Variedades do galego, vangardas e Xeración do 25

Variedades xeográficas do galego

Características xerais

As variedades xeográficas son as diferentes formas de falar unha lingua segundo as distintas zonas xeográficas nas que se fala. No caso do galego, existen catro variantes fonéticas principais:

• Gheada: Pronuncia aspirada de "g", semellante a un "h".
• Seseo: Pronuncia de "s" en vez de "z".
• Diptongos "oi" / "ui"
• Fonemas ca/cua/ga/gua.

Unha isoglosa é unha liña imaxinaria que separa dúas áreas xeográficas que se distinguen por un trazo dialectal concreto.

Bloques dialectais

Bloque occidental

Ocupa a parte máis occidental das provincias da Coruña e Pontevedra. Características:

• Gheada.
• Seseo implosivo e explosivo.
• Uso de ditongos "oi".
• Plural para nomes terminados en "-ns".
• Terminación "-án" para os dous xéneros.
• Pronome "ti".
• Formas verbais terminadas en "-eche".

Bloque central

Corresponde a case a totalidade das provincias de Lugo e Ourense. Características:

• Ausencia de gheada e seseo.
• Utilización do ditongo "-oi-".
• Plurais rematados en "-s".
• "-ao" para masculino, "-a" para feminino.
• Pronome "tu".
• Formas verbais rematadas en "-iche".

Bloque oriental

Comprende o leste de Lugo e Ourense, e máis as falas do galego exterior. Características:

• Ausencia de gheada e seseo.
• Utilización de "in" en vez de "iño".
• Ditongo "ui" e redución a "u".
• Plurais en "-is" para os nomes rematados en "-n".
• Plurais en "-ius".
• Pronome "tu".
• Formas verbais en "-is".

Vangardas e a Xeración do 25

Vangardas

As vangardas son os movementos artísticos que comprenden unha renovación total da arte. Algúns exemplos son:

• Futurismo.
• Cubismo.
• Dadaísmo.
• Surrealismo.

A Xeración do 25

Nos anos vinte e trinta aparece en España un grupo de escritores, nados arredor do 1900, que leva a cabo a renovación da poesía galega mediante a integración das novidades das vangardas. Constitúen a Xeración do 25. Os protagonistas principais son Manuel Antonio, Amado Carballo e Álvaro Cunqueiro.

Podemos falar de tres movementos ou escolas poéticas principais:

• Imaxinismo.
• Neotrobadorismo.
• Creacionismo.

O hilozoísmo

O hilozoísmo é un tipo de poesía que ten como tema principal a natureza, que aparece humanizada mediante personificacións e descrita por medio de imaxes moi plásticas.

Luís Amado Carballo: Morreu moi novo. Publicou dous libros de poemas, Proel e O Galo, xunto cunha novela e algúns relatos.

O neotrobadorismo

O neotrobadorismo é unha escola poética que nace tras a difusión dos cancioneiros da lírica galego-portuguesa medieval, que se produce desde finais do XIX. Introducen na súa poesía elementos da lírica medieval.

Representantes:

• Fermín Bouza Brey (Nao senlleira).
• Álvaro Cunqueiro (Cantiga nova que se chama Riveira e Dona do corpo delgado).

Manuel Antonio

Naceu en Rianxo. A súa obra caracterízase pola ruptura coa tradición literaria galega e por unha aposta pola renovación temática e formal. A súa obra principal é De catro a catro. Follas sen data dun diario de abordo, único libro que publicou en vida. Está formado por 19 poemas e estrutúrase, en aparencia, como a crónica dunha viaxe con tres etapas: partida, aventura e regreso. Admite diversas interpretacións: desde a simple evocación dunha viaxe por mar ata outras de índole filosófica, metafísica e simbólica.

Expón as súas ideas sobre a literatura en dúas obras en prosa: Máis alá e Prólogo dun libro de poemas que ninguén escribiu. En Máis alá, expresa a necesidade de que os escritores galegos rompan coa tradición e busquen novos camiños, inspirándose nos movementos renovadores da vangarda. O ideal fundamental que defenden é a absoluta liberdade creativa e o compromiso coa lingua galega. No Prólogo, insiste nalgúns dos aspectos tratados no manifesto.

Rafael Dieste (1899-1981)

É o máis importante prosista desta xeración. Escribiu:

• Dos arquivos do trasno: Conxunto de relatos de misterio, nos que retrata a psicoloxía da xente galega e presenta experiencias extraordinarias de tipo fantástico.
• A fiestra valdeira: Unha comedia de carácter simbólico na que aborda o tema da identidade cultural. O protagonista é un indiano cuxa familia quere ocultar a súa humildade de orixe, mais no desenlace este reconcíliase co seu pasado mariñeiro.