Diktadura frankista euskal herrian (1939-1975)

Hjcjsdvbadfuivariogfergisgdufg

Agfdhgviaufisufifbgbfgsbg

Agfdgbdfbgosdbfogdfbogaoifgofbg

Igvidfvbifbavbifvhaoh

Aiovhfoioahffgbhfghgidofv

FRANKISMOAREN GAINBEHERA(1969-1975): 1Carrero Blancoren garaia:Erregimenaren jarraipena, Kontraesanak eta Matesa kasua:
Gortak Joan Karlos printzea oinordezko izendatu zuten Franko oso gaixorik Zegoelako, horrekin mugimendu monarkiko berria ezarriko zuen. Matesa kasua sortu zen, iruzurretan ibili zen enpresa bat Opus Deikoekin,baina falangekoek Honen berri eman zuten. Franko azerretu egin zen gobernu berria Opus Deikoa Izango zelako Carrero Blankoren agindupean. /Oposizio erakundeen joerak: Frankoren gobernuak behin eta berriro jarri zituen salpuespen egoerak, batez Ere Euskadin ETA erakundea zapaltzeko baina askenean Frankok indultua eman Behar izan zion. /Irekitasunaren aldekoak eta inmobilisten arteko lehia: Presidente ordea Carrero Blanko zen. Lehia sortu zen irekitasunaren eta Inmobilisten artean. Erregimeneko eskuin muturra inmobilista zen. /Carrero Blanco presidente: Bere helburua gobernuan erreformak ezabatzea eta oposizioak Zapaltzea zen- 1973ko abenduaren 20an ETAk Carrero Blanko hil egin zuen Atentatu izugarri batean.

2Arias Navarro gobernu presidentea:

Hasieran Arias Navarro gobernu Irekitasunaren aldekoa da. Hitzemandako irekitasun horren beste aldea agerian Erakutsi zen Puig Antich anarkista exekutatu zutenean. Ariasek Elizaren aurka Egin zuen eta apaizpikuak mesak euskaraz emateko baimena eskatu zuen. /Krisi Ekonomikoa eta jendearen haserrea: Petrolioaren prezioa gora egin zuen. Langileek Hainbat greba egin zituzten.
/UMDa eta portugaleko iraultzaren eragina: “klabelinen Iraultza” demokrazia ekarri zuen. Espainako armadako laurogei ofizial Batasun Militar demokratiko (UMD) sortu zuten demokraziaren alde. /Diktaduraren Kontrako aliantza: Alderdi komunista ekitaldi politiko bat egin zuen esanez Sortu nahi zuela hauste demokratikoa, pertsona monarkikoak, sozialista eta PCE Bilduta. Erregimen demokratikoa ezartzea aldarrikatzen zuen. Psoe ez zen sartu, Konbergentzia demokratikorako plataforma sortu zuten. /Irekitasunaren porrota: Eta azken krisia: Erregimeneko bunkerriak egindako prosioaren eraginez Arias Navarro atera egin behar izan zuen. Elkarte politikoen Estatutu berria onetsi Zen. Oposizio antifrankista osoan indarberritu egin zituen pertsonaren Eskubideak onartzearen aldeko aldarrikapenak, baita eskualde batzuen Bereiztasun historiko eta kulturala errespetatzearen aldekoak ere eta gainera Preso politikoen amnistia eskatu zen. ETAko 2 ekintzaile eta FRAPeko 3 exekutatu Zituzten nazioarteko protesta handi baten erdian. Enbaxadoreak bertatik atera Eta frankismoa isolamendu politikoan eta moralean geldituko zen. /Disktadorearen heriotz: Hassan ll.Ak erregimen ahul zegoela ikusita martxa Berdea antolatu zuen, armarik gabe hainbat marokoar Saharako mugara joan ziren Anexioaren bila. Arias Navarroren gobernuak bertan behera utzi zuen lurraldea. Azkenik Franko 1975ko azaroaren 20an hil zen.

EUSKAL HERRIA FRANKOREN DIKTADURA GARAIKO LEHEN ZATIA (1937-1959):

Gerraostea:Erregimenaren ahuldadea eta Egonkortzea. Gerra zibila gertatu eta gero, Euskal Herriko biztanleen aretan bi Talde sortu ziren, erregimen berria defendatzen zutenak (militarrak, faxistak, Tradizionalistak, goi enpresariak) gutxiengoak, eta beste alde batetik erregimen Berriaren aurka zeudenak /nazionalistak, errepublikanoka, sozialistak, Komunistak eta anarkistak) gehiengoa zirela. Erregimena hasieran Euskal Herriko Hainbat gauza zapaldu zituen, eskubideak eta ideiak zapaldu zituen, Administrazioa eta lan munduaren depurazioa eta euskal kulturarekin Erlazionatuta zeuden hainbat gauza debekatu zituzten. Zapalkuntza honetan, Diktadoreak erebai zenbait erakunde zapaldu zituzten, Autonomia Estatutua eta Kontzertu Ekonomikoak erebai zigor moduan. Eusko jaurlaritza erbestean zegoen J.A. Agirre burua zuela, eta aliatuekin lotura diplomatikoa sortu zituzten Batez ere AEBrekin pentsatzen zutelako, gerra amaitzerakoan diktadura faxista Amaituko zela. Horregatik euskal eta espaniar indar politikoek Baionako Ituna Sinatu zuten. Baina Frankok Vatikanoarekin konkordatua sinatu zuen eta AEBrekin Hitzarmen ekonomiko militarra, horregatik jarraipena lortu zuen. Hori zela eta Euskal oposizioaren itxaropena sapustu zen. Euskal oposizioak Ondorengotza Legea ez bozkatzeko ekimena koordinatu zuen eta 1947an grebetara deitu zuen. Greba horietan erregimenak zapalkuntza moduan milaka kaleratze egiten zituen. Gerra ostean Euskal ekonomia oso gogorra zen autarkia egoeratik eta espainak Estatuak euskal enpresei jarritako oztopoengatik. Ala ere Iberduero enpresa Sortzea lortu zen, eta metalurgiak, nabierak eta banketxeek diru asko irabazi Zuten.
Kooperatibismoa hasi zen. Ulgor, Fagor eta Caja Laboral Popular Lehenengo enpresa kooperatibistak izan ziren. Bitartean langileen soldatak Jaitsi ziren.

HEGO EUSKAL HERRIA FRANKOREN DIKTADURA GARAIKO BIGARREN ZATIA (1959-75):

60ko hamarkadan garapen ekonomikoa Areagotzen zebilela hainbat gatazka egoten hasi ziren. Euskal Herrian berriro Jarri ziren frankismoaren kontra; langileen mugimendua, euskal Eliza, oposizio Politikoa eta batez ere ETA erakundea. /Kide eta jarraitzaile komunista eta Sozialistek langileen mugimenduko sindikatu ofiziala sortu zuten eta hemen Sartu zen modu klandestinoan. Comisiones Obreras indartu egin zen, UGT eta ELA Sindikatu nazionalistak. Laminación de Bandas en Frío enpresa grebarik handiena Egin zuen, Basaurin. Greba hauetan izaera politiko aldarrikapenak gordetzen Ziren. Egoera horregatik erregimena askoz txarrago erantzun zuen eta salbuespen Egoera zela esanez hainbat heriotza zigor egon ziren. /Euskal Euskal Elizak biztanleentzak Militanteak eta nazionalistak ziren. Sermoietan gero eta kritika gehiago zeuden Erregimenaren aurka eta gobernu frankistarekin zenbait arazo izan zituen. PCE, PSOE eta EAJ batu egin ziren Union de Fuerzas Demokratikan. Honekin lortu zuten Aberri eguna ospatzea poliziarekin arazorik izan barik. /Unibertsitateko ikasle Batzuen EKIN taldea sortu zuten hizkuntza defendatzeko eta independentzia Aldarrikatzeko. EAJrekin zuten erlazioa apurtu zuten eta geroago ETA(Euskadi Ta Askatasuna) erakundea sortu zuten (1959). Indarkeria zen oinarri, marxismoa eta Kolonia hoien ideologia gehitu zuten bere ideologia abertzaleari. 1968tik Aurrera erregimenaren aurkako borroka armatua hasi zen 43 hildako egon eta Gero. Estatuak ETAren zatirik handiena desegin zuen, baina hortaz aparte Geratzen zen taldea bi taldetan banatu zuen alde batetik langileen Mugimenduekin bate egiten zuena eta beste alde batetik borroka armatuaren Aldekoa (V Asanblada) erakundearen barruan garaile. /Garai horretan Burgosko Prozesua hasi zen. Zortzi heriotza zigor 6 kiderentzat eta zazpi mende baino Gehiagoko kartzela zigorra gainerakoentzat. Jarrera horrek protesta asko sortu Zituen mundu osoan zehar eta azkenean diktadoreak heriotza zigorrak kendu behar Izan zituen. Gero eta protesta gehiago zeuden frankismoaren kontra, eta gero Eta protesta gehiago presoen amnistiaren alde. /Frankismoaren garaian Carrero Blankoren kontra egindako atentatua erabakiorra zen, Frankoren ondorengoa Baitzen. ETA bi zatitan banatu zen, militarra eta politiko-militarra. Frankoren Asken aldian ETAren parte ziren bi kide fusilatu zituzten, Txiki eta Oteagi. Bi Fusilamendu hauek protesta asko sortu zituzten mundu osoan, eta Frankok horren Kontra egiteko manifestazioak zapuztu zituen modu bortitz batean. /60ko Hamarkadan kultura gorakada bat izan zuen. Bi alderdiak batzen saiatu zen, Euskal tradizioa eta Europan indarrean zeuden abangoardiako mugimendu berriak. Artean Zumetan garrantzi handia hartu zuen. Musikaren alorrean hainbat talde Berri sortu zuren, Euskal Herriko musika tradizionala abesten zutena. Ez dok Amairu musika mugimendua sortu zen. Benito Lertxundi, Mikel Laboa eta Xabier Lete oso famatuak izan ziren. Literaturan Txillardegi, Aresti eta Saizarbitoria Euskararen erabilera suspertu zuten.