzioak dira: - muskuluen tonua mantentzea - posizioa eustea - oreka mantendu- mugimenduen kontrola (bolondrezkoak eta ez bolondrezkoak) Hiru atal ditu: 

DIENTZEFALOA

Zerebroaren erdigunea, enbor entzefalikoarekin konektatuta. Bi hemisferio zerebralek inguratzen dute. Talamoa: kortex zerebralera igotzen du enbor entzefalikotik datorren informazioa, Enbor entzefalikoa, zerebeloa eta bizkarhmui kortex zerebralarekin konektatu. Hipotalamoa: talamoren azpian. Funtzio hormonala: Hipofisian ekoizten diren hormonak kontrolatzen du. Nerbio funtzioa: loaren maila, barne tenperatura, kontrolatu. Emozioak,jokaera erregulatu. Epitalamoa: talamoaren goikoaldean.Erritmo zirkadianoak kontrolatzen du (melatonina).

HEMISFERIO ZEREBRALAK

Azalean (kortex zerebrala) substantzia grisa dute, eta barruan substantzia zuria. Bere barruan gorputz kallosoak bi hemisferioak konektatu. Hemisferio bakoitza 4 lobulotan banaduta (frontala, parietala, tenporala eta okzipitala). Haien artean zisurak ere badaude (Silvio, Rolando, preokzipitala eta parietokzipitala). Lobulo bakoitzaren barruan ere, zirkunboluzioak daude (tolesturak). Funtzio intelektual aurreratuak: irakurri, idatzi, hitz egin, musika sortu.

BIZKARHEZUR-MUINA

Bizkarhezurraren kanalan dagoen muina da. Oso babestuta dago: - Ornoak. Bizkarhezur-muinak informazioa garraiatzen du: - entzefalotik organo egileetara (beheranzko bidea) asta bentraletatik. - organo hartzaileetatik entzefalora (goranzko bidea) asta dortsaletatik. Horretaz gain, ekintza erreflexuak menperatzen ditu. Nerbio sistema periferikoa (SNP) neuronen somez, ganglioak, eta neuronen axoiez, nerbioak, osatuta. Entzefaloa eta bizkarhmuin (SNC) gorputz osoarekin konektatzen du. Funtzioaren arabera bi motatako SNP daukagu: - Nerbio sistema periferiko somatikoa (SNPS) - Nerbio sistema periferiko autonomoa (SNPA).  (SNPS) Bere funtzio nagusia muskulo ildaskatu eskeletikoa kontrolatzea da; bai maila sentsorial, baita motorea ere. Hau da, bolondrezko ekintzen arduraduna da. (SNPA) Bere funtzio nagusia muskulo leuna eta ildaskatu kardiakoa kontrolatzea da, ez bolondrezko ekintzen arduraduna (tenperatura) bi mota desberdin ditzakegu: - SNPA sinpatikoa: estresa eta arrisku egoeratan erantzuna eman. - SNPA parasinpatikoa: atseden egoera mantentzen.

BOLONDREZKO MUGIMENDUAK

Konortez egindako erantzunak dira, erabakiak edo automatizatuak. Entzefaloak koordinatzen ditu. Bi motatakoak izan daitezke: - maila kortikalakoa: kortex zerebralak parte hartzen du; pertsona guztiz jakitun da (ad. objektu bat hartu). - automatizatua: ez da behar jakitun izatea (ad. ibili).

MUGIMENDU ERREFLEXUAK

Entzefaloak ez du parte hartzen (bizkarhezur- muinak). Oso erantzun sinple eta azkarrak dira; ez bolondrezkoak. Informazioa bide aferentetik heltzen da bizkarhezur-muinera; eta zuzen bide eferentetik organo eragileetara heltzen da. Ekintza erreflexua (isla disposizioa). Bi motatakoak izan daitezke: - erreflexu somatikoak: muskulo ildaskatua estimulatzen da (ad. ez erretzeko; objektu zorrotz batekin min ez hartzeko). - erreflexu autonomoak: muskulo leuna eta ildask. kardiakoa estimulatzen da, baita  guruinak ere (ad. listu, pupilaren erreflexua).