XIX. Mendeko Espainia: Desamortizazioa, Industrializazioa eta Politika

Mendizabalen Desamortizazioa: Helburuak eta Ondorioak

Jaurerriak abolitu eta maiorazkoak ezabatu ziren. Mendizabalek estatu liberal berria eraiki nahi zuen, eta horretarako, elizaren ondasunetara jo zuen finantzaketa-iturri bila. 1836an, desamortizazio-dekretuak argitaratu zituen.

Mendizabalek desamortizazioarekin hainbat helburu lortu nahi zituen:

• Gerra Karlista irabaztea.
• Zor publikoa ezabatzea.
• Elizako jabetzen egitura aldatzea.

Horrekin, emaitza batzuk lortu ziren:

• Estatuaren planak finantzatzeko dirua lortu zen, gerra irabazteko faktore garrantzitsua izanik.
• Landutako azalera hedatu zen eta nekazaritzak produktibitate handiagoa lortu zuen.
• Nekazaritzako proletarioa agertu zen, 2 milioi pertsonak osatua.
• Burgesia lur-jabea sortu zen.

Lurra merkatu askeko ondasun bihurtu zen, eta merkataritza-trafikoaren eta industria-jardueraren liberalizazioa lortzea zen helburua.

Industrializazioa Espainian

Oihalgintza-industria

Isabeldar Aldian, kotoiaren arloko oihalgintza-ekoizpena ia erabat mekanizatu zen, ehungailu mekanikoa agertu eta lurrun-motorrak ezarri zirelarik. Gobernuak neurri protekzionistak ezarriz babestu zuen sektorea.

Siderurgiaren Garapena

Labe garaiek antzinako burdinolak eta forjak ordezkatu zituzten. 1880an, Bizkaiko siderurgiak altzairuen nagusitasuna lortu zuen Bessemer prozesuari esker.

Trenbideak eta Garraioa

Trenbideak ezinbestekoak ziren XIX. mendeko salgaien garraiorako. Espainian, ordea, atzeratu egin zen hainbat arrazoirengatik:

• Baldintza orografiko zailak.
• Geldialdi ekonomikoa.
• Atzerapen teknikoa.
• Inbertitzeko prest ez zeuden kapital pribatuak.
• Diru-sarrerarik eza.
• Ezegonkortasun politikoa, gatazka zibilekin batera.

1855ean, Trenbideen Lege Orokorra sortu zen.

Seiurteko Demokratikoaren Ekonomia Politika

Hazkunde ekonomikoa lortzeko neurri batzuk hartu ziren:

• 1868an, diru-batasun berria sortu zen: pezeta.
• Zor publikoa arintzeko sistema bat hasi zen, eta Hipoteka Bankua sortu zen.
• Espainiako ekonomia atzerriko merkataritzari zabaldu zitzaion, Arantzel Legearen bidez.

Espainiako Politika XIX. Mendean

1868ko Iraultza: "La Gloriosa"

1868an, Topete almiranteak Cadizen altxamendua egin zuen, "La Gloriosa" izenekoa. Horren ondorioz, batzorde iraultzaileak antolatzen hasi ziren, eta Isabel II.ak Frantziara alde egin behar izan zuen.

Behin-behineko gobernuak (progresistak, demokratak eta Unión Democrática) konstituzio berri bat nahi zuten, gizonezkoen sufragio unibertsalarekin. Estatuaren eredua monarkia demokratikoa zen, eta bi ganberako Gorteak zeuden, non gobernuak botere betearazlea zuen. Erregerik gabeko monarkia izanik, Prim presidente izendatu zuten.

Amadeo Savoiakoaren Monarkia (1870-1873)

Primek Amadeo Savoiakoa hautatu zuen tronurako. Hala ere, Prim atentatu batean hil zuten, eta Karlistek ez zuten errege berriaren izendatzea onartu, III. Gerra Karlista hasiz. Amadeok abdikatu egin zuen, eta errepublika ezarri zen.

Lehen Errepublika (1873)

Estanislao Figueras Espainiar Errepublikako presidente izendatu zuten. Hauteskundeak, ordea, federalek irabazi zituzten, eta Gorteek errepublika federala aldarrikatu zuten. Toleranteak ez zirenak Gorteetatik kanporatu zituzten, eta iraultza kantonala piztu zen. Iraultza horrek gobernua bota zuen, eta hainbat presidente egon ostean, estatu-kolpe bat izan zen, Lehen Errepublikari amaiera eman ziona.