XX. mendea gerraosteko antzerkigintza

XX.MENDEA GERRAOSTEKO ANTZERKIGINTZA

1- Iparraldean aipatzekoan diren bi autore zeintzuk dira? aipatu eta azaldu beren idazkera.

Piarres Lartzabal eta Telesforo Monzón dira.

Piarres Lartzabal: Ederki zekien drama eta komedia egiten. Herrikoiak eta ikasiak dira, jende landu eta jende arruntarentzat eginak. Teatrorako sena, katramilak korapilatzeko eta askatasuna askatzeko gaitasuna zuen.

Telesforo Monzón: Haientzat obrak moldatuz eta muntaiotan lagunduz, komediak nahiz dramak taxutu zituen.

2- Zein dira iparraldeko antzerki motarik ezagunenak?

XX.mendera arte, iparraldea, antzerki mota ugari daude, hala nola, astolasterrak inauteriako tragediak, paradak, maskaradak eta pastoralak dira.

3- Eman pastoralei buruzko informazioa. X

1973az gero bi urtetik behin emanaldi bat egiten zen Zuberako herri batean Pastoral nagusiena, Etxahun Iruri eta hainbat jarraitzaile izan zituen, hala nola, Junes Casenavek, Jean Louis Davant eta Pier Paul Berzaitz.

4- Hegoaldean non ziren lehen antzerki argitalpenak?

Hegoaldean lehen antzerki argitalpenak EGANen egin ziren.

5- Zein dugu garaiko talderik ezagunena? Nork eratu zuen? Ze ekarri zion euskal antzerkigintzari?X

Talderik ezagunena Euskal Iztundea izan zen eta toribio Altzagek eratu zuen 1915ean. Nahiz eta berrikuntza handirik ez izan, jarraipena, iraupena eta duintasuna ekarri zion euskal antzerkigintzari.

6- Nor zen Antonio Maria Labaien? azaldu guztia; biografia, obrak, idazkera…

Antonio Antzerti teatro aldizkaria argitaratu zuen eta antzerkiko gidaritza izan zen. Antonio itzultzaile, egile, historiagile eta kritiko izan zen. Beste autoreen lanak aurkeztu zizkigun, hala nola, Brecht eta Antoniaren teatrogintza tradizionala da. 1954tik aurrera, bere lanak jatorrizkoak eta euskaratutakoak batua zen eta urte bat beranduago “Lurrikara” inprimatu zuen Puzko Gogoan eta gerra zibilari buruz hitz egiten digu.

8- Zer da “antzerti”? azaldu sakon.X

Pixkanaka egoera politikoa aldatzen hasi zen eta honen ondorioz teatrozaleen artean esperantza piztu zen. Horren ondorioz 1980ko hamarkadan, Jaurlaritzak”Antzerti” teatro eskola sortu zuen Donostian.

9- Nor zen Jon Etxaide? azaldu guztia; biografia, obrak, idazkera…

Jon Etxaide hegoaldeko teatrogile garrantzitsueretarikoa izan zen. Historian edo kantetan oinarritzen dira bere gaiak. Beraren obra ezagunena “Markesaren Alaba” da eta XIX.mendeko kanta ezagunenaren garapena izan zen. 1978tik aurrera, liburutan eta euskara batua egokitu zuen bere lanak.

10- Nor zen Salbatore Mitxelena? azaldu guztia; biografia, obrak, idazkera…

Salbatore Mitxelena 1918an jaio egin zen. Etxaide bezala, hegoaldeko teatrogile garrantzitsuenetarikoa izan zen. Bere obra ezagunena Confixus izan zen baina ez zuen ikusi argituratuta lehenago hil zelako. Hasieran, gatazka politiko erlijiosoak ez zeuden ondo ikusita baina liburu hau argitaratu eta gero Euskal Herriko giro soziopolitikoa guztiz aldatu zen.

BERTSOLARITZA

1- Zer da bertsolaritza?

Bertsolaritza abestuz, errimatuz eta neurtuz egiten den ahozko euskal literaturaren adarretako bat da. Bertsolariak jende aurrean abesten du eta bertsoak gai libreak da emanda izan daiteke eta bakarrik edo bi bertsolariren edo gehiagoren artean izan daiteke.

2- Zenbat bertso mota daude? zeintzuk dira? azaldu.

Bi motatako bertsoak daude, bat batekoa eta bertso papera. Bat batekoa momentuan aurkezten da paperarik gabe eta bertso papera ere momentuan aurkezten da baina paper batekin laguntzaile eran baina gaur egun bat bateko bertsoak nagusiagoak dira.

3- Azaldu bertsolaritzak izan duen garapena XV. mendetik gaur egun arte.X

Hasiera batean, bertsolaritza ezkontza edo ehozketetan egiten hasi zen ohitura bat zen, denborarekin plazetara, tabernetara edo jendea zegoen tokietara zabaldu zen norgehiago baten modura. Ondoren bertsolaritzak profesionalaren bidea hartu eta gizartearekiko kritiketan hedapenarekin batera.

4- Zeni esker hadi zen bertso eskolen mugimendua? zer egin zuten mugimendu honekin hasteko?X

Xabier Amuriza eta Juanito Dorronsoro esker lehen metodo didaktikoak argitaratu ziren eta metodo hauekin batera bertso eskolan mugimendua hasi zen.

5- Zein emakume izan ziren plazan agertzen lehenak? zein urtetan?

Kristina Mardares eta Arantzazu Loidi izan ziren lehen emakume bertsolariak plazan agertzen zirena 1980ko hamarkadan.

6- Ze teknika erabiltzen da bertsoa egiterako garaian? zertan datza?X

Antzekoz aurrerakoz teknika erabiltze da bertsoa egitarako garaian. Hasieran, ideia nagusia pentsatzen da eta ondoren bukaera emateko ideia nagusi horri tolesten dira beste guztiak.

7- Ze bi moldetan banatzen dira bertsoak? zeintzuk dira ezagunenak molde bakoitzean?

Batetik, molde txikiko bertsoak daude, baita ere, kopla txikia eta zortziko eta hamarreko txikia nabarmentzen dira. Bestetik, molde honekin dutenek hauek dira: kopla, zortziko eta hamarreko honekin nabarmenena dira.