Variedades da Lingua e Xéneros Xornalísticos: Conceptos Clave

As variedades lingüísticas

As linguas non son uniformes, senón que presentan variacións segundo catro factores principais. A disciplina que estuda esta diversidade é a sociolingüística.

Factores de variación da lingua

1. Factor temporal: Variedades históricas (diacrónicas)

• Refírense aos cambios que sofre unha lingua co paso do tempo.
• Exemplo: o galego do século XII non é igual ao do século XIX nin ao actual.

2. Factor espacial: Variedades xeográficas (diatópicas ou dialectos)

• Son as variacións da lingua segundo o lugar onde se fala.
• Exemplo: o portugués de Madeira é diferente ao de Lisboa; o inglés de Londres non é igual ao de Edimburgo.

3. Factor sociocultural: Variedades sociais (diastráticas ou niveis)

Estas variacións dependen do nivel cultural ou do grupo social ao que pertence a persoa falante. Distínguense principalmente tres niveis:

• Nivel culto: Característico de persoas con boa formación académica. Emprega unha pronuncia coidada, un léxico rico e preciso, e estruturas sintácticas complexas.
• Nivel medio ou común: É o máis estendido, utilizado pola maioría da poboación e nos medios de comunicación. É a base da lingua estándar.
• Nivel vulgar: Presenta erros fonéticos, morfosintácticos e gramaticais, ademais dun vocabulario limitado.

4. Factor situacional: Variedades de estilo (diafásicas ou rexistros)

A elección do rexistro depende da situación comunicativa na que se atope o falante:

• Rexistro formal: Utilízase en situacións serias ou académicas como conferencias, clases, discursos ou entrevistas de traballo.
• Rexistro informal ou coloquial: Emprégase en conversas con amigos, familia ou en comunicacións persoais como cartas ou mensaxes informais.

A variedade estándar é a versión da lingua considerada como modelo de corrección, e é a que se ensina na escola, se utiliza na administración e nos medios de comunicación.

Os xéneros xornalísticos

Definición e características

Os xéneros xornalísticos son os diferentes tipos de textos que se utilizan nos medios de comunicación para informar sobre temas de actualidade a un público amplo. As súas características principais son:

• Carácter colectivo: Implican múltiples emisores (axencias, redactores, directores) e receptores (o público).
• Temática variada: Abarcan todo tipo de asuntos, como política, cultura, arte, deportes ou economía.
• Carácter multimodal: Adoitan combinar a linguaxe verbal con elementos visuais como fotografías, gráficos ou infografías.
• Lingua: Empregan a variedade estándar da lingua para garantir a máxima comprensión.

Clasificación dos xéneros xornalísticos

Tradicionalmente, clasifícanse en tres grandes grupos segundo a intención do autor:

1. Xéneros informativos (Obxectivos)

O seu obxectivo principal é transmitir información de forma obxectiva, sen incluír a opinión do xornalista.

• A noticia: É o xénero informativo por excelencia. Narra feitos recentes e de interese xeral de maneira breve e imparcial.

2. Xéneros de opinión (Subxectivos)

Neste caso, o autor expresa o seu punto de vista persoal sobre un tema de actualidade.

• O editorial: Reflicte a opinión institucional do medio de comunicación sobre un tema relevante. Non leva sinatura.
• A columna: É un texto breve, de periodicidade fixa e asinado por un colaborador habitual, que expón a súa opinión persoal con estilo propio.
• O artigo de opinión: Un experto ou persoa de prestixio ofrece unha análise argumentada e máis extensa sobre un tema da súa especialidade.
• A crítica: Ofrece unha valoración argumentada sobre un produto cultural (libros, películas, concertos, exposicións de arte, etc.).

3. Xéneros mixtos ou híbridos (Información e opinión)

Combinan a narración de feitos coa interpretación e valoración persoal do xornalista.

• A crónica: É o relato dun acontecemento desde o lugar dos feitos, asinado por un correspondente ou enviado especial. O autor narra o que sucede e engade a súa valoración persoal e un estilo literario coidado. Exemplos: crónica deportiva, política, de sucesos...
• A reportaxe: Investiga e profunda nun tema de interese, achegando datos, testemuñas, análises e diferentes puntos de vista. É máis extensa e detallada que a noticia.
• A entrevista: Consiste nun diálogo entre un xornalista e unha persoa de relevancia. Pode ser puramente informativa (para obter datos) ou de opinión (para coñecer o punto de vista do entrevistado).

O comentario crítico

O comentario crítico é un texto de opinión no que se realiza unha reflexión e unha análise profunda sobre un texto ou tema proposto, achegando unha valoración persoal e argumentada.

Obxectivos e estrutura

Os seus obxectivos principais son:

• Valorar as ideas principais e posicionarse a favor ou en contra.
• Argumentar de forma razoada a propia opinión.
• Detectar posibles erros, contradicións ou manipulacións no texto orixinal.
• Salientar os aspectos máis orixinais, creativos ou interesantes.

A estrutura habitual dun comentario crítico é a seguinte:

• Introdución: Presentación do tema e da tese ou idea principal que se vai defender.
• Corpo argumentativo: Desenvolvemento dos argumentos e contraargumentos que apoian a tese.
• Conclusión: Síntese das ideas expostas e peche final que reafirma a opinión persoal.

A crónica xornalística en profundidade

A crónica é un dos xéneros mixtos máis destacados. Trátase dun texto sobre un tema de actualidade, normalmente escrito por un xornalista que estivo presente nos feitos ou que recolleu testemuñas directas. A súa característica fundamental é que combina a narración obxectiva dos acontecementos cunha valoración persoal, o que a sitúa a medio camiño entre a información e a opinión.

Tipos de crónica

As crónicas pódense clasificar segundo dous criterios principais:

• Segundo o ámbito xeográfico: Poden ser locais, nacionais ou internacionais (realizadas por correspondentes no estranxeiro).
• Segundo a temática: Existen múltiples variedades, como a crónica deportiva, política, económica, de sucesos, cultural, de viaxes, etc.