Egitura soziala

1.SARRERA:MONARKIATIK ERREPUBLIKARAKO ALDAKETA:
1923an Canovasen berrezarkuntza sistema zaharkitua zegoen eta gainbehera betean.PDR diktadurak sistema honi bukaera eman zion baina monarkia gordez.

Diktadura erori ondoren sistema konstituzionalera itzuli behar zen,baina hau ezinezkoatatu zen,dagoeneko monarkiaren aurkako bloke garrantsi bat baitzegoen.Sozialistek,monarkiaren erorketa,nazionalistak,erreoublika autonomia lortzeko baliabidetzat jotzen zuten.Alderdi dinastiko zaharrak,kontserbadorea eta liberala,monarkiari eusten ziotenak,errepublikanismora pasatzen hasi ziren.Hau dela eta,ezinezkoa zen diktaduraren aurretiko egoera berrezartzea eta 1930ko uda eta 1931ko apirila bitartean errepublikara eramango duten zenbait ekintza eman ziren:

1. Donostiako ituna:sozilaistak,errepublikazaleak eta nazionalistak (EAJ izan ezik):Alcala Zamorak presiditutako Batzorde iraultzailea eratu zuten.

2. Jacaco eta cuatro vientos eko matxinada:1930ko abenduaren 12an,adostutako data baina egun batzul lehenago,Galan eta Garcia Hernandez kapitainak eta beste soldadu batzuk matxinatu <iren Jacan,Gora Espainiako Errepublika lelopean,15ean Madrilgo cuatro vientosko aireko basea matxinatu zen.

3. Alderdiek Berenguerrek konbokatutako hauteskunde orokorrei boikota egin zioten.Berenguerrek dimititu zuen eta bere ondorengoak,Aznar almiranteak gobernu berri bat osatu zuen 1931ko otsailean monarkiaren aldeko edo kontrako erreferendum bihurtuko ziren udal hauteskundeetarako deialdia egin zuen otsailaren 12an,hauteskunde orokorrretan monarkikoek galtzeko arriskua baitzegoen.

Monarkikoek gehiengoa lortu arren,errepublikazaleek probintzietako hiriburuetan irabazi zuten.Erregeak,gerra zibil bt eragozteko,agintea utzi eta erbesteratu zen,baina ez zien bere eskubideei uko egin.

2.ERREPUBLIKAREN ALDARRIKAPENA:

Honela,1931ko aoirilaren 14 an ERREPUBLIKA ALDARRIKATU zen.Eibar izan zen aldarrikatu zuen lehenengoa.

Espainiar ezkerrak boterea hartu zuen 1931 apirilean,hauteskundeen bidez.Donostiako itunean sorttako batzorde iraultzaileak osatu zuen behin behineko gobernnua,eta bertan institucion libre de enseñanza delakoarekin erlazionatutako intelektual asko zueden.

Errepublikan jarritako itzaropenak ugariak ziren,eta ilusioz ospatu ziren espainiarrek bere aldarrikapena.Lehen aldiz ezkerra boterean zegoen,beraz,mendeetan zehar zanpatuta egon diren klaseek atea zabaldta ikusi zuten.Lehen aldiz ere,estatu demokratikoa,laikoa,progresista,autonomista eta modernoa zegoen,mendebaldekoaren demokrazien antzekoa.

Errepublikak ezin izan baitzituen bere helburuak bete,arazo larriei aurre behar zielako:

• Nazioarteko egoera ez zen batere errepublikaren aldekoa:erregimen demokratikoa krisian zegoen eta taupada handian ziharduten erakunde politiko toletarioak,gerokoan errepublikaren hondamendia ekarriko zutenek.

• 1929ko krisiaren ondorio ekonomiko sozialek errepublika ezegonkortzen lagunduko dute

• Errepublikak aurreko gaietatik heredatutako arazo larriak aurkituko ditu:ekonomiko,soziala,nekazaritzarena,autonomiarena,erlijiosoa...Arazo hauek errepublikaren etorkizuna hipotekatuko dute.

• Ezegonkortasun politikoa errepublikaren sendotzea eragotziko duen faktore garrantsitsuenetako bat izango da.