Banaketa ekonomia

LURRALDE KOLONIALAK

*Afrika barnealdea ezezagumena zen.

*Asian oso antzineko kulturak eta erligioak zeuden(Islamikoa, adb) eta bi herrialde erraldoi: India eta Txina

*Amerikan esperientzia koloniala gainditu zuen, eta kontimenteko herrialde ia guztiak indepenteak zuen jada

Imperialismoa arrazoiak

1. Industria garapenerako lehengai berriak behar zuen, Europatik oso urrun zeudenak kasu batzutan. Aldi berean, Europako industria ekoizpena garatzeko ezinbestekoa zen kontsumitzaile merkatu berriak zalbaltzea.

2. Europako biztanleriaren hazkundu handiak, itsasoaz emigrazioara bultzatu egin zioten herritar askori. !871- 1911 bitartean, 33 milloi europar atera ziren kontinentetik munduko hainbat herrialdeetara (AEB, Kanada, Brasil, Argentina eta abar)

3. Herrialde industrializatuek elkarren arteko norgehiagoka eta lehia onartu zuten. Lehia horretan nahasten ziren.A) Interes ekonomikoak b) Mundu mailako prestigio politakoa lortzea eta beharrizan estrategikoa hasebete…..Satisfacer

4. Faktore ideologiko eta Kulturalak ere izan ziren, Europako potentziek munduko beste herrialdeak zibilizatzeko eginkizuna hartu zuten bere gain, arraza nagusitan sentimenduarekin. Misio erlijiosoak(Kolonizatutakoak ebanjelizatzeklo) eta misio zientifikoak (Lurralde berrietako geografia esploratzeko).

Gobernu kolonial motak:

*Koloniak:tokiko boterearen ahulezia aprobetxatuz, metropoliek kontrolpean hartutako herrialdeak. Kontrola erabatekoa izan zen, ekonomia, politika eta kultura espairuetan.

-Afrikako eremu askotan ezarri zen eredu hori: Belgikoak egin zuen Kongon eta Frantzian: berriz( Indotxinanan, Vietnan, Laos) Asian

*Prorekturatua: lurralde horietan metropoliak ez zuen tokiko politikan partu hartu: bakarrik ekonomia hustatzera eta atzerri gaietara mugatzen zuen bere jarduna.

-Eredu hau batez ere Asia eman zen (Indiako britaniarren prorekturatua, adb)

*Agindupeko lurrak: Britainiar Imperioko lurraldeak, ia asorik jatorri europaneko biztanleek okupatuak, Lurraldeak autonomia zabala eta erakunde propiak zituzten.

*Australian eta Zeelanda Berrian eman zen eredu hau.

AFRIKAKO KOLONIZAZIOA

*1885ean, Alemania Berlingo Biltzarra Europako potentzien arten Afrika modu baketsuan nola banatu erabakitzeko:guztiek interes baitzituzten kontinentean.

*Alemania (bateratzen berantiarraren ondorioz) banaketa horretan atzean geratzeko beldur zen.

*Britainaiar Imperioak Egiptotik Lurmutur Hiriraino kolonia zare zabala zuen; beste potentziek hori geldiarazi nahi zuten.

*Frantziak Sahara aldea eta ondoko herrialdeak zituen mendean.

*Portugalek Afrika barnealdeko lurralde zabalak kontrolatzen zituen, bere antzinako kolonietako portuetatik haietara sartuta.

*Espainia, Italia eta Belgika beren lurraldeak finkatzea zuten helburu.

ASIAKO KOLONIZAZIOA

*Indiako penintsula britainiarrek osorik, eta koroaren harribitxitzat hartu zute.

*Frantziak Indotxina kontrolatu zuen eta Herbehereak Indonesia artxipelago handiarekin geratu izan zen.

*Txinak herrialde indepentea izaten enperadore eta antzinako erakuneenpean, baino Europako eta Estatu Batuetako inperialismoaren presioa.

Ondorioz, bere mina-en kontrola eta portu garrantzitsuen (Shangai, Hong Kong) kontrola utzi behar izan zuen.

*Britainiarrek, txinatar agintariek erakutsitako opio kontsumoarekiko tolerantziaz baliatu ziren ateratzeko, nahiz eta herritarren osasuna kaltetu. Txinatarrak horrek kontra altxatu ziren Opioaren Gerretan (1839-1842), baina britainiarrek garaipena lortu zuten. Nankingeko Hitzarmena eta ondorioz 1842an Hong Kong britainiarra izatera pasatu.

IMPERIALISMO ONDORIOAK

*Potenzia okupatzaileek beren interesen arabera banatu zituzten lurraldeak (batez ere Afrikan) eta ez tokiko ezaugarrien arabera. Hala, tribu eta etniak modu artifizialean zatitzen edota elkartzen zituzten. Honek hainbat gatazka eta  eragin zituen gerora.

*Kolonialismoak ondasumen ekoizpenen nazioarteko zatitzea edo zatitze horren sendotzea ekarri zuen. Horrela, koloniek lehengai ,merkeak ekoizten espezializatu ziren eta metropoliak , ordea, handiagoko industria produktuak fabrikatu.

*Kolonizazioak modu larrian herri indigenen gizarte egitura aldatu zuen. Kolonitzatzaileek indigenen aurkako razismo oinarritutako ordena ezartzean tributan banatutako gizarte tradizionala desegin zen.

*Europarren eragina izan zen zenbait esparrutan. Metropolietan lortutako osasun eta medikuntza hobekuntzak nahiz zuzenbide eta administrazioko aurrerapenak eman ziren: hala ere, onurak ez ziren biiztanle guztiengana iritsi.