Construción do Estado Liberal en España: Isabel II e a Restauración

Construción do Estado Liberal (Século XIX)

Co reinado de Isabel II instaurouse en España unha monarquía liberal caracterizada por:

• Existencia dunha Constitución escrita. Ó longo deste reinado promulgáronse varias constitucións, unhas progresistas e outras moderadas, dependendo do partido que estivese no Goberno.
• Convivencia de dous partidos políticos liberais, que apoiaban o sistema político, aínda que presentaban diferenzas ideolóxicas.

A monarquía liberal isabelina tivo que facer fronte a dificultades que marcaron o período histórico e contribuíron finalmente ó destronamento e exilio da raíña:

• Crecente intervención do exército na política, xa fose como membros do Goberno ou levando a cabo pronunciamentos.
• Aparición de novos grupos políticos como os demócratas e os republicanos, ambos os dous partidarios do sufraxio universal.
• Guerras Carlistas.
• Descontento da poboación ante a farsa electoral, xa que as eleccións eran manipuladas polo Goberno e os caciques.

A Restauración Monárquica

Coa chegada a España de Afonso XII iníciase o período coñecido como a Restauración. Cánovas del Castillo foi o artífice do novo réxime, que se baseaba nos seguintes piares:

• Implantación dunha monarquía parlamentaria hereditaria.
• Establecemento dunhas Cortes compostas polo Congreso dos Deputados e o Senado.
• Promulgación da Constitución de 1876, de talante máis conservador ca a anterior: sufraxio censatario, soberanía compartida entre as Cortes e o rei, colaboración entre os poderes lexislativo e executivo, e declaración de dereitos e liberdades cidadáns máis restrinxida.
• Bipartidismo. Convivencia de dous partidos: o Conservador, herdeiro dos moderados e unionistas, liderado por Cánovas del Castillo, e o Liberal, herdeiro dos progresistas, liderado por Sagasta. Os dous partidos puxéronse de acordo para alternar no poder falseando as eleccións.

As Rexencias

Cando morreu Fernando VII, a futura raíña Isabel II era menor de idade. A súa nai, María Cristina, foi nomeada rexente e tivo que enfrontarse á Primeira Guerra Carlista no País Vasco e Navarra, que concluíu co Convenio de Vergara (1839). Por este convenio, os liberais comprometéronse a respectar os foros vascos e navarros. Durante a rexencia, estando no Goberno o partido progresista, produciuse a desamortización dos bens da Igrexa (1837), obra do ministro Mendizábal, que provocou a creación de grandes latifundios. Os enfrontamentos entre moderados e progresistas desembocaron nun pronunciamento progresista que deu lugar á promulgación da Constitución de 1837. A rexente abandonou o país.

Foi nomeado rexente o xeneral Espartero, de ideas progresistas, pero que gobernou de maneira autoritaria, ata que un levantamento militar moderado proclamou a maioría de idade de Isabel II con 13 anos.

O Reinado de Isabel II

Década Moderada (1844-1854)

Dominada polo xeneral Narváez, líder do partido moderado. Nesta etapa promulgouse a Constitución de 1845, que ampliou os poderes da monarquía, restablecéronse as relacións coa Santa Sé (interrompidas dende a desamortización) e levouse a cabo unha reforma da Facenda baseada nun novo sistema fiscal.

Bienio Progresista (1854-1856)

Liderado por Espartero. Neste período redactouse unha nova Constitución (1856) que non chegou a promulgarse e produciuse outra desamortización, levada a cabo polo ministro Madoz, que afectou os bens dos concellos.

Alternancia no poder de Moderados e Unión Liberal (1856-1868)

A Unión Liberal, partido liderado por O'Donnell, estaba formado polos moderados de ideas avanzadas e os progresistas menos radicais. Durante este período produciuse unha grande expansión económica seguida dunha crise. A oposición ó réxime aumentou e diversas forzas políticas asinaron o Pacto de Ostende para derrocar a Isabel II mediante un pronunciamento. A raíña marchou ó exilio e comezou o Sexenio Revolucionario.