Cádizko Gorteak eta 1812ko Konstituzioa: Iraultza Liberalaren Hastapena
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Historia
Escrito el en vasco con un tamaño de 5,48 KB
Cádizko Gorteetako Programa Iraultzailea: Independentzia Gerraren Beste Aurpegia
Independentzia Gerraren garaian, Espainiako gizartearen zati handi bat frantsesen aurka borrokatzen zen bitartean, ilustratu gutxi batzuek Frantzian benetako iraultza burgesa eragin zuten ideiak ezarri nahi zituzten Espainian.
Batzorde Zentralaren Bilakaera
Aukera porrot militarraren eraginez, Batzorde Zentralak ospea galdu zuenean iritsi zen. Batzorde Zentralak, Cádizen babestuta, erregeordetza kolektiboa sortu zuen, behin-behineko gobernuaren antzeko zerbait.
Erregeordetza: Osaera
Gobernu hori bost kide kontserbadorek osatzen zuten.
Cádizen Babestutako Jendea
Burges liberalek, funtzionario ilustratuek, intelektual askok, eta gerratik ihes eginez, Cádizen bat egin zuten, britainiar ontzidiak babestutako hiria baitzen.
Gorteen Deialdia eta Osaera
Gorte Hauen Sorreraren Arrazoiak
- Botere hutsunea zegoen. Bitartean, Gorte Nagusiak biltzearen ideia Batzorde Zentralean eztabaidatu zen arren, erregeordetzak ez zituen Gorteak deitu, harik eta Cádizen Amerikako hiri batzuetan tokiko botereak ezarri zirela jakin zuten arte. Gertaera horrek Espainiar Inperioa arriskuan jar zezakeen.
- Diputatuek Espainiako nazioaren osotasuna defendatzeko zina egin zuten.
Helburua
1812ko Konstituzioak herria aldatzeko nahia zuen, Espainian monarkia liberala eta parlamentu-monarkia ezarriz.
Ordezkaritza eta Horren Arazoak
Parte hartu zutenak: Gerrako zailtasunen eraginez, goi-noblezia eta Elizako hierarkia ia ez ziren Cádizen ordezkatuta egon. Probintzia okupatuetako ordezkariak ere ez ziren joan. Amerikako espainiar lurraldeetako ordezkariak, trebakuntza intelektuala zuten erdiko klaseak, elizgizonak, abokatuak, funtzionarioak, militarrak eta katedradunak ziren nagusi. Industria eta merkataritza-burgesiako kideak ere bazeuden.
Egon ez zirenak: Ez zegoen herritarren masaren ordezkaririk, ezta emakumerik ere.
Cádizko Gorteen Izaera eta Joerak
Ezaugarriak:
- Batzar konstituziogile gisa eratu zen.
- Nazio subiranotasuna aldarrikatu zuen.
- Herritar guztientzat eskubide berdinak aitortu zituen, amerikarrak barne.
Talde ideologikoak:
- Liberalak: Eraldaketa iraultzaileak egitearen aldekoak ziren.
- Absolutistak: Mespretxuz "Los Intxaurrak" deitzen zitzaien, Antzinako Erregimeneko ordena monarkikoari eustearen aldekoak ziren.
Cádizko prentsa gehiena liberalen aldean egon zen. Elizetako pulpituak, aldiz, ideologia absolutistaren aldekoak ziren.
Legegintza Lana: Antzinako Erregimena Abolitzeko Dekretuak
Adierazpen Askatasuna
Liberalek inprenta-askatasunaren dekretua onetsi zuten. Idazki politikoen zentsura ezabatu zen, baina ez idazki erlijiosoena.
Erregimen Feudala Bertan Behera Uztea
- Jaurerriak abolitu zituzten, tokiko eta probintziako administrazioa modernizatzea eragozten baitzuten.
- Gremioak indargabetu zituzten, ekoizpen liberal-kapitalistaren harreman modernoagoak ezarriz.
- Landa inguruan, burgesen nekazaritza-eraldaketa iragarri zen:
- Diputatuek udalerrietako auzo-lurrak enkante publikoan salduko zituztela iragarri zuten.
- Mesta desegin zen.
Erlijio Legeria
- Inkisizioa abolitu zen.
- Hamabi kide baino gutxiago zituzten komentuak ezabatu ziren.
- Erlijio-ordenen ondasunak kendu ziren.
Administrazio Eraldaketa eta Lurralde Antolamendua
Lurralde zatiketa berria dekretatu zuten, lurralde-batasuna eta zentralizazio politikoa lortzeko.
1812ko Konstituzioa
1812ko San Jose egunean, Cádizko diputatuek Konstituzioa onetsi zuten, Espainiako historiako lehenengoa.
"Pepa" Testu Luzea Izatearen Arrazoiak
"Pepa" oso testu luzea da, Konstituzioaren espirituaren aurkako interpretazioak saihesteko, bizitza politikoarekin eta herritarren eskubideekin lotutako gai guztiak zehatz arautu zituelako.
Estatu Bakarra, Eskubide Berberak
Nazioari buruzko ideiak: Estatu bateratua diseinatu zen eta espainiarren eskubideak oro har onartu ziren, erreinu bakoitzeko eskubide historikoen gainetik.
Gizabanakoaren eta taldeen eskubideak: Eskubide indibidualak eta kolektiboak baieztatuta, salbuespenetan eta pribilegioetan oinarritutako gizarte-eredua ezabatzeko oinarriak ezarri ziren.
Herritarren Berdintasuna Lortzeko Neurriak
Herritarren berdintasuna lortzeko, burokrazia zentralizatua, fiskalitate erkidea, nazio armada eta barruko aduanarik gabeko merkatu askea finkatu zituen.
Konstituzio Estatua eta Nazio Subiranotasuna
Subiranotasuna: Konstituzioak nazio subiranotasuna aldarrikatu zuen, erregearen kaltetan.
Ganbera: Gorteek ganbera bakarra izango zuten.
Sufragioa: Gizonezkoen sufragio unibertsala ezarri zen. Hala ere, diputatu izateko, jabetzak izan behar ziren, eta horrek soldatapekoak nahiz lurrik gabeko nekazariak kanpoan uzten zituen.
Erregea: Herritarrek, testuarekin bat etorriz, Fernando VII.a Espainiako erregea zela aitortu zuten, baina ez errege absolutua, Konstituzio-erregea baizik.
Erlijioa: Estatua konfesionala zen (erlijio bakarra eta ofiziala).
Jabetza: Talde pribilegiatuen jabetza aitortu zen.