Determinismoa: Kosmologikoa, Teologikoa, Zientifikoa, Ekonomikoa, Psikoanalitikoa, Genetikoa

Determinismo kosmologikoa: patua

• Estoikoren ustez → “Beharrezkoa da kosmosaren ordena zein den jakitea, hartan nola jokatu jakiteko”

• Heraklito Efesokoaren doktrina →  “Denak arrazoiren bat du”

• Patuaren arabera → “Den-dena halabeharrez gertatzen da” eta “gizakiak ezin duela ezer egin patuaren aurka”

• “Kanpoko zoriontasun oro patuaren esku dagoela ohartu eta barneko bakea lortzen saiatzen dena”

  • Beharrezkoa da sufrimendua eta besteen iritziak ez sentitzea. (barneko askatasuna, eso lo decides tu)

  • Zoriona lortzeko bide bakarra ez asaldatzea (perturbar) da.

Determinismo teologikoa: predestinazioa

• Jainkoak dena baldin badaki, gauza guztiak Jainkoak berak bere irizpideen arabera determinatu dituelako izango da (gure giza ekintzen ere) → Hori horrela bada, zergatik dira gizakiak beren ekintzen erantzule?

  • Zertara datoz bekatua, damua, barkamena eta salbamena?

  • Teologo katolikoen esanetan giza ekintzen egileak gizakia eta Jainkoa batera direla zioten.

Determinismo zientifikoa

• Monismo fisikalista

  • Unibertso osoa materia baino ez da

  • Gorputzen mugimenduak baita giza psikismoa ere–, mugimendu mekanikoak.

Ivan Pavlov (determinismo fisiologikoa)

• Ekintza askeak deritzegunak erreflexu baldintzatuak baino ez dira: oso landuak, baina erreflexuak, azken finean.

Sigmund Freud (Determinismo psikoanalitikoa)

• Determinismo ekonomikoa

  • Giza kontzientzia, gizabanako bakoitzak ekoizpen-prozesuan duen tokiak determinatzen du.

Korronte soziobiologikoetako determinismo genetikoa

• Bakoitzaren ezaugarri genetikoan daude norberaren ekintzen kausa guztiak

  • Bakoitzaren ezaugarri genetikoan daude norberaren ekintzen kausa guztiak

• Kanpoko askatasuna

  • Nahi dugun tokira joateko eta egoki deritzogun moduan jokatzeko aukera izateari.

  • Askatasun hori galtzen dute gizabanakoek espetxeratutakoan (encarcelar), edo adierazpen-askatasuna, elkartzekoa, manifestatzekoa eta beste hainbat eskubide galtzen direnean

• Barneko askatasuna

  • Dagozkigun gauzei buruz bakoitzak bere erabakiak hartu ahal izatea

  • Barneko askatasuna askatasun morala da → Bizitza norberaren irizpideen arabera bizitzeko gaitasuna izatea, alegia.

  • Pertsona bati barneko askatasuna kendu nahi izanez gero, nahimena kendu behar zaio nahitaez, era batera edo bestera: substantzia estupefazienteen bidez, hipnosia erabiliz, sekta batzuek erabiltzen dituzten kontrol mentalerako teknikez baliatuz.