Ehun epiteliala

Enviado por Chuletator online y clasificado en Biología

Escrito el en vasco con un tamaño de 26,19 KB

EHUN EPITELIALA

Funtzioa: Gorputzaren barrunbeak eta gainazala estali eta babestu. (Odoleko hodiak, azala…/Intsulina adibidez/Hainbat substantzia jariatzea eta xurgatzea.)

Odol basoak: Ez dute odol hodirik. Baina ehun epitelialaren azpian, ehun konektiboa dago eta honi esker oxigenoa eta zelulei mantenugaiak difusioz iristen zaizkie. Difusioa mintz basalari esker, mantenugai asko dagoen tokitik gutxi dagoen tokira pasatzen da.

Osagaiak:

1-Zelula epitelialak: (

Oso hurbil daude bata bestarengandik eta hutsarterik edo gairik ez da aurkitzen ia)

2-Mintza basala: (

Euskarria eta azpiko ehun konektiboa bereizten ditu)

Motak:
1-Estaldura epitelioa [Funtzioaren arabera:Estaldu eta babestu.][Osagaiak:
Zilioak → Iletxoak dira eta arnasbidea garbi mantentzen dute. Sudurretik bronkioetaraino estaldura epitelio muki zilioarekin estalita dago. Hauek zikinkeria gutxika gora igotzen dute, flema edo muki moduan./Mikrobiloskak → Xurgatzea da funtzio printzipala eta heste mehean aurkitzen dira. Horren paretan luzakin batzuk aurkitzen dira, biloskak, eta biloska horietan biloska txiki batzuk aurkitzen dira. Hauei esker, azalera handiagoa aurkitzen dute, xurgapen eta etekin handiagoa izateko./

/Keratinozitoak → Larruazalaren epidermian (azalaren gaineko azalean) aurkitzen dira. Eta keratina ekoitu eta jariatzen dute. Hauek, larruazala babesten dute. Lauak dira eta eskatak moduan aurkitu daitezke./Zelula jariatzaileak → Konposatu kimikoak sortu eta zelulatik kanpo jariatzen dute. 2 jariaketa mota daude: Bata, barne-ingurunera, hau da, odolera (Hormonak: Intsulina...)  eta bestea kanpo ingurunera (Izerdia...). Liseri hodia (Ahotik uzkira) adibidez, kanpo jariatzailea da.][Zeluaren formaren edo itxuraren arabera: Epitelio laua/Epitelio kubikoa/Epitelio zilindrikoa][Zelularen kopuruaren arabera:Epitelio bakuna/Epitelio geruzatua/Epitelio sasigeruzatua] 2-Guruin epiteliala[Motak:Gaiak eratu eta jariatu.][Funtzioa:(Kanpojarioko gurina Exokrinoa:Jariakina gorputzaren kanpoaldera jariatu/Hodiak ditu/Izerdi-guruinak…)(Barnejarioko guruina Endokrinoa:Zirkulazio aparatura kanporatu/Ez ditu hodiak/Gehienbat zirkulazio aparatura/Hormalean hormonak/Tiroidea…)(Guruin mistoak:Guruin endokrino eta exokrinoa/Glukagoia, intsulina...)]



EHUN KONEKTIBOA

Ezaugarri orokorrak:


Kokapena:Gorputz osoan zehar daude. Funtzioa:(Gorputzari sendotasuna eman/Organoak elkartu/Hezurrak sortzea eta eratzea/Energia erreserbak bildu → ehun adiposoak gordetzen dute/Organoak babestu/Mantenugaiak eman irrigatu (ureztatu) gabeko ehunei → Odol basoak ez dutenei (Ehun epitelioa…)) Odol basoak:Oso baskularizatuta dago → Odol basoak dituzte. Osagaiak:(Zelulak: Gaia sintetizatu/Zelularteko gaia: Zelularteko substantzia asko/Zuntzak: Zelularteko gai horretan, zelulek sintetizatutako zuntz proteikoak daude → Harizpi proteikoak dira.) Sailkapena: [Ehun konektibo propioa/Ehun adiposoa edo gantz-ehuna(Grasan: Tripan, ipurdian, iztarrean…)/Ehun kartilaginosoa edo kurruska ehuna(Sudur punta, belarriak, kartilagoa…)/Ehun oseoa edo hezur-
Ehuna/Odol ehuna/Ehun konentibo propioa.

Ehun konektibo propioa:


Funtzioa:Beste ehun eta organoak elkarri lotu eta hutsunean bete.] Osagaiak:[1-Fibroblastoak
:Substantzia desberdinak sintetizatu eta zaurien ebakiondoak sendatzen laguntzen du/Adarkatuak eta zapalak dira, batzuetan izar itxura dute.

2-Mikrofagoak edo Histozitoak:

Gorputz handiak irentsi. Honek, defentsa sisteman parte hartzen du/Handiak,mugikorrak eta sasi-hankak dituzte.

3-Matozitoak edo Zelula gizenduak:

Batzuen artean heparina → Heparina zelula hauek produzitzen dute eta odola ez koabulatzea eragiten dute (Xaguxarrek haginka egitean, zuloa ez ixteko heparina jartzen dute ixuritzen dute)/4-Zelularteko gaia:
Zelula eta zuntzak kokatzen dira. Bertan, kondroitin sulfato, azidohialuronikoa eta heparin sulfato nabarmentzen dira.

5-Zuntzak

: Indarra eta sendotasuna ematen diote ehunari (Kolagenozko zuntzak: → Kolageno proteinaz osatuak daude. Koloregabekoak dira. Irakiterakoan gelatina bihurtzen da. Zuntz sendoak dira. Sendotasuna ematen diote ehunari/Zuntz elastikoak: → Luzeak eta meheak. Elastina proteinaz osaturik daude. Elastikotasuna ematen diote ehunari)
6-Gantz ehuna edo ehun adiposoa]

Gantz-ehuna edo ehun adiposoa: Funtzioa:Organo garrantzitsuak babestu/Gantzak gordetzen ditugu, hau da, energia biltegia da/Tenperaturak erregulatu. Osagaiak:1-Adipozitoak:Handiak eta biribilak dira.Zitoplasman gantz tanta handi bat dute, bakuola baten barruan sartuta, horregatik nukleoa zitoplasman baztertuta aurkitzen da. 2-Zuntzak:Kolagenozko zuntzak osaturiko sare baten artean daude. Kokapena:Lurrazal azpiak, barrunbeak estali eta oin azpian/Kurruska ehuna edo ehun kartilaginosoa




Kurruska-ehuna edo ehun kartilaginosoa:


Funtzioa: Gorputzeko hainbat egitura eutsi eta babestu. Osagaiak:

1-Kondrozitoak

:Kapsula batez inguratuta daude eta inguruko hutsunea aintzira da.

2-Zelularteko gaia:

Substantzia asko daude.

3-Zuntzak:

Kolagenozko zuntz asko ditu. Kokapena: Enbrioi-eskeletoan osagai nagusia da. Helduek, berriz, hezur-artikulazioetan, trakean, sudurrean, belarrietan, epiglotisa, ornoarteko diskoetan, belaunean, pubiseko sinfisian…/Hezur ehuna edo ehun oseoa.

Hezur-ehuna edo ehun-oseoa:


Funtzioa:Ornodunetan aurkitzen dira eta horien euste-ehun nagusia da. Hezurtzako hezurrak eratzen ditu./Bizi egituren babesa da, organoak babestuz./Gatzen biltegia (kaltzioa, fosforoa, ..)/Hematopoietikoa ere bada (odol zelulak sortu). Osagaiak:

1-Hezurra zabaldu eta hirurak aurki daiteke, baina kantitate desberdinetan. 2-Osteoblastoak:

Gazteak garenean horrelako zelula asko. Eta kaltzioa sortzen dute.

3-Osteozitoak

: Heldutasunean gaudenean gertatzen da. Ez dute ez zelula sortzen edo ezta desegitzen. Hau da, hezurrak mantendu.

4-Osteoklastoak:

Oso helduak garenean sortzen dira. Hezurretako kaltzioa jan egiten dute, deseginez eta suntsituz.

5-Zuntzak

: Zelularteko gaia osatzen dute eta organikoa da (%35eko proportzioan). Proportzio desberdinak daude baina hauek dira: Keratina, Elastinak (malgutasuna) eta Kolagenoak (Sendotu).

6-Zelularteko gaia:

Organikoa da Kaltzio gatzek (karbonatoek, fosfatoek, fluoruroek) osatzen dute zelularteko gaiaren zati inorganikoa.(%65-eko proportzioan) Gogortasuna ematen diote hezurrari. Osagai organiko eta inorganikoen proportzio hauek adinarekin aldatzen dira: gazteetan zati organikoaren proportzioa %35 baino handiagoa da eta beraz zati inorganikoaren %65 baino txikiagoa, nagusietan edo zaharretan alderantziz berriz. Sailkapena: (Hezur luzeetan)

1-Trinkoa

: Ez du pororik, trinkoa da/Zelularteko gaia, hezur-matrizea deitzen da, eta xafla konzentrikotan eratzen dira. Xafla horiek kanal (Havers kanalak) batzuetaz zeharkatuta daude, horietatik zehar odol-basoak eta nerbioak iristen dira hezurretara. Havers kanakak, zeharkako kanal batuzen bidez (Volkmann) komunikatuak daude/Zilindro bakoitza Haversen sistema edo osteona deritzo.

2-Harroa

: Hutsarteak ditu hau da porosoa da/Hezur ehunak dituen hutzuneak hezur-muin gorriak betetzen ditu. Hezur-muin gorriak funtzio hematopoietikoa du, odoleko eritrozitoak (globulo gorriak) hemen eratzen bait dira.

3-Bietan

:Hezur luzeen diafisian (gorputza hezur trinkoa agertzen da eta epifisian (burua) hezur harroa/Hezur labur eta zapaletan (koxalean, eskapulan, bularrezurra, saihetsezurrak…) barrualdean hezur-ehun harroa aurkitzen da/Bere zelulek behar dituzten substantziak PERIOSTIO-tik (konektibo-ehunezko geruza bat) heltzen zaizkie .Mintz konektibo honek hezur guztia biltzen du. Honetatik hezur barnerantz,odol-hodiak sartzen dira hezurra elikatzeko eta nerbio ugari ditu/Periostioak, hezurren hausturak sendatzeko garrantzi handia du/Giltzaduretan eta epifisietan, periostioaren ordez ehun kartilaginosoa agertzen da.

4-Odola:

Bakoitzak batez beste 5,5 litro/Gazia da.




Odol ehuna:Funtzioa: Mantenugaiak eta oxigenoa garraiatu/Hondakinak kanporatzeko garraiatu/Defentsa sisteman parte hartu/Hormonak garraiatzen ditu/Tenperatura erregulatu. Osagaiak: 1- Odol zelulak:·1.1. Likidoa, odol plasma (%55) eta odol zelulak, likidoa ez den zatia (%45)./·1.2. Globulo gorriak → Eritrozito eta Hematie.(-Ugarienak dira eta ez dute nukleorik, horregatik, biziraute oso motza dute (3 hilabete), hau da, hezur muin gorrian etengabe sortzen dira/Disko zapal itxura dute eta deformagarriak dira, hau da, kapilarretatik ibiltzeko erraztasuna dute/-Hemoglobinak kolore gorria ematen dio, eta bere osaketan burdina ere badago. Hemoglobina sortzeko derrigorrez burdina behar da/Oxigenoa eta Karbono dioxidoa eramateko eginkizuna du/Normalean pilulak hartzen dira. Baina kasua larria bada, odol transfusioa egin beharko da)/·1.3.Globulo zuriak → Leukozito(-Proportzio txiagotan agertzen dira eta globulo gorrian baino handiagoak ere izaten dira/-Pseudopodoak osatzen dituzte, gorputz arrotza inguratu eta irentsi egiten dituzte, liserituz. Bakterioak, hondoak, birusak…/-Hezur muin gorrian eta Gongoi linfatikoetan (Eztarrian, besapean eta ingleetan batez ere) eratzen dira./-Ameba eran mugitzen dira./-2 taldetan banatzen dira: Granulozitoak (Zitoplasma bikorduna (Puntuekin) eta nukleoa gingliduna/Neutrofiloak: Ugarienak dira/Infekzioen aurkako defentsan garrantzitsua, Mikrofagoak gorputz arrotz txikiak irensten dituzte./Eosinofiloak:Proportzio txikiagoan/Prozesu alergikoetan parte hartzen dute/Parasito batzuekin ere zer ikusia (Beste batengandik bizi diren bizidunak) → Helminto./Basofiloak:Oso proportzio txikia/Heparinaren produkzioan zerikusia. Hau da, odolaren produkzioan eta gatzapen prozesuetan) eta Agranulozitoak (-Nukleo borobila./Linfozitoak:Txikian eta ugarienak dira/Antigorputzen ekoizleak, defentsa sisteman zeregin zuzena/T eta B linfozitoak daude./ Monozitoak:Handiagoak dira, baina oso proportzio txikitan/Gauza handiagoak jaten (Fagozitatu) dituzte, makrofagoak dira.) ·1.4.Plaketak:Plaketak/Megakariozito izaneko zelula batzuk puskatzean sorturiko gorputza/Biribilak dira eta zelula gabekoak. Tronbozito izena ere hartzen dute/Egun bat edo bi bakarrik bizitzen dira/Odolaren gatzapenean parte hartu/150.000-300.000 kantitatea garrantzitsua.2- Odola plasma:

·Odoletik zelulak kentzen direnean likido horiska bat gelditzen da. → Plasma.

·Osagaiak ura %90 proportzioan, proteinak, elektrolitoak eta beste substantzia batzuk dira.

·Proteina plasmatikoak: Garrantzitsuenak fibrinogenoa (gatzapenean), globulinak () eta albuminak ().

·Elektrolitoan: Nerbioen eta muskuluen funtzionamenduan parte hartu eta Na, K, Mg, Ca, Cl, karbonatoak eta fosfatoak, dira garrantzitsuenak.

·Beste substantziak: Liseritutako produktuak dira: adibidez glukosa, aminoazidoak, lipidoak, bitaminak, hormonak eta iraizpen produktuak.

3- Plasma (Likidoa) ·Zelulaz gain beste guztia. / ·Alde likidoa da. / ·Bertan daude odol zelulak:

      -Globulu gorriak → Eritrozito → Hematie (Hezur muin gorrian sortzen dira)

      -Globulu zuriak → Leukozito (Hezur muin gorrian eta gongoil linfatikoetan sortzen dira)

      -Plaketak → Tronbozitoak (megakariozitoak hezur muin gorrian sortzen dira)

·Osagaiak:

      -Proteinak: Fibrinogenoa (gatzapenean garrantzizkoa)/Globulinak (imunitate sisteman)/Albuminak (Energetikoak)

      -Elektrolitoak: Gatzek eratzen dituzten ioiak (nerbio sisteman eta muskuluetan  eragina)

      -Beste substantziak: Glukosa, urea, hormonak… (garraiatu)


Entradas relacionadas: