Aditz trinkoak nor-nori

-ATZIZKIAK: ONDO: ederto, hobeto, txarto ASTIRO: luzaro, oparo, zeharo ONGI: hobeki, ederki, poliki JOKA: ostikoka, kolpeka, saltoka, lasterka, ohiuka POZIK:biluzik, zutik, gaixorik, onik, hilik ZAKURTZAR: etxetzar,besotzar SARDEXKA: harrixka, mendixka, liburuska, bidexka UMETXO: neskatxo, haurtxo, amatxo, liburutxo NESKATILA: kutxatila, lehiatila, eroskila TXORIÑO: nimiño, andereño, maiteño LODIKOTE: handikote, zaharkote, gizonkote MUTIKO: idiko, zezenko, zaldiko, oilasko, neskatiko ESNEZALE: futbolzale, pilotazale, saskibaloizale ERIZAIN: atezain, etxezain, udaltzain, liburuzain, ertzain IKERTZAILE: laguntzaile, asmatzaile, entrenatzaile, moderatzaile, saltzaile, hiltzaile AITAORDE: amaorde, semeorde, alabaorde, zuzendariorde, alkateorde EGILE: ikasle, maitale, irakasle, ikusle, irakurle, eskale HARGIN: zurgin, ikazkin, harakin, okin LANGILE: sendagile, legegile, zubigile, etxegile SAILBURU: enpresaburu, gobernuburu, ikasketaburu, mahaiburu HIRIBURU: helburu, izenburu, zapaburu, sorburu ERROTARI: merkatari, kirolari, futbolari, sukaldari ERAGIN(aurrizkia): erakarri, eraman, erantzi, erakutsi, erabili SASIMEDIKU: sasikume, sasirakasle, sasikasle, sasiaktore BASAJAUN: basapizti, basakatu, basamortu, basaeliza, basetxe, baserri AZPIALDE: azpijoku, azpiegitura, azpigona AURREALDE: aurreiritzi, aurrerapauso, aurreikuspen ARRASEME: arramaiatz, arrabelar, arraezkuntza BERPIZTU: berreskuratu, berregin, birsortu, birpasatu, berrantolatu EZEZAGUN: ezgauza, ezgai, ez ohiko, ezberdin DESBERDIN: desegoki, desegonkor, deseroso, desorekatuta, desatsegin IRAKASPENEN: aitormen, nabarmen, bizipen, laburpen, itzulpen, sentipen AZTERTZAILE: ikertzaile, zuzentzaile, suhiltzaile, antolatzaile, garbitzaile KONTAKIZUNA: ospakizuna, asmakizuna, etorkizuna, ikuskizuna, erantzukizuna IKUSKERA: jokaera, orrazkera, idazkera, hizkera, ibilera EURITSU: harritsu, berritsu, sutsu, elurtsu, jakintsu, eguzkitsu BAZKALTIAR: afaltiar, gosaltiar, askaltiar, esteliar KANPOTAR: atzerritar, herritar, etxetiar, baserritar, hiritar ESKUINDAR: ezkertiar, eliztar, berantiar, baketiar SENDAGAITZ: ikasgaitz, ikusgaitz, itsasgaitz, zuzengaitz, osagaitz LOKARRI: euskarri, apaingarri, gehigarri, jangarri, puzgarri, freskagarri ASPERGARRI: ikusgarri, liluragarri, txundigarri, zoragarri, izugarri JOSTAILU: ordenagailu, ikuzkailu, garbigailu, kalkulagailu LANKIDE: bazkide, ikaskide, enpresakide, taldekide, aberkide BIZARDUN: txapeldun,dirudun, bigotedun, hiztun ERREPIDE: autobide, zebrabide, abelbide, trenbide, ibilbide, lasterbide ADIBIDE: argibide, lanbide, komunikabide, ogibide GORRITU: horitu, urdintu, txuritu,besarkatu, borrokatu ERDIETSI: berretsi, onetsi, berantetsi, itsatsi ARTALDE: behitalde, laguntalde, umetalde, ikastalde, gizatalde PAGADI: artadi, mahasti, pinudi, belardi, loredi BULTZADA: ukabilkada, ostikada, besarkada, burukada, matxinada GOILARAKADA: katilukada, basokada, eskukada, platerkada ERREKIN: itsaskin, hondakin, gordekin, etekin, mozkin, zerrakin, etorkin TXERRIKI: odolki, behiki, esneki, tripaki, zaldiki ATERKI: beroki, marrazki, olerki, antzerki MINTZAGAI: entzungai, ikusgai, aztergai, erregai, jangai, salgai GERTAKARI: aurrekari, ibilkari, edari, janari, gosari, afari, bazkari GEZURTI: bakarti, lotsati, beldurti, loti, negarti HARIZTI: pagadi, gorostidi, elordi, pinudi, loredi, belardi AMAKOI: etxekoi, herrikoi, hirikoi, aitakoi, gizonkoi HAUSKOR: galkor, sentikor, egonkor, emankor, iheskor, aldakor AMAKIN: katukin, lagunkin, gizonkin, aitakin, etxekin LOGALE: -gile edo gura, edagale, negargale, jangale, pixagale SINESBERA: minbera, sentibera, bihotzpera, hozpera, onbera ELIZALDE: sortalde, sukalde, iparralde EUSKALTEGI: liburutegi, harategi, kiroldegi, txerritegi GOSETE: gerrate, izurrite, frantseste, gudate ELURTE: lehorte, eurite, izozte, agorte ASTERO: hilero, egunero, goizero HAURDUNALDI: ekitaldi, ikustaldi, jostaldi, jaudunaldi, belaunaldi GAZTARO: zahartzaro, erdi aro, burdin aro, haurtzaro, ikastaro, antzinaro.

-IZENA (kasua, numroa):

-partitibo:

(r)ik (solo mgg).

-datibo:

i (nori).

-inesibo:

n (non, noiz, zertan, nola, norengan).

-leku genitiboa:

ko (nongo, noizko, zertako..).

-adlatiboa:

ra (nora, zertara, nola, norengana).

-hurbiltze adlatiboa:

rantz (norantz, norenganantz).

-muga adlatiboa:

raino (noraino, zenbateraino, norenganaino).

-ablatiboa:

tik (nondik, noiztik, norengandik).

-jabego genitiboa:

(r)en, re (noren, zeren, zeinen).

-soziatiboa:

ekin (norekin, zeinekin).

-instrumentala:

z (nortaz, zeintaz, nola, noiz).

-motibatiboa:

gatik (norengatik, zeinengatik).

-xedezkoa

Endako, entzat (norendako, zeinendako).

-ines gain eraikia:

ko (nongo).

-adla gain eraikia:

rako, enganako (norako, norenganako).

-banatzailea:

ko.

-prolatiboa:

tako, tzat. *izen bereziak eta izenordainak numerorik ez. *partitibo, banatzaile eta prolatibo bakarrik mgg. *testuko izenak badira kasua eta numeroa erabaki, bestela izan daitezkeenak txertatu.

-ADITZA:

-aspektua:

-burutua. -burutugabea:

T(z)en (egiten dugu).

-geroa:

partizipioa+ ko, go edo en (eginen dugu).

-puntukaria:

trinkoa edo t(z)en ari (dator, egiten ari). Une puntual batean gertatzen.

-aspektu gabea:

aditzoina edo edin eta ezan (etor dadin, egin dezan, bazkal daiteke, ekar beza..). Egoera subjektiboak adierazteko.

-aldia:

-iragana:

(e)n batzuetan (zezakeen, ninduzun, zintzaizkien, hintzaigun).
-orainaldia (nauzu, hatzaigu, zakizkidakete, diezazuke)

. -alegiazkoa:

iraganaren -(e)n kenduz.

-hipotetikoa:

ekintza ez da gertatu, baina agian gertatuko da (legoke, (ba)nintz, genkizkioke, genuke, lezakete). 

-modua:

Ko + (arituko ziren) / ke = + ahala.

-pertsona:

nor, nor-nori, nor-nork, nor-nori-nork. (zuek-niri) *partizipioa: 0 atera, n egin, i ibili, tu/du kontatu/bildu. *aditzoina: n egin, 0 erre, i ekar(ri), tu/du lor(tu)/murgil(du). *aditz-erroa: e)karr(i, i)kus(i, e)rama(n, e)tza(n. *aditz-izena: aditzoina + -t(z)e gehitu (egite, ibiltze..).

-IGORLEA-ASMOA: -balizko asmoa(k):

informatzea, hartzaileak ezagutzak edo bestelako informazioren bat bereganatzea; argibidea ematea, artzailea arazoren bat edo gertakizunen bat ulertzeko argibideen jabe izan dadin; artzailea konbentzitzea, artzailea laketzea, etretenitzea; ekintza batzuen berri ematea.. -aztergai dugun testu honen bitartez igorlak.......Lortu nahi du.

-igorlearen inplikazio gradua:

inplikatua (urbiletik subjetiboa) edo ez (urrundik objetiboa). -ikuspuntu objetiboa: funtzio adierazle edo errepresentatiboa. -subjetiboa: funtzio espresibo edo poetikoa;
hartzailea inplikatzen badu funtzio eragilea. -aipatutako asmoari estuki lotuta, igorleak ikuspuntu.....Aukeratu du. Horren adierazle ditugu....(adibideak).

-tonua:

ironikoa, umoretsua, zorrotza, ziurra, zalantzazkoa, haserrea erakusten duena... -hautatu duen tonuak ere bat egiten du asmoarekin, ........Erakusten baitu (adibideak).

-pertsona gramatikala:

1. Singularra: ni. Igorlea ardura osoa. -1. Plurala: gu. Igorlea hartzailea inplikatu egiten du. -2. Sing plu: hi, zu, zuek. Konfiantza eta urbiltasuna sorrarazteko. -3. Sing plu: esperientzia orokortu egiten da eta igorleak zeaztu gabeko talde batean kokatzean, justifikatu egiten du bere ikuspegia. *
pertsona bat baino geiago erabil daiteke, batez ere asmo bat baino gehiago duenean. -hartu duen ikuspuntu.......-ri erreparatzen badiogu, ........Pertsona erabili izana koerentetzat jo behar dugu. Horren bitartez...........Lortzen baitu.

-igorlearen inguruko informazioa edo datuak:

edozein itz aztertu bear da, aren identitatea, gizarte estatusa, aditu /espezialista, kultural/ zientifikoa den ondorioztatzeko baliagarria dena, testuaren asmoan eragina baldin badu. -igorleak bere buruari buruz ematen duen informazioari dagokionez, .........Esan genezake. Horretaz gain.....Ondoriozta diteke.

-hartzailea:

igorleak testuan inplikatzen duen ala ez eta zergatia (asmoarekin lotua). Artzailearen datuak badaude aztertu, bestela ondorioztatu (sexua, jatorria, adina..), aurresuposizioak (igorleak suposetu artzaileak zerbait badakiela eta ez du jartzen) eta munduaren ezagutza. -testu onen igorleak bilatzen duen artzailea aztertzeko orduan, .......Testua eta mezua ahalik eta obekien uler daitezen, igorleak ainbat ezaugarri duen artzailea irudikatzen du, horien artean...

-polifonia eta testuartekotasuna:

igorleaz gain, beste aozko zein idatzizko ageri direnean testuan. Iritzia sendotu, bildutakoa errefusiatu.... Bi modutan egin daiteke: nork esana aipatuz (estilo zuzenean edo zeharkakoan) eta eskutuan. -goian aipatutako asmoa lortzearren, polifoniaz baliatu da.... (azalpena).

-ondorioa:

aztertutako alderdi guztiei erreparatuz, asieran aipatu dugun asmoa bete duen ala ez aipatu behar da. Hartu duen ikuspuntua, erabili duen tonua.
. Egokiak izan diren. -honen guztiaren ondorioz, igorleak erabili dituen baliabideak egokiak izan direla aipatu behar da, horiei esker bere asmoa bete betean lortu baitu.

EGITURA ETA EDUKIA (separau en párrafos)
1.SARRERA(gaia eta asmoa jarri behar da)
2.ZATIKETA(sarrera, nondik nora doan. Garapena eta ondorioa)
. Egitura(zirkular, deduktibo(1.Tesia) induktibo(tesia azkenean)
3.ANTOLAKETA (1 edo gehiago) -kausa ondorio, arazo konponbide, kronologikoa, deskribapenezkoa, paraleloa, galdera bidezkoa, definizo adibidezkoa.
4.ONDORIOA, balorazioa, galdera hauei erantzun: zatiketa egokia da? Informazioa nahikoa da? Argudio sendoak ematen ditu? Tesia ulergarria da.