Biurteko erreformista
Enviado por Chuletator online y clasificado en Historia
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 62,01 KB
ARLOAK | BEHIN BEHINEKO GOBERNUA | BIURTEKO ERREFORMISTA | ZENTRO-ESKUINEKO BIURTEKOA | FRONTE POPULARRA |
KRONOLOGIA | 1931 | 1931-1933 | 1933-1935 | 1936-1939 |
ESTATUKO BURUA | Ez dago | Alcalá Zamora | Alcalá Zamora | Hasieran Zamora, gero Azaña |
GOBERNUKO ALDERDIAK | Ezkerreko alerdi errepublikanoa Alderdi Sozialista (PSOE) Eskuin Liberal Errepublikanoa Alderdi Erradikal zentrista Errepublikano galiziarrak Errepublikano Katalanak | Ezkerreko errepublikanoen eta sozialisten arteko aliantza | CEDA → eskuineko alderdien konfedeakuntza Alderdi erradikala Sozialista erradikalak (Largo Caballero buru) CNT eta FAI anarkistak Errepublikanoak Falange Espainola → José Antonio Primo de Rivera buru (faxista) -Gero→ FE de las JONS | Fronte Popularra → Ezkerreko alderdi errepublikanoen, sozialisten eta komunisten arteko aliantza (programa moderatua) Aurkariak (eskuinekoak): CEDA Eskuin muturra Euskal Probintzietan EAJ |
GOBERNUKO BURUA | Alcalá Zamora | Azaña | Lerroux | Casares |
POLITIKA NAGUSIAK (erreformak) | Lurralde-gaiei buruzko eztabaida Nazionalismoek autonoien auzia aurkeztu Gobernuak konpromiso bat lortu eta Generalitatea berrezarri Kataluniako gobernu autonomo gisa Estatu osoan euskal probintziek bakarrik eskuineko alderdien garaipena → ondorioz → ezkerrekoek txarto ikusi EAJren esku iztea gobernua Ezkerrak gobernatzen eben erakundeetatik zuzendu nahi prozesu autonomikoa EAJk arrakastarik ez izateko Nekazarien miseria Nahitaezko lur-lantzeari buruzko dekretuak Udalerrien dekretuak Helburua → nekazaritzako langabezia murriztea → Zelan? → Udalerrietako nekazariak lehentasuna izatea kontratazioetan, ez kanpokoak Proposamenak → Laneko istripuen asegurua eta 8 orduko lanaldia onartu Hezkuntza Helburua → analfabetismoa desagerraraztea eta irakaskuntza laikoa sustatzea Armadaren erreforma Helburua → armada modernizatu eta eraginkorrago bihurtzea ofizialen gehiegizko kopurua murriztuta eta botere zibila nagusi zela Ordena publikoaren auzia Polizia armatuen talde berri bat “Asaltoko Guardia” Amaitzeko, Konstituzio bat egitea izango da helburua eta horretarako hauteskundeak egingo dabez | Orokorrean, herrialdea modernizatzea eta demokratizatzea izan eben helburu biurteko erreformistako erreformek Erlijio-politika Helburua → Eliza eta estatu bereiztea eta Elizak gizartean eukan eragina murriztea Horretarako, lege multzo bat garatuzan: 1932ko dibortzioaren legea adb. Jesusen Lagundia desegin egiten da eta ondasunak nazionalizatu egiten dira 1933ko erlijio-konfesioen eta -kongregazioen legeagaz estatuak Elizari ekarpenak egiteari itzi eta 1933ko abendutik aurrera erlijio-ikastetxeak ixteko agindu Ondorioz → Elizako hierarkiaren eta prentsa katolikoaren beste erasoaldi bat eragin eban, jazarpen antiklerikaltzat hartu ebelako Hezkuntza-erreforma eta politika kulturala Helburua → Hezkuntza laikoa eta doakoa eskubide unibertsal bihurtzea. Analfabetismoa murriztea eta hezkuntza mistoa 27.000 eskola eraikitzeko nahia, irakasle prestatuak jarrizAzkenean 13.000 eskola eraiki Hezkuntzako aurrekontua %5,5 izatetik %7 izatera igaro (Bigarren Errepublikaren lorpen garrantzitsuenetako bat) Kulura herrikoia zabaltzeko ahaleginak Ondorioz → Lehen hezkuntzako eskoletako liburutegi-sarea ugaritu eta Misio Pedagokikoak (boluntarioek sortutako taldeak antzerkiak, olerkiak… irakurtzeko herrietan) sortu → Helburua → Lana-eremuetan kultura hedatzea= intelektual nabarmenek parte hartu Lan-arloko erreformak Largo Caballero lider sozialista Laneko ministro Helburua → Langileen eta laborarien bizi- eta lan-baldintzak hobetzea Politika sozialarekin eta laboralarekin jarraitu
Legeak ugazaben elkarteen erresistentziarekin talka Autonomia-estatutuak Helburua → Estatuaren lurralde-antolaketen arazoari irtenbide bat emotea Katalunia lehena → Nuriako Estatutua (autonomia horretako lege gorena) Euskal estatutua 1936ko urrian onartu Galizian onartu ez Gerra Zibila egin zalako baina %87,7a alde Andaluzian 1933ko urtarrilean aurreproiektua onartu Valentzian, Aragoin eta Balearretan eten Gerra Zibila zala eta Nekazaritza-erreforma Nekazaritza zaharkituta eta jabetzaren egitura desegokia (oraindik latifundioak egozan) Arazoak larriagotu nazioarteko krisi ekonomikoaren ondorioz Desjabetutako jabe guztiek kalte-ordaina jaso eta estatua bihurtu lursailen jabe, nekazari-komunitateen esku ustiapen-erregimen kolektiboa edo indibiduala aukeratzea Ondorioak → Legearen aplikazio motelak eta langabeziaren gorakadak matxinada (Casas Viejas-eko matxinada) anarkistak eragin eta borroka tragikoak ordena publikoko indarrarekin + IRA sortzen da Landugabeko latifundioak hartzen | Estreinakoz emakumeen sufragio eskubidea Erlijio-politika Berrikusi → Ondorioz → aplikatu ez erlijio-fonfesioen eta -kongregazioen legea Lan arloko legeak eta nekazaritza-erreforma indargabetu Udalerrien legea indargabetu Gorteek amnistia-lege bat onartu (estatu kolpean parte hartu eben militarrentzat) Ondorioz → 1932ko estatu-kolpean sartuta egondako jeneralak zerbitzu aktibora itzuli Neurriek ondorio larriak
1934ko iraultza Sozialismoaren estrategia-aldaketa matxinadaren aurrekari nagusia UGTk, Largo Caballerok zuzendutako sektore iraultzailearen kontrolpean programa iraultzaile bat onartu Langile-aliantza bat eratu PSOEk eta UGTk, faximoari aurre egiteko eta errepublika federal sozialista bat ezartzeko asmoz CEDAk gobernuan sartzea exijitu Ondorioz → Beste gobernu erradikal bat eratu CEDAko 3 ministrorekin Sozialistek matxinada sustatu Batzorde iraultzaile sozialistak urriaren 5ean abiarazi matxinada, greba orokorrera deituta Katalunian Lluís Companysek (Generalitateko presidenteak) Kataluniako estatua Espainiako Errepublika Federalaren barruan dagoala aldarrikatu Ondorioz → Kataluniako ministroak atxilotu Asturiasen iraultza soziala, UGT, CNT eta komunistak langile-aliantza batean bildu Euskal lurraldeetan 40 lagun hil Gobernuaren erreakzioa Gerra-egoera deklaratu Errepresio bortitza Ondorioz → jende mordoa hil Autonomia katalana eta euskalduna denbora mugagabez eten Eskuineko Biurtekoaren amaiera CEDAk exijitu azken muturreraino eroatea iraultzaren sustantzaileen eta protagonisten aurkako errepresioa eztabaida politikoaren ardatz nagusia 1935. Urtean, beste gobernu-krisi bat eragiteraino Lerrouxek beste gobernu erradikal-cedista bat eratu Erreforma sozialak eta laboralak indargabetu Gil roblesek agintari militarrak aldatzeko politika bat aplikatu→ Azañaren aurkako militarrak jarri Franco jenerala estatu nagusiko buru Erreforma konstituzionala Ondorioz → Alderdi Erradikalen krisia Alcalá Zamorak, alderdi bat eratzeko ahaleginak egin ostean, gorteak desegin eta hauteskundeetara deitu | Alcalá Zamorak gobernua eratzeko eskatu Azañari Amnistia orokorra 1934ko urriko gertakariengatik espetxeratukoei Kataluniaren autonomia berrezarri Kaleratutako langileak berriz hartzera behartu enpresariak Nekazaritza-, erlijio- eta gizarte-arloan prozesu erreformistari heldu berriro Latifundio-eremuetako lurrak masiboki okupatu Nekazaritza Erreformarako Institutuak (IRA) okupazio horiek legeztatzea beste aukerarik ez Elizaren eta errepublikanoen arteko borroka azaleratu Errepublikaren krisia Errepublikano presidentea, Alcalá Zamora, kargutik kendu eta maiatzean Azaña hautatu presidente Santiago Casares Quirogari eskatu ezkerreko errepublikanoz osatutako gobernu bat eratzeko ezkerrean jarrera iraultzaileak nagusitu
Eskuin autoritarioetan tinko finkatu subertsioaren eta altxamenduaren aldeko diskurtsoa PSOEk eta CEDAl babestu ez errepublikaren egonkortasuna Ezkerreko eta eskuineko militanteen arteko kaleko liskar bortitzak gero eta ugariagoak, bereziki milizia armatu falangistak sustatutakoak José Antonio Primo de Rivera atxilotu eta Falangearen egoitzak itxi kaleko biolentziak eta rimen politikoek ugaritzen jarraitu 1936. urteko uztailaren 13an, Calvo Sotelo diputatua erail eta altxamendu militarra azkartuEstatu-kolpe militarra Eskuin muturreko eta Batasun Militar Espainoleko militar batzuk konspirazio militarra antolatzen hasi Fronte Popularraren garaipenaren ondoren Gobernu errepublikanoa konjurazio kolpista desegiten saiatu 1936an jeneral nabarmenen talde bat bildu altxamendu militar batekin ordena berrezartzeko ados Mola jeneralak bere gain hartu altxamenduaren zuzendaritza teknikoa Plana → ahalik eta garnizio gehien aldi berean altxatzea eta bakoitzak bere eremuko boterea kontrolpean hartzea. Behin hiriburua hartutakoan, jeneralen batzar bat eratuko zen gobernu errepublikanoa ordezkatzeko |
GATAZKAK | Eliza katolikoarekin gatazkak → 1931an Segura kardenalak pastoral bat argitaratu Alfontso XIII.A goresteko. Ondorioz → ageriko gatazka gobernuarekin. Joera anarkistako talde txikiek elizak eta komentuak erre. Ondorioz → gobernuak izen ona galdu Espainiako eta atzerriko iritzi publiko katolikoarentzat. | Erreformekin gastuek gora eta baliabide ekonomikoak ez ziran behar bezainbestekoak Ekonomiaren bilakaera negatiboak erreformak oztopatu eta gizarte-gatazkak areagotu Ondorioz → arazo larriak errepublikaren bizitzan Arazo politikoak erreformetan eragin negatiboena izan ebenak
| Gizarte-gatazkak eta tentsio autonomikoak Landa-eremuetako jabeek bete ez lan-arloko legeak eta soldatak jaitsi → Ondorioz → 1934an nekazariek greba orokorra FETTek sustatuta 1934ko udan, gobernuaren eta Kataluniako Generalitatearen arteko eskumen-gatazka batek eztanda
Euskal probintzietan areagotu gatazka autonomikoa, erradikalen eta CEDAren gehiengoak estatutu-proposamen berria blokeatzeagatik
| Krisi ekonomikoa arazo larriena Prezioek azkar igo Pezetak balioa galdu Ekoizpena murriztu Langabe gehiago Enpresak itxi eta utzi Ondorioz → greba jendetsuak, manifestazioak eta indarkeria-handia Estatu-kolpe militarra Uztailaren 17an hasi altxamendua Marokoko protektoratuko garnizioetan Errebolta militarrak porrot Ondorioz → 3 urteko gerra zibil tragiko eta odoltsua |