A Xeración Nós: Intelectuais e Escritores Galegos do Século XX

A Xeración Nós: Un Movemento Intelectual Galego

As Irmandades da Fala foron un movemento cultural fundamental que utilizou o galego como lingua de expresión en todos os contextos. No ano 1920, naceu a revista NÓS, que deu nome a unha importante xeración de intelectuais e escritores galegos. Entre os seus membros máis destacados atopamos a figuras como Daniel Rodríguez Castelao, Vicente Risco, Ramón Otero Pedrayo e Rafael Dieste.

Características Comúns dos Autores da Xeración Nós

1. A súa procedencia social acomodada, a alta formación intelectual e unha ideoloxía compartida. Asumiron o nacionalismo como orientación política principal.
2. Eran figuras polifacéticas, destacando na escrita de poesía, teatro e prosa.
3. Nas súas obras, expresaron os seus profundos coñecementos sobre Galicia.
4. O seu obxectivo era que a cultura galega se universalizase, relacionándoa con outras culturas do mundo e, ademais, buscando o contacto coas correntes literarias e estéticas europeas.

Vicente Risco: Obra e Pensamento

Obra Narrativa

Na obra narrativa de Vicente Risco, predomina o relato curto. Demostrou un profundo coñecemento da realidade histórica do pobo galego. Fuxiu do costumismo tradicional para incorporar técnicas narrativas modernas, utilizando a ironía, a sátira e o humor.

Destacan as seguintes obras:

• “O porco de pé”: Considerada a súa obra principal, é unha novela curta de carácter satírico. A través do protagonista, Don Celidonio, o autor critica á clase burguesa e aos intelectuais acomodados da súa época.
• “O lobo da xente” e “A trabe de ouro e a trabe de alquitrán”: Son dúas narracións breves inspiradas na rica cultura popular galega. A primeira explora a tradición do home lobo, mentres que a segunda se mergulla no mundo celta e mouro.
• “Os europeos de Abrantes”: Unha sátira crítica dirixida a personaxes urbanos reais.

Ensaio

Vicente Risco empregou o xénero do ensaio para desenvolver a súa ideoloxía galeguista. Os temas abordados son de carácter político, filosófico e etnográfico.

Obras salientables:

• “Teoría do nacionalismo galego”: Un texto fundamental onde expón o seu ideario nacionalista, definindo Galicia a partir das ideas de terra, raza e lingua.
• “NÓS os inadaptados”: Nesta obra, Risco explica a evolución ideolóxica dos membros do grupo Nós.
• “Mitteleuropa”: Recolle as impresións da súa viaxe por Centroeuropa, manifestando o seu desagrado ante os avances políticos do nazismo e do marxismo.

Ramón Otero Pedrayo: A Narrativa da Identidade Galega

Narrativa

A obra narrativa de Ramón Otero Pedrayo caracterízase por:

1. A escrita de novela longa.
2. A temática principal centrada na fidalguía e no mundo tradicional galego.
3. A importancia da paisaxe como elemento identificador de Galicia.
4. A abundancia de referencias culturais e históricas na súa obra.

As súas novelas máis importantes son:

• “A romaría de Xelmírez”: Novela histórica ambientada no século XII, onde o arcebispo Xelmírez é retratado como un heroe galego.
• “Os camiños da vida”: Narra a historia de dúas familias nobres (fidalgas) no século XIX, mostrando a evolución da sociedade galega e a decadencia da fidalguía terratenente.
• “Arredor de si”: A través do protagonista, Adrián Salovio, expón a evolución ideolóxica da Xeración Nós, desde un antigaleguismo xuvenil ata unha madura concienciación galeguista.

Daniel Rodríguez Castelao: Voz Crítica e Compromiso Social

Narrativa

Castelao escribiu narrativa curta, influenciado polo conto popular pero cun enfoque culto e moderno. As súas temáticas inclúen a crítica á marxinación económica de Galicia, a defensa das clases populares e da cultura e lingua galegas.

Obras destacadas:

• “Un ollo de vidro”: Un relato breve de temática macabra onde un esqueleto enterrado cun ollo de vidro pode ver o mundo dos mortos. A obra emprega unha forte ironía e humor negro para criticar aspectos da sociedade da época.
• “Cousas”: Unha colección de 45 narracións breves, cada unha acompañada dun debuxo do autor. Aborda temas como a emigración, a pobreza e a soidade con crueza e realismo.
• “Retrincos”: Un conxunto de 5 relatos de carácter autobiográfico.
• “Os dous de sempre”: A súa única novela, que presenta dous personaxes con modos opostos de entender a vida: os conformistas e os idealistas.

Ensaios

• “Sempre en Galiza” (1944): Un extenso tratado que sistematiza o pensamento político nacionalista de Castelao. Neste libro, realiza unha análise profunda de Galicia como nación, abordando a lingua, a cultura, a economía e o territorio. Critica o centralismo español e defende un modelo de estado federal.
• “As cruces de pedra na Bretaña” (1930) e “As cruces de pedra na Galiza” (1950): Ambos son estudos sobre a tradición e tipoloxía dos cruceiros, tanto en Galicia como na Bretaña francesa. O texto está acompañado de numerosas ilustracións do autor.