10.Diktadura frankistaren finkapena eta krisialdia

FINKAPENA

Espainia, 1957 eta 1969 bitartean garapen handia jasan zuen. Batez ere hiru alorretan: aldaketak daude ekonomian eta kulturan, kanpo harremanetan eta oposizioan. Urte hauetan ere imobilismoa finkatu zen. Bi aldaketa daude:

Egitura ekonomikoan

: 1957 -1969 bitartean, garapen planak bultzatzen dituzte opuseko teknokratak. Garapen plan hauen helburu nagusia per capita errenta igotzea da, baina baita ere erregimena sendotzea.

Hori nola lortzen dute?: kapitalak ekarriz (nazio barrukoa eta kanpokoa), estatuak inbertitzen du industrian modu honetan ekimen pribatua sustatzeko. Arazoa da batzuk besteak baino diru gehiago lortuko duteela.Produktu nazionala igotzea, enplegu betea egotea, errentarem banaketa hobetzea eta ekonomia modernoaren oinarriak ezartzea. Aldaketa hauekin gehien handitzen den sektorea, automobilarena da. Baina orokorrean 1960-1973 bitartean industria-produkzioaren tasaren %10-aren hazkundea dago. Aldaketen arduradun nagusiak eta irabazle ateratzen direnak banka eta industria handiak dira. Aldaketa hauek aurrera eramateko, nondik lortzen dute finantziazioa?: Emigranteak (kalpoaldean daudenak Esp. Bidaltzen dutenn dirutik), turismoaren igoeraz, atzerriko inbertsioaz ( produkzio kosteak eta soldatak jaitsiz), Europa mailan esportazioa zabalduz.

Aldaketa gizartean eta kulturan:

Desoreka handiak daude, bai pertsonalak (batzuk diru asko, besteak ezer ez) eta bai eskualdeka. Ondorioz grebak antolatzen dira: Euskadin, Asturiasen eta Katalunian. Nekazari-exodoa martxan jartzen da: Barrukoa nahiz kanpokoa. Barrukoan nekazariak eskualde aberatsetara mugitzen dira; hirietan sekulako espekulazioa sortuz (eskualdean desoreka sortzen duelarik). Kanpokoan 1962-1973 bitartean 4 milioi inmigrante nekazari etortzen dira Espainara. Gizartearen bizi mailan aldaketak daude: Espainia harremanetan jartzen da jokabide social eta politiko berriekin; eta ideia kristau eta tradizionalak ordezkatuak dira ideia materialistagoengatik, kontsumismoa eta permisibitatea handituz. Ondorioz ongizate tolerante bat sortzen da, osasun-estaldura hedatzen hasten da Gizarte Segurantzako Oinarrien legea aprobatzen da 1963an. Kulturan eta hezkuntzan, nolabaiteko irekitze intelektuala dago. 1970ean Hezkuntza Lege Orokorra aprobatzen da.

Kanpo harremanak:

1957-1969 oso garai arrakastatsua izan zen akordio berriak egin zituztelako: AEBrekin eta herrialde arabeekin (ondorioz oso harren onak lortu hauekin). 1959tik Frankok EEErekin elkarrizketak ditu onartua izateko. Eta 1962an eskaera ofiziala egiten du baina ez du erantzunik jasotzen (ez da onartua izaten).1970an egindako Lehentasun Akordioa merkataritza errazten du. 1972an Erresuna Batua, Irlanda eta Dinamarka Europan sartzen dira, eta Espainarentzat premiazkoa bihurtzen da sartzea; baina Europako demokraziek ezin dute Espaina (estatu diktaduna) sartzea.

Oposizioa: handitzen zaio Francori, gizarte aldaketen ondorioz

Moderatua:

kanpoaldean Batasun-proiektua egiten dute eta 1962an Munichen biltzen dira oposizioak: Errepublikanoak, Monarkikoak eta Kristau-demokratak Fracoren aurka (hilabete batzuk lehenago Esp. Eskatzen du EEE- sartzeko).

PCE:

PCE Esp. Barruak nekez barruan mantzentzen da eta behein eta berriz atxilotuak dira. Nazioartean D. Ibarruti eta S. Carrillo 1956an Stallinismotik aldentzen hasten dira.

Langile mugimendua: Langile mugimendua 1967tik borroka politikoa hasten du non gatazkak areagotzen dira

Ikasleak:

Unibertsitateetako ikasleak erradikalizatzen hasten dira (geroz eta jende gehiago erregimenaren kontra dago, diskurtsoak ere haren kontra egin). 1964tik biltzar askeak egiten dira unibertsitateetan; 1965an katedradun kritiko asko kaleratuak dira, pentsatzen dutelako haiek bultzatzen dituztela ikasleak); 1968an Frantziako gatazka oihartzuna du (ikasleak aldarrikatzen dute askatasunerako bide  bat).

Nazionalistak:

Nazionalistak

Euskadin eta Katalunian indarberritu egiten dira; Galizian, Valentzian… nazionalismoa kultura adierazpenekoak dira. Baina nazionalismorik gogorrena ETA da; zeintzuren kide batzun Burgoseko Prozesuan (1970) epaituak dira eta haietako batzuk hiltzen dituzte. Hori mobilizazio handia sortzen du bai Espainan eta nazioartean: eliza, herrialde asko… Lortzen du: propaganda asko eta gazte jarraitzaile asko.

Klero berria urrundu:

kleroa Frankismotik urruntzen da, 1965ean Vatikano  IIa eta klero gaztea hierarkiaren aurka agertzen dira. Eta 1971ean Taracon kardenala (Espainako elizako burua kritikak eta mehatxuak jasan eta gero, haien orientazio politikoa aldatzen dute eta Frankismoaren aurka azaltzen dira Taracon kardenala barkamena eskatzen du.

Inmobilismoa:

Gizarte Asaldaduraren eta oposizio handiaren aurrean, frankistek inmobilismoaren alde egiten dute, zeintzuk: komunikabideak manipulatzen dituzte, itxurazko aldaketak egiten dituzte eta 1966an Prentsa Legea ateratzen da (Fraga Iribarne, trantsizioan oso garrantzitsua eta Konstituzioa idatzi zuena), aurretiko zentsura kendu egiten da.

DIKTADURA FRANKISTAREN KRISIALDIA (1969-1975)

1969-1975 bitartean diktadura Frankista krisialdian erortzen da. Garai hau Frankoren gaixotasunaz markatuta dago, kalean gatazkak ugaritu egiten dira eta agerian jartzen da errregimenaren ezegonkortasuna hura hiltzean zer gertatuko den? Gerra zibila, demokrazia, beste diktadura… Egoera honen aurrean E.H batez ere Salbuespen Egoera deklaratzen da: Errepresioa.

Frankoren gaixotasunarek aurrean, honek Juan Carlos I de Borbón bere oinordeko izendatzen du bera hiltzen denerako. Izendatzen du: 1969ko uztailaren 22an (Frankok berak pertsonalki izendatua). Juan Carlosek zin egiten du denen aurrean dagoen diktadura franquista mantendu eta babestuko duela (baina generazio berriak ez dago prest beste diktadura bat izateko, beraz aldaketak egin behar dira eta erregeak apustu egiten du demokraziaren alde). JuanCarlosek ere Mugimenduaren Monarkia berria fundatu egiten du. Bestalde Frankisten barruan kontraesanak eta krisi egoera bat dago. Frankistak bananduta daude: inmovilistak eta irekitzearen aldekoak.

Irekitzearen aldekoak

: politika liberalagoa egitearen aldekoak dira, erlaxatuagoa, errepresiorik gabe. Adib: Fraga, Calvo Sotelo…

Inmobilistak: eskuin muturrekoak dira (aldaketarik EZ)

1973an Frankok gobernu buru izateari uzten dio eta Frankismoaren zaindari bezala gelditzen da. Orduan Franko Carrero Blanco presidente izendatzen du (1973ko uztailean); Carrero Blanco ere ez du erreformarik nahi eta oposizioa zapaltzen du ere. Baina ez du asko irauntzen gobernuan, 1973ko abenduan ETAk bonba bat jartzen dio kotxean eta Carrero Blanco hil egiten da. Hau kolpe ikaragarria suposatzen du erregimenarentzat eta bere etorkizunerako. Baina haren oinordeko Arias Navarro izendatzen dute presidente. Arias Navarro hasieran erreformen aldekoa agertzen da, baina gero Portugaleko Iraultza, krisi ekonomikoa eta lan gatazkak… eztanda egiten du. Berak bakarrik erreforma BATZUK egin nahi ditu, baina batzuk egoeraz aprobetxatu egin nahi dute. Arias Navarro hau ikusita zapalkutza ikaragarria egiten die eta ikesitasuna porrot egiten du eta erreformak ere (1974an porrota). Gero 1975eko azaroaren 20ean hil zen Franco.
Momentu horretatik aurrera demokraziarako trantsizioa hasten da, non Suárez eta Juan Carlos I erregea funtsezkoak izan ziren aurrera eramateko. Arias Navarro 1976ko uztailen dimititu egin zuen, eta haren ordez Juan Carlos I. Erregea Adolfo Suárez izendatu zuen haren ondorengo (gobernuaren presidente).