1876ko Konstituzioa: Azterketa eta Testuingurua

1876ko Konstituzioaren Azterketa

Testu honetan 1876ko Konstituzioaren artikulu batzuk aztertzen dira. Iturri zuzenekoa da, forma aldetik juridikoa eta edukiaren aldetik politikoa. Egilea kolektiboa da, Gorteek egina eta Alfontso XII.ak berretsita 1876ko ekainaren 30ean. Hartzailea publikoa da, Espainiako herritarrei zuzenduta.

Konstituzioaren Oinarriak

Artikuluetan zehar erregimen politiko honen zutabeak islatzen dira:

• Botereen banaketa
• Lege berdinaren ezarpena
• Estatu konfesionala
• Eskubide indibidualen aitorpena

Estatu konfesionala aldarrikatzen da, kultu katolikoari eutsiz, baina erlijio-askatasuna eremu pribatuan ezarri zen.

Espainiarren eskubideen aitorpena: espainiar guztiei aitortzen zaie ideiak eta iritziak askatasunez adieraztea, aurretiko zentsurarik gabe, baita biltzeko eta elkartzeko eskubidea ere (3. artikulua).

Subiranotasuna Gorteetan zegoen (18. artikulua). Erregeak ministroak izendatzen zituen, Gorteak biltzeko deia egiten zuen eta haiek desegiteko eta legeei betoa jartzeko eskumenak zituen. Gorteetan bi ganbera zeuden:

• Senatua: nobleak, apaizak eta militarrak biltzen zituen, batzuk erregeak izendatuta eta besteak aberatsen artean sufragio murriztuz hautatuak.
• Kongresua: diputatuak herritarrek aukeratzen zituzten hauteskundeetan, sufragio zentsiarioz hasieran eta gizonezkoen sufragio unibertsalez 1890etik aurrera (20. eta 28. artikuluak).

Legedi berdinaren ezarpena Espainia osoan, foruak abolitu ondoren (75. artikulua).

Berrezarkuntzako Erregimena

Berrezarkuntzako erregimena Errepublikaren porrotaren ondorio izan zen. Sei urtekoan alderdi alfontsinoa eratu izanak errege berri bat tronura iristeko bidea prestatu zuen: Alfontso XII.a, Elisabet II.aren semea. Sektore horren ordezkari nagusia Antonio Cánovas del Castillo izan zen, eta bi alderdiren nagusitasunean oinarritutako sistema politikoa diseinatu zuen: kontserbadorea eta liberala.

Sistema Politikoaren Oinarriak

• 1876ko Konstituzioa: testu motza, 89 artikuluz osatua. Aurreko bi konstituzioetan oinarrituta, Cánovasek adituen batzorde bati dei egin zion 1875ean testua idazteko. Behin betiko testua maiatzaren 24an onartu zuten, eta erregeak berretsi ostean, uztailaren 2an argitaratu zen.
• Ezaugarri nagusiak: erregearen eta Gorteen subiranotasuna; sufragio-eskubidea arautu gabe (1878an sufragio zentsiarioa eta 1890ean unibertsala); estatu konfesionala.
• Turnismoa edo txandakatze baketsua: bi alderdi politiko nagusien (kontserbadorea eta liberala) arteko txandakatzea aurretiko hitzarmenez.
• Jauntxokeria: hauteskundeak manipulatu eta iruzurra egitea nekazari guneetan jauntxoek bozketak kontrolatuz.

Sistemaren Krisia

Sistema politiko honen ezarpena jauntxokerian eta iruzur elektoralean oinarritu zen, Espainiako gizartearen bilakaera ekonomiko eta politikoari erreparatu gabe. Oligarken aldeko politika garatu zen, eta horregatik ez zioten Espainiako egoera larriari irtenbiderik aurkitu. Sistemaren krisia nabaritu zen une batzuetan, hala nola 1909ko Aste Tragikoan edo 1917ko greba orokorrean.

Hala eta guztiz, 1876ko Konstituzioa izan da Espainiako historia garaikidean indarrean denbora gehienez egon dena, 1923 arte iraun baitzuen. Primo de Riverak diktadura ezarri eta konstituzio hori bertan behera utzi zuen.