Dortsal ozeanikoak
Enviado por Chuletator online y clasificado en Geología
Escrito el en vasco con un tamaño de 70,96 KB
(NE) Plaka tektonikoen teoriak azaltzen du nola Lurraren kanpoko geruza, litosfera deitua, beheko mantuaren gainean astiro mugitzen diren plaka zurrunetan banatuta dagoen, kontinenteak sortzea eraginez. Plaka horiek, ozeanikoak edo kontinentalak, lurrazalean mugitzen dira, geruza bero batekin, litosferaren azpian.
Azalpena hasteko, lehenik eta behin, lurraren barruko bero biziak bultzatutako mugimendu bat gertatzen da, nukleotik datorrena. Horrela, beheko mantuko materia berotu eta igo egiten da, eta goiko mantuko materia ere, berotu ondoren, jaitsi egiten da. Horren ondorioz, konbekzio-korronteak sortzen dira.
Ondoren, litosfera hautsi egin zen, plakak sortuz, eta gehienetan dortsal ozeanikoa sortuz. Horrek mantuaren barruko materia ateratzea eragin zuen. Hau pasatzean, materia izoztu egin zen kanpoko tenperatura baxuenengatik mantukoen aldean. Honi esker, erliebe eta lur berriak sortu ziren, korronteen ondorioz.
Azkenik, lehen aipatutako plakak mugitu egin ziren, eta, beraz, kontinenteak pixkanaka eratzen joan ziren, gaur egun bezala amaitu arte.
Azalpenaren gehigarri gisa, plakak mugitzen direnean, modu desberdinetan elkarreragin dezakete haien artean, bananduz, talka eginez edo irristatuz.
Bata bestearen kontra talka egiten denean, ozeanikoen eta kontinentalen artekoa izaten da gehienetan. Ozeanikoa denez pisurik handiena duena, barrurantz barneratzen da, beherantz. Prozesu horri subdukzio eremua deitzen zaio, eta horren ondorioak tsunamiak, itsasikarak, mendi-kateak izan daitezke. Beste batzuetan, plaka ozeanikoen artean, uharteak sortzen dira, eta kontinenteetan, failak.
Plaka tektonikoen teoria (3 puntu) - naia
Plaken tektonikaren teoriak azaltzen duenez, Lurraren kanpoko geruza, litosfera bezala ezagutzen dena, mugimendu moteleko plaka gogorretan banatzen da azpian dagoen mantuan, eta horrek kontinenteak eratzea eragiten du. Plaka horiek, ozeanikoak edo kontinentalak, lurrazalean zehar mugitzen dira, litosferaren azpian geruza bero bat dutela. Azalpena hasteko, lehenik eta behin, lurraren barruko bero handiak bultzatutako mugimendu bat dago, nukleotik datorrena. Horren ondorioz, beheko mantuko materiala berotu eta igo egiten da, eta goiko mantuko materiala ere, berotu dena, hondoratu egiten da. Ondorioz, konbekzio-korronteak eragiten ditu. Ondoren, litosfera hautsi eta plaka tektonikoak sortzen dira, eta gehienek dortsal ozeanikoak eratzen dituzte. Horrek jakaren barruko materiala areagotzen du. Hori gertatzen denean, materiala izoztu egiten da, kanpoko tenperatura txikiagoa delako estaldura baino. Horri esker, behe-erliebeak eta lur berriak jarioak sortu zituen. Denborarekin, lehen aipatutako plakak mugitu egin ziren, eta, ondorioz, kontinenteak pixkanaka eratzen joan ziren, gaur bezala geratu arte. Gehiago azaltzeko, matrizeak mugitu ahala, elkarreragin desberdinak izan ditzakete elkarren artean, bananduz, talka eginez edo irristatuz. Talka egiten dutenean, ozeano eta kontinenteen artekoa izaten da. Ozeanoak pisu handiena duenez, barrurantz doa, beherantz. Prozesu horri subdukzio eremua deitzen zaio, eta horren ondorioak tsunamiak, itsasikarak, mendikateak eta abar izan daitezke. Beste kasu batzuetan, uharteak eratzen dira plaka ozeanikoen eta kontinenteetako failen artean.
(NE)HARRIEN ZIKLOA
Hasteko, esango dut lurrazalean dauden arroka mota guztiek, kanpoko prozesu geologikoen azpian daudenez, suntsitu eta sedimentuetan deskonposatzeko joera dutela. Sedimentu horiek, diagenesiak edo meteorizazioak suntsituta, hurrengo fasea sortuko dute: sedimentazioa. Fase honetan, lehen aipatutako sedimentuak nahi gabe mugitzen dira, eta, azkenean, harri sedimentarioa eratzen da. Horren adibide bat ARBEL-HARRIA litzateke.
Harri horiek ere higatu ahal izango dira berriro, eta beste mota bateko arroka eta fase bat sortu (metamorfismoa), presioa eta tenperatura igo egingo baitira baldintza horiekin lur azpiko leku batean sartzean. Adibidez, marmola.
Hori gertatu ondoren, arroka metamorfiko bat, sakonean are gehiago sartzean, magma bihurtzen da tenperatura altuengatik, urtu egiten da eta harri magmatiko bat sortzen du (magmatismo fasea).
Eta azkenik, magma berriro igotzen denean erliebea osatuz, barrutik kanpora irteten da, harkaitzen ondora, eta berriro hasten da zikloa.
(NA) HARRIEN ZIKLOA
Harri horiek ere higatu egin daitezke berriro, eta beste mota bateko arroka eta fasea (metamorfismoa) sor dezakete, presio eta tenperatura handiagoa baitago lur azpiko leku sakonago batean sartzean. Adibidez, marmola. Ondoren, arroka metamorfiko bat, sakonago sartzen da hondoan eta, batzuetan, magma bihurtzen da tenperatura altuaren ondorioz, urtu egiten da eta harri igneoa sortzen du (fase magmatikoa).
Eta azkenik, magma igo ahala, erliebeak sortuz, barrutik kanporantz irteten da, harkaitzarekin batera, zikloari berriro ekinez.
E- definitu
Zer da?
E- definitu
Zer da?
B) LURRAREN EGITURA ETA BERRIA
- Lurrazala: Bi mota bereisten dira, lurrazal kontinentala eta ozeanikoa
- Mantua: Harria igneoz osatuta (ad. Peridotitaz). Bi atal:
Goi mantua eta behe mantua. Haien artean tranzizio-zona dago, harriak propietate fisiko aldatu .
- Nukleoa: Bitan: Kanpo eta barne-nukleoa. Kanpokoan fluidotasun likido, konbekzio-korronteak astintzen hor. Lurraren eremu magnetikoa sortu hor.
D) LURRA EREMU MAGNETIKOA
- Lurraren barnean burdinezko bola dago, nukleoa deitzen dena. Hor eremu magnetikoa gertatzen eta zabaldu egiten da, mugitzean eremu magnetikoa sortzen baitela.
- Eremu honek zabaltzen da, lehen azalduta bezala, ipar polotik hego polora arte
- Poloak erabilgarriak izan zuten,haren aurkikuntza behintzat, pararlelo eta meridiano aurkitzeko
- Ipar eta hego poloak geografikoak egiteko erabili ziren
- Eremu hau denborarekin aldatu egiten da
B) LURRAREN EGITURA ETA BERRIA
- Lurrazala: Bi mota bereisten dira, lurrazal kontinentala eta ozeanikoa
- Mantua: Harria igneoz osatuta (ad. Peridotitaz). Bi atal: Goi mantua eta behe mantua. Haien artean tranzizio-zona dago, harriak propietate fisiko aldatu .
- Nukleoa: Bitan: Kanpo eta barne-nukleoa. Kanpokoan fluidotasun likido, konbekzio-korronteak astintzen hor. Lurraren eremu magnetikoa sortu hor.
D) LURRA EREMU MAGNETIKOA
- Lurraren barnean burdinezko bola dago, nukleoa deitzen dena. Hor eremu magnetikoa gertatzen eta zabaldu egiten da, mugitzean eremu magnetikoa sortzen baitela.