Denbora nozioak zeintzuk dira

DENBORA KATEGORIAK AZPIGATEKORAIK

Nozioak ERRITMOA § Maiztasuna: gutxitan, askotan § Erregulartasuna: beti, erregulartasunez § Moteltasuna: poliki, motel, astiro § Azkartasuna: agudo, azkar presaka ORIENTAZIOA § Orain: gaur, oraintxe, egun § Iragana: lehen, atzo, aspaldi § Etorkizuna: bihar, beranduago, gero KOKAPENA § Jarraian:ondoren, bigarren, ondotik § Aldiberekotasuna: batera, aldi berean IRAUPENA § Aldakorra: iraunkorragoa § Iraunkorra: etengabe § Betierekotasuna: betiko, betidanik 1.-DENBORAREN KATEGORIAK LANTZEKO ORIENTABIDE DIDAKTIKOAK: Teoria klasikoaren arabera... § Erritmoa: norbere denboraren kontzientzia hartzea § Orientazioa: lehen, orain, gero § Kokapena: segidan edo aldiberekotasunean § Iraupena: aldakorra edo iraunkorra Ariketak: gaua/eguna, /lo/itzarri, pijama/kaleko arropa, esnatu eta oheratu arte egindakoa... 2.-DENBORAREN IZAERA SOZIALA: Gizakiak orainean kokatuta gogoratzen ditugu bizitako gauzak oroimenari esker (kolektibo zein pertsonala izan daitekeena oroimen hau). Eta bizi izandako esperientzia horretan oinarritura etorkizunean gertatu daitekeena proiektatzen dugu. Horretarako oinarri bezala jakin behar dugu funtsezko hiru denbora daudela: lehenaldia, oraina eta geroa. Hiru denbora hauek subjektiboak dira, norbere bizipenak lehenaldian gogoratuko ditu, baina aldi berean pasatako hori beste pertsonekin igarotako denbora da beraz kolektiboa ere. Beraz denbora hau partikularra bezala eta talde bezala ulertu daiteke. Zibilizazio baten barruan kokatuta, denboraren emaitza "IMAGINARIO KOLEKTIBOA" izango da, gizarte jakin horren mundua ulertu ahal izateko.
Gizarte baten kultura bermatzeko gizarte horretako irudi sinbolikoen oroitzapenean datza, nahiz eta denek ez duten oroitzapen berdina izango baina bai izango dira gizarte berekoak. ADB: Asian Imaginario Kolektiboa berrargiztapenean sinestea da. Mendebaldean KRISTAUTASUNA (mundua sortu eta bukatu egingo da). Ø Mendebaldeko imaginario koektiboa: - Finalista: klase sozialik gabeko gizartea lortuko dugun utopia, teknologiaz, zientziaz hornitua... - Bakarra: itzulezina, atzerabiderik ez dagoela - Lineala: ez da ziklikoa - Progresiboa: konplexuago eta hobeagoak dira datozen garaiak 3.-DENBORA KRONOLOGIKOA: Irakaskuntzan asko kritikatu da GZ-etan (Historia irakastean) denbora dimentsio bakarra denbora kronologikoa dela. Kronologiak pertsonen eta gizataldeen denbora joana neurtzen du eta historia lantzeko beharrezkoa, bestela nahaste bat da. Baina ez du neurtzen momentuan duenaren inguruko ezer. Eskoletan norbere kulturako denbora zibila erakutsi behar da: ordularia irakurtzen, egutegia, kulturako data nagusiak, festak... Hau gertakari historikoekin batera irakatsi edo lehenago! Hauek azkarrago eta era ulergarriago batean ikasiko dute. Gure aurreko zibilizazioek une jakin batzuetan izan dituzten behar historikoen emaitzak dira (astelehena, asteartea, asteazkena... Adb). Denbora kronologikoak historialariei lagundu denborak bereizten eta gertakariak ulertzen. Kronologiak berak ere badu bere Historia propioa: denborak neurtzeko moduak pentsaerak, beharrak... Ezberdinek markatzen dute. Gure denbora neurrien ikuspegi historikoa: egutegiak, urteak, hilabeteak, asteak, egunak... 4.-ZER DA DENBORA IRAKASTEA GIZARTE ZIENTZIAN? Ikasleek denbora kontzeptuak eraikitzeko, jarduerak programatu, diseinatu eta burutu behar dira. Jarduera hauek etengabeko praktika eskatzen dute, horrela ematen du denbora lerroa osatuz doazela, segidan, lehena eta geroa lotuz. Hortaz aparte zeharkako kategoria bat ere landu beharra dago, LH osoan landu beharrekoa gainera: aditzak, narrazioetako denbora, erlojua, eguna, urtaroetako paisaiak... Hurrengo eskola etapetan ere garatu beharko dituzte denborazko ariketak, matematikan adibidez: mendeak, milurtekoak, segidak, datazioak... 5.- DENBORA HISTORIKOA Positibismoa: Historian zehar boterea izan zuten pertsonek egindakoa eta hartutako erabakien kontakizunen datazioan datza. Horretarako dokumentuak beharrezkoak dira gertakarien ordena eta datak egokiak izan daitezen. Denbora Historiko hau ikuspegi linealekoa da, bakarra eta progresiboa. ERRITMOAK (tenpo) EZAUGARRIAK IKERKETA-GAIA (adb) Gertaerak (Epe Laburra) Norberarenak D. Braudelen teoria baino lehenagoko "gertakari historioeki" bat egin -Norberak bizi dituenak Koiunturak (Epe Ertainak) D. Soziala Gizataldeen Historia -Bilakaera demografiko jakin bat Estruktura (Epe Luzea) D. Geografikoa Gizaki eta ingurune harremana -Zenbait marko geografiko KATEGORIAK DEFINIZIOA 1.-Aro eta Periodizazioa Denbora zatitzeko unitate handiena (k.A., k.O.) 2.-Denbora mitikoak Mitoen irudimenezko munduak (haurrekin) 3.-Segidak Zer lehenago, zer ondoren 4.-Iraupenak (jarraipenak) Iraupen laburreko gertakariak, ertainekoak edo luzeak (eta askotan aldaezinak) 5.- Aldiberekotasuna Bi gertakari batera, iraupen desberdinekoak izan daitezke 6.-Erritmoak (azelerazio, geldialdi, atzerabide) Azelerazioak, geldialdiak, atzerabideak, hausturak