1876ko konstituzioa iruzkina
Enviado por Chuletator online y clasificado en Historia
Escrito el en vasco con un tamaño de 10,66 KB
7.TESTUA
- 1876KO KONSTITUZIOA (1876-06-30) 1.
KOKAPENA
Aurrean dugun testuak
1876ko konstituzioaren artikulu batzuk jasotzen ditu. Lehen mailako iturri
Historikoa dauka. Formaren aldetik juridikoa da eta eduki politikoa dauka.
Borboidarren monarkiaren berrezarkuntzaren ostean kokatzen dugu, 1876ko
Ekainaren 30ean. Egilea Gorteak dira, hau da, kolektibo bat.Testu publikoa da
Konstituzioa Espainiar guztiei zuzenduta dagoelako eta asmoa etapa honetako
Espainiako konstituzio berria adieraztea da.
Helburua foruen abolizioa da, horretaz aparte Bizkaia,
Gipuzkoa eta Araba parte hartzea nazioaren gastu eta legeetan ere.Testuaren kokapenari dagokionez, Madrilen 1876ko
Uztailaren 21ean egin zen, konkretuki azken gerra karlista eta Espainiako
Lehen errepublika bukatu ondoren, berrezarkuntzaren hasieran, Alfontso XII.Aren
Erregealdian. Aro Garaikidean, XIX.Mendean.
2
.
AZTERKETA
TERMINO
HISTORIKOAK Alfonso XII.A: jaio zenetik 1931ra arte erregea izan zen
Eta bere adingabetasunean Maria Kristina izan zen erreginaordea. 1902an koroatu
Zuten:
Errege konstituzionala:
Aginpidea konstituzioak mugatua eta zehaztua
Duena. ///Gorteak:
Botere legegilea
Duen pertsona taldea.///Estatu konfesionala:
Erlijio ofizial bakarra
Ezartzen denean.IDEIA NAGUSIAK: -Erlijio katolikoa estatuko erlijio
Ofiziala zen eta gainontzekoak eremu pribatuan onartzen ziren (11.Art)
-Adierazpen, biltzeko eta elkartzeko eskubidea dute Espainiar guztiek (13.Art)
-Subiranotasun elkar banatua (18.Art) -Erregeak eta diputatuek senatarien zati
Bat izendatuko dute bakoitzak (20.Art) -Sufragio eskubidea ez dago zehaztuta
(28.Art) -Erregeak botere betearazlea du (50.Art) -Lege bakarra dago Espainiar
Guztientzat (75.Art)
3.TESTUINGURUA
Lehenengo errepublika amaitu zenean egoera politikoan ezegonkortasuna zen
Nagusi eta gerra karlista oraindik indarrean zegoen. Canovasek irtenbide
Bakartzat monarkia borboitarra berrezartzea adierazi zuen eta armadaren
Babesaz, Alfontso Espainiako errege izendatu zuten. Alfontso XII.Ak, Cánovasen
Laguntzaz biztanleen arteko bizikidetza ona eta elizaren babesa lortzea zuen
Helburu. Gorte konstituziogileetako deialdia prestatu zuen konstituzio berri
Bat prestatzeko. Konstituzio berri hau sufragio unibertsalaren bidez ezarri
Nahi zuten; indarrean zegoena aurrerakoia zen eta 1876koa, berriz, moderatua.
1890an egoera aldatu zen Sagasta gobernaburua zela, gizonezko sufragio
Unibertsala aldarrikatu zuten. Cánovasen
helburua konstituzio irekia eta malgua egitea zen, oreka politikoa lortzeko,
Estatuari egonkortasuna emateko eta pronuntziamenduak ekiditeko. Horretarako
Seiurteko demokratikoa gertatu baino lehenagoko egoerara itzuli behar ziren.
Konstituzio hau 1931ra arte egon zen indarrean (Primo de Riveraren diktaduraren
Garaia salbu, 1923-1930). Cánovasen
Sistemaren planteamendua: bi alderdi egon behar ziren gobernuan txandaka
Baketsua egiteko. Alde batetik, Cánovasen alderdi liberal kontserbadorea, eta
Beste aldetik Sagastaren alderdi progresistagoa. Txandakatze honekin beste
Alderdia guztiak jokoz kanpo geratu ziren. Hori zela eta, sistema kazikismo eta
Hauteskunde-iruzurrean soilik funtzionatuko zuen. Kazikeak antzinako lur-jabeak izan ziren eta
Espainiako bizitza politika, sozial eta ekonomikoa kontrolatzen zuten,
Ondorioz, botere handia zeukaten. Nekazariak kazikeen menpe zeuden eta bera
Euren bizitzen eta ondasunen jaun eta jabe zen. Kazikeek hau erabili zuten
Hauteskundeetako emaitzak manipulatzeko, gobernuan egon behar zen alderdiari
Laguntzeko hauteskunde-aktak faltsutzen zituzten (putxerazoa
Deitua).1885ean Alfontso XII.A hil zen
Eta bere ondorengoa oraindik jaio gabe zegoenez, Maria Cristina erreginaorde
Bihurtu zen. Egonkortasuna ez galtzeko, Cánovas eta Sagastak itun bat sinatu
Zuten alderdien txandatze-sistema mantentzeko.
4.ONDORIOA
Historiako konstituziorik luzeena izan zen, 50 Urtez iraun zuen eta 1931.Urtea arte iraun zuen. Konstituzio moderatua edo Kontserbadorea izan zen, oligarkia interesak ordezkatzen zituena eta Alderdibitasun txandaketa onartzen zituena. Dena dela, 1876ko konstituzioak Erreformak onartzen zituen, oso malgua baitzen zehaztasun faltagatik. Gainera, Karlista, errepublikano eta langile oinarriko mugimenduak (sozialista eta Anarkistak) bazterturik utzi zituen.
8 .TESTUA - OLIGARKIA ETA KAZIKISMOA (Joaquin Costa
)::
KOKAPENA
Aurrean
Dugun testua Costak 1901ean idatzitako “Oligarkia eta kazikismo” liburutik
Ateratako zatia da. Lehen mailako iturria dugu, formaren aldetik
Zirkunstantziala eta edukia politiko-sozialekoa. Dokumentu publikoa da,
Espainiar guztiei zuzendua eta egilea bakarra da. Testua 1898ko hondamendiaren
Ostean idatzi zen, Berrezarkuntza etapan, Maria Cristinaren erregealdian; etapa
Hau borbondarren errestaurazioarekin hasten da eta 1923an bukatzen da Primo de
Riveraren diktadurarekin. Helburua garaiko sistema politikoari kritika zorrotza
Egitea da.
AZTERKETA
TERMINO HISTORIKOAKOligarkia:
gutxi
Batzuen gobernua non klase bereko talde txiki batek boterea kontrolatzen du.Gizon
Itsaltsua: bere klasean begirune bereziko pertsona.Gobernadore
Zibila: probintzia
Bakoitzeko agintaria Javier de Burgos 1833an probintzien banaketa sortu
Zuenetik.Kazike:
herri
Edo eskualde bateko politika edo administrazioko gaietan gehiegizko eragina
Duen pertsonari horrela deitzen zitzaionSufragio unibertsala: mundu
Guztiak du botoa emateko aukera.Sufragio zentsitarioa: gutxiengo
Batek soilik du botoa emateko aukera.Joaquin Costa: Errestaurazioaren
Garaiko intelektuala eta Erregenerazionismoaren sortzailea.IDEIA
NAGUSIAK
1)Costarentzat klase gobernatzailea hiru mailatan
Antolatzen da: oligarkiak(boteretsuena), jauntxoak Espainia osoan daude) eta
Gobernadore zibila( aurreko bien bitartekari bezala lan egin).
2)
Une horretan dagoen ustelkeria azpimarratzen du, oligarkia eta
Jauntxoak gorputz arrotza direla esanez. Beren lana, estatua gidatzea, ez
Dutela ondo betetzen. Azkenean, egileak arreta deitzen du hauteskundeetan
Ematen den faltsifikazioaz.
3.TESTUINGURUA
Estatu
Liberala eraikitzen hasi zirenean, Espainiaren modernizazioa lortzea eta
Inperio kolonialari eustea espero zuten, baina ia mende bat pasatu ondoren
Emaitzak ez ziren esperotakoak: Inperio koloniala galdu zuten, modernizazio
Ekonomikoa ez zen gauzatu, analfabetismo maila altua zen, trenbide-sarea ez zen
Errentagarria eta eremu zabalak komunikazio eskasekin zeuden,
Industrializazioan ez zen aurrerapauso nabarmenik ematen. Nekazaritza neurri
Handi batean iraupenekoa zen. Desamortizazioarekin nekazari pobreak oso egoera
Kaskarrean geratu ziren. Garbi zegoen liberalismoa oso modu bortitzean ari
Zirela eta Costak egoera hori zuzendu nahi zuen.Testua Canovas Del Castillok
Definitutako Berrezarkuntzako sistema politikoaren kontrako kritika gogorraren
Barnean kokatu behar da. Berrezarkuntzako sistema 1876an ezarri zen, eta une
Horretan onartu zen konstituzioa, berrezarkuntzaren oinarri juridikoa zena.
Sektore kontserbadoreenen babesa izan zuen sistema horrek, iraultza
Demokratikoa eta errepublikanoen nahiz karlisten mehatxua amaiarazi nahi
Baitzuten.Sistemaren oinarri ideologikoak 1876ko konstituzioaren bidez ezarri
Ziren: subiranotasun elkar banatua, alderdi-bitasuna, sufragio zentsitarioa eta
Turnismoa. Sistemaren funtzionamendua hauteskunde-iruzurrean oinarritzen zen,
Eta aldez aurretik erabakitzen zuten hauteskundeetako emaitza. Iruzur egiteko,
Putxerazoa eta kazikeen laguntza baliatu zuten; hori del eta kazikismo esaten
Zitzaion horri.Sistema horren gizarte-oinarria goi-mailako eta erdi-mailako
Burgesiak osatzen zuen, bai eta erdiko klaseko sektore batzuk ere,
Bezero-sareen eta patronatuzko harremanen bidez boterearekin lotuta zeudenak.
Baina sistema honek joko politikotik at utzi zituen biztanleriaren sektore
Handiak, hala nola behe-mailako burgesia, industriako langileak eta
Nekazaritzako jornalariak: horien guztien interes ekonomikoek, politikoek eta
Sozialek ez zuten ordezkaririk Gorteetan. XIX.Aren amaierako eta XX.Aren
Hasierako Espainiako egoeraren diagnosia egin zuten idazle eta pentsalari talde
Handi batek sustatu zuen: Costa nabarmendu zen, baina baita 98ko belaunaldiko
Literaturagile taldea( Unamuno, Baroja, Maeztu, Machado anaiak).
4.ONDORIOA:
XIX.Aren Bukaeran sistema ez zen gai nazioak zituen arazo larriak konpontzeko; honela, “Espainia ofiziala” eta “Espainia errealaren tartea gero eta handiagoa zen. Testuinguru honetan sortzen da erregenerazionismoaren mugimendua; honek Oligarkia eta kazikismoa amaitzea eskatzen du eta horretarako hauteskunde Garbiak beharrezkoak da gaitasun gehien dutenek lor dezaten botere politikoa, Nazioa modernizatzeko eta aberastasuna sustatzeko. Costarentzat nazioaren Modernizazioaren oinarria bere leman jasotzea da: eskola eta despentsa.Ikuspegi Politikotik zenbait agintari, Maura eta Canalejas bezala, saiatu ziren Sistemaren modernizazioa erregenerazionismoaren proiektua jarraituz, baina Porro egin zuten. Horren ondorioz hainbat krisi etorri ziren: aste tragikoa, Marokoko Auzia, nazionalismoa indartzea … arazo guztiei konponbidea emateko 1923an Primo De Riveraren altxamendua.Jauntxokeriarekin amaitzea asko kostatu zen, Nekazaritza munduan oso errotuta baitzegoen eta populazio gehiena analfabetoa Zen. Hain zuzen ere, intelektual hauek hezkuntzarik eza jotzen zuten Herrialdearen atzerapenaren eragile nagusitzat.