Zientzia, Metodo Zientifikoa eta Oinarrizko Kontzeptuak

Zientzia eta Metodo Zientifikoa

Zientziaren Ezaugarriak (Berkeley)

Zientzia metodo zientifikoa erabiltzen duen diziplina da. Berkeleyk emandako ezaugarriak:

• Mundu naturalean zentratzen da.
• Mundu naturala azaltzea eta ulertzea du helburu.
• Hipotesi egiaztagarriak erabiltzen ditu.
• Frogetan oinarritzen da.
• Komunitate zientifikoa inplikatzen du.
• Ikerketan jardutera garamatza.
• Portaera zientifikoaz baliatzen da.

Metodo Zientifikoaren Atalak/Faseak

1. Behaketa
2. Galdetzea
3. Hipotesiak
4. Aurresatea
5. Planifikatzea
6. Esperimentazioa/Ikertzea
7. Emaitzak behatzea
8. Interpretatzea
9. Emaitzaren komunikazioa

Zergatik Irakatsi Zientzia?

• Gizartea aztertzeko eta kritikoki aldatzeko gaitasuna garatzea.
• Ikuspegi zientifikoa garatzea.
• Ezaugarri sortzaile eta kritikoak garatzea.
• Mundua ulertzea.
• Eguneroko gertaerei logikoki pentsatzea.
• Bizi-kalitatea hobetzea.
• Garapen intelektuala sustatzea.
• Dibertitzeko.

Zientzia eta Sasizientziak

Kimika

Materiaren konposizioa, egitura, propietateak eta horien aldaketak aztertzen ditu.

Fisika

Materia, energia eta denbora-espazioaren propietateak aztertzen ditu, naturako fenomenoei buruzko legeak finkatuz.

Biologia

Izaki bizidunen egitura, bizimodua eta harremanak aztertzen ditu.

Akupuntura (Sasizientzia)

Orratz bereziak azaleko puntu estrategikoetan sartuz eta mugituz osasuna berreskuratzea helburu duen praktika.

Kiromantzia (Sasizientzia)

Eskuaren lerroak interpretatuz etorkizuna aurreikusteko praktika.

Tenporak (Sasizientzia)

Zeru-egoera aztertuz hilabeteetako eguraldia iragartzea.

Astrologia (Sasizientzia)

Astroen posizioa eta mugimendua behatuz patua aurresatea.

Grafologia (Sasizientzia)

Idazkera aztertuz izaera edo etorkizuna asmatzea.

Homeopatia (Sasizientzia)

Gaixotasun bat sortzen duen substantzia diluituz lortzen den urarekin prestatzen diren bolatxoak erabiltzen dituen praktika.

Iridiologia (Sasizientzia)

Begi-niniaren kolore eta ezaugarrien interpretazioaren bidez osasuna diagnostikatzea.

Parapsikologia (Sasizientzia)

Ahalmen arruntetatik at dauden fenomenoak aztertzen ditu (adibidez, telepatia).

Oinarrizko Kontzeptu Zientifikoak

Materia eta Fluidoak

Materia

Masa du eta, ondorioz, inertzia. Bolumena okupatzen du. Existitzen den, masa duen eta espazio bat okupatzen duen guztia da.

Arkimedesen Printzipioa

Fluido batean sartutako gorputz orok, desplazatutako fluidoaren pisu bereko goranzko bultzada bat jasango du.

Presioa

Gainazal batean eragiten duen indarra azalera unitateko.

Pascalen Printzipioa

Konprimitu ezin den likido bat presiopean jartzen bada, presio hori likido horren puntu guztietara transmititzen da.

Bernoulliren Printzipioa

Fluido idealetan, fluidoak bere energia etengabe mantentzen du ibilbide osoan. E totala = E zinetikoa + E potentziala. Bata igotzen bada, bestea jaitsi egiten da konpentsatzeko, baina guztira beti berdina da.

Coandaren Efektua

Fluidoak lerro zuzen bat jarraitu beharrean, gainazal kurbatu batean itsatsi ohi dira.

Pasteurren Ekarpena

Elikagaiak olioan eta azukrean kontserbatzen direla dio. Mikrobioak airetik datozela frogatu zuen.

Energia eta Haren Legeak

Energia

Sistema batek lana egiteko edo beroa sortzeko duen gaitasuna. Ezaugarria da, ez entitatea. Magnitude fisiko eta eskalarra. Gorputzetan aldaketa fisikoak eragiten ditu. Ezin da ikusi, baina ebidentziak bai. Unitatea: Joule (J).

Energiaren Kontserbazio Printzipioa

Energia ezin da sortu ez suntsitu. Transformatu bai, baina hasierako eta amaierako energia kantitate totala ez da aldatzen.

Energiaren Degradazio Printzipioa

Energia transferentzia guztietan, zati bat bero forman eraldatzen da. Ezinezkoa da energia mota bat beste mota batean %100ean bihurtzea.

Transferentzia vs. Transformazioa

Transferentzia gauza batetik bestera pasatzen denean gertatzen da (adibidez, beroa); Transformazioa energia mota bat beste mota batean bihurtzen denean gertatzen da.

Energia Transferentzia Moduak

Eroapena

Energia atomoz atomo edo molekulaz molekula transferitzen da, gehienetan solidoetan azkarrago gertatzen da.

Konbekzioa

Fluido beroa gora doa dentsitate txikiagoa duelako; beroa eramaten du.

Erradiazioa

Objektuek beroa igortzen dute erradiazio elektromagnetiko bidez, materiaren beharrik gabe.

Indarra

Energia transferitzen da indarra dagoenean eta objektua mugitzen edo aldatzen denean.

Soinua

Bibrazioek molekulen bidez energia transmititzen dute; solidoetan azkarrago hedatzen da.

Elektrizitatea

Energia zirkuitu itxi batean transferitzen da eta mugimendua, argia edo beroa sor ditzake.

Termodinamika eta Mekanika Kontzeptuak

Beroa (Q)

Espontaneoki transferitutako energia, tenperatura (T) handiagoko sistematik T txikiagoko beste batera, oreka termikoa lortu arte. Beroa energia termikoaren forma bat da.

Lana (W)

Indarra egin eta objektua mugitzen denean. Energia transferentziaren adierazle/neurria da, mugimenduarekin erlazionatuta dagoena.

Potentzia (P)

Lana zer nolako abiaduraz egin daitekeen adierazten du.