Bizkaiko Industriaren Hazkundea

Testuinguru historikoari begira jarrita, aintzat hartu behar da 1865. urtetik aurrera Bizkaian gertatu zen hazkunde industrian. Izan ere Bizkaiko mearen ustiaketarekin eta burdinaren esportazioarekin hasi zen industriaren benetako hazkundea eta garapena.

Hala ere, Hego Euskal Herriko ekonomiak Errestaurazio garaian bixi izan zuen hazkunde-prozesu bbiziaren jatorrria aurreko mendeetam zegoen. Luzaroan gorpuztuz jpoan zen fasktoreen ondoria izan zen. Hona hemebn batzuk: teknika kapitalistetan oihitutako burgesia merkataria eta enpresaria, eta burdin gitza tradizionalean, ontzigintza eta nabigazioan trebetuatko eskulana izate. Hego euskal herriko, Atlantiko aldean, Europaren eta penintsularen arteko bidean an egoki kokatu gabe. Lehengaia garrantzitsua izatea (burdin mea) eta; 1841etik eurrera, aduanak kostaldera eramatean, Euskal Herria espaniar merkatuan integratuta geratzea.

Lehen eta bigarreb karlistaldien bitartean izan ziren industrailizaziorakop lehen urratsak. Orsduan sortu ziren Bizkaiko lehen sidedurgiak; Boluetako Santa Ana 1841ean eta Barakaldoko Karmwengio Ama 1855an. 1868ko Meatzeen legeak ezarri zuen liberalizazioaren ondorioz, martzeen ustiakuntza zeharo bizzkortu zen. 1855an altzairua lantzeko, Bessemer bihurgailua asmatu zen eta sistema hori Europako siderurgia gehienetan aplikatu zen. Horretarako erabilitako burdin mrak, fosforo gabeak izan behar zuuen etas. Hain justu, horrelakoxea zen Bizkaiakop meatzeetan ateratzen zena. Gainera, Bizkaiako mea hori, aire zabaleko meatzetan aurkitzen zen, ustiatzeko oso erraza. Hau da, oso kostu txikikoa. Gainera, eskulasnak ez zuen inolako espezializaziorik eskatzen eta merke ateratzen zen. Garraiorako ere arazorik ez zegoen, meatzeak itsasadarretik hurbil zeudelako. Euzaugarri horiek guztiak eta irabazi azkarraren aukerak bultzatuta, hainbat mea-konpania sortu ziren negozioa ustiatzeko: batzuk atzerriko kapitalarekin (Britainiarra, Frantziarra, Belgikarra. Alemaniarra..) etas beste batzuk, besdtako kapitalarekin (Ybarra, Chávarri). Horrela sortu ziren Luchana Mining Company (1871), Orconera Iron Ore (1873) eta Societe Franco.-Belge Des Mines de Somorrostro (1876) II. karlistaldiak eten egin zuen mea-esplotazioaren jarduna, baina gerra amaitu eta berriro ekin zitzaion ustiakuntzari. 1880tik aurrera nabermen igo ziren produkzioa eta esportazioa, eta XX. mendearen hasieran esplotazioak mailarik altuena lortu zuen.

Industrializasioak ekarri zuen eraldaketa ekonomikoa eragin handia izan zuen Bizkaiko gizartearen bizimoduan. Finantza-ahalmen handiko oligarkia eratu zen, eta, inguruan, langileria. Lan-esku ugari iritsi zen Bizkaiara mugako probintzietatik, hau da, Gipuzkooatik, Arabatik, Buegosetik, Kantabriatik eta Errioxartik. Horiek horrela, ikaragarri egin zuen gorabiztanle kopuruak; 1910ean Bizkaiako meatzeetan ziharduen 13.000 langileetatik 3.000 baino ez ziren euskaldunak. Horren haritik, El intyeruso eleberriko pasarteak ederki islatzen du langile horien egoera. Nekazariak ziren gehienak, eta aldizka eta epe laburrerako etorri ziren Bizkaiara, dirua irabizi onsdoren haien jaioterrira itzuktzeko asmoz. Azkar eta inolako antolakuntzarik gabe eraikitako langile-auzoetan bildu ziren eta bizi-baldintza kaskarretan bizi izan ziren. Egurrezko etxebizitzentan eta meatzazritzakon enpresek eraikitakon barrakoietan bizi izan zirten. Pilaketa horrek zerbitzuen eta azpìegituren beharra sortu zen, baina egoera ez zen hobetu; langileek lagumtza eskasa eduki zuten, eta alboratura bizi izan ziren.

Bestalde. Langileen lan-baldintzak oso kaskarrak izan ziren: lanaldia luzeegia zen. Soldata txikia zen, kanpoan estalperik gabe lan egin behar zuten, istripu ugara gerta ohi zen… Era berean bizi-kalitatea urria zn: etxebizitza duinik ez, higiuene gutxi, elikadura esaka… Pndorioz, haien osasunak okerrerta egin zuen, eta han ditu egin zen hilkortasun.tasa: Etebengabeko izurriteek ere ikaragarri handitu zurten betiko hilkortasun-tasa. Gainera, meatzeetako langileek arazo eduki zuten lagile-auzoetan meatze-enpretesek zabaldutako derrigorrezko dendekin edo kantinekuin. Langileburuek gobernatzen zituzten, eta meatzariak bahartuta zeuden denda horieran erostea. Hor erosi ezean, langileburuek ez zien lanik emango. Argitu behar da dendetako jabeaK mehaxatu horretaz baliatu zirela egoera kaskarrean zeuden produktuak garesti saltzeko. Gainera, meatzariek lan egindako egunak baino ez zituzten kobrabetzen, lanik egiten ez bazzurten euria zelako, gaixorik zeudelako edo istripuren bat eduki zutelako, ez zuten kobratzen. Hortaz, bada, ,eatzariek ez zuten sosik ere ikusten hilabete batzuetan, tarteka, gainera, zorretan geratzen ziren langileburuarekin.GARRANTZIA: lehenik.agertu berhar da zertarakon sortu zen langile-mugimendua: bizkaiako meatzeetan zihardutan langileen lan eta bizi-baldintza negargarrie aurka egiteko eta haien eskubideen alde egiteko. Aren gehiago, mugimendu horrek itzelezko arrakasta eduki zuen Bizkaiako langileruiaren artean, asko lagundu zuen, segureenik. leku berean hainbeste langile pilatu bizitzeatik. Gauzak horrela, meatzarien elkarteak eratu ziren, eta ekintza eta greba antolatzen hasi ziren.

Bigarrenik, agerian utzi behar da ideia sozialistak azkar zabaldu zirela meatzarien eta langileen artean: Facundo Perezaguak Bizkaiko Agrupacion Socialista sprtu zuen (1886) eta mendearen bukaerarako 1000.000 jarraitzale elkartu zitzaion Ortuellako, Sestaoko eta Trapagarango meategi inguruetan batez ere. Bide beretik, La lucha de clases aldizkaria argitaratu zen 1894an. Bestalde. euskal sozialismoaren erradikalismoari aurre egiteko, Euskal Langileen Alkartasuna izeneko sindikatu abertzalea agertu zen