A Traxectoria da India: Do Nacionalismo de Entreguerras á Soberanía Actual (1914-1947)

A India Nacionalista de Entreguerras á Unión India Actual

1. Popularización do Nacionalismo Indio e o Activismo de Gandhi (1914-1922)

Ao igual que foi avanzadilla da colonización europea, a India foino tamén dos procesos de acceso á independencia. Neles, a reactivación da loita nacionalista dende a Primeira Guerra Mundial resultou fundamental:

• Estendida por todo o territorio, chegando aos principados e ao Sur dravidiano, ata entón situados completamente á marxe.
• Incorporación dos sectores sociais que estiveran alleos, como as vellas elites terratenentes e propietarios, máis o campesiñado.
• Conversión en fenómeno a escala de masas coa incorporación dos campesiños froito da súa posición de dependencia e subsidiaridade con respecto ás vellas elites.
• Proceso de radicalización no que entrou co tempo, caracterizado polo triunfo do independentismo entre os moderados do Congreso e da causa da partición entre os musulmáns.

De forma resumida, podemos establecer dúas etapas no nacionalismo indio:

• A) I Etapa (1914-1921): Anos de difusión a escala nacional e de popularización. A radicalización era aínda de alcance moi limitado.
• B) II Etapa (1927-1946): Acusada radicalización das demandas: independencia e partición.

Efectos da Primeira Guerra Mundial e Represión Británica

A Primeira Guerra Mundial tivo efectos negativos sobre a economía e a sociedade indias. Gran Bretaña implantou a economía de guerra no subcontinente, incluída a requisa mesmo do ferrocarril para poñelo ao servizo do conflito. Así mesmo, a India non puido escapar da espiral inflacionista e o conseguinte desplome da capacidade adquisitiva das clases populares e medias (bases do nacionalismo).

Por se fose pouco, a metrópole puxo en marcha unha campaña de represión violenta contra o movemento nacionalista indio (1916-1917). Considerado unha complicación a maiores para a capacidade de Gran Bretaña na guerra, asistimos aos anos de auxe das forzas pacifistas e das desercións. O seu efecto foi, porén, contraproducente, provocando un crecemento exponencial das adhesións e unha oleada de disturbios e manifestacións por doquier.

Neste contexto, o Raj británico retomou a clásica estratexia de concesións aos moderados na procura do mantemento do seu apoio. Desta vez, ofreceron avanzar na implantación escalonada dun réxime colonial de goberno autónomo dotado de órganos representativos e ocupado por representantes autóctonos, reivindicación histórica deste sector. Porén, estamos unha vez máis ante a trampa do “avance escalonado”, plantexado en termos de compromiso e boa vontade sen un calendario cunha data límite. A pretensión británica real consistía en avanzar sen chegar á culminación, alongando ao máximo o período das reformas, deixando a decisión das mesmas á súa vez unicamente en mans británicas.

Nesta procura da confianza dos sectores conservadores, os británicos ofreceron a creación dunha Comisión de Supervisión encargada de avaliar (dez anos despois) o funcionamento das primeiras reformas e de considerar a posibilidade de incorporar novos avances. Coñecida como Comisión Simon (1927), sería unha das principais responsables do estalido nacionalista posterior.

Consecuencias do Final da Primeira Guerra Mundial

Volvendo sobre as consecuencias derivadas da Primeira Guerra Mundial, o seu final trouxo consecuencias moi duras:

• Desactivación da economía de guerra polo elevado custo económico-social.
• A penuria agraria e o avance do desemprego nun ciclo en paralelo de explosión demográfica.
• O impacto da pandemia de “gripe española”, causante da morte de entre 10 e 17 millóns de individuos.

A partir de aquí, entrouse nunha dinámica de disturbios e motíns protagonizados polas capas populares, coa falta de alimentos e a especulación como catalizadores. A maiores, algunhas decisións dos británicos fomentaron este malestar:

• Incumprimento dos compromisos adquiridos nos inicios da guerra para lograr a colaboración da poboación india. Os soldados autóctonos non foron licenciados ao finalizar o conflito mentres non houbese un plan para a súa reintegración na vida civil.
• Abusos de poder coa promulgación das Leis Rowlatt (1919).
• A nova Lei da India (1919) para acometer as reformas autonomistas comprometidas en 1917, precisamente polos límites aos que esta quedaba sometida.

A Declaración Montagu e a Lei de 1919

Adquirido o compromiso dos británicos na Declaración Montagu (1917), esta si supuxo un salto cualitativo respecto das leis anteriores. Cualificada como o inicio do fin do “Despotismo Benevolente”, avanzaba pola senda do goberno representativo (órganos representativos con membresía india maiormente electiva, combinado co principio de responsabilidade dos órganos executivos).

O Consello Lexislativo ou Imperial converteuse nun pequeno Parlamento Bicameral (145 membros con 104 electivos na Cámara Baixa e 60 con 34 electivos na Cámara Alta). Aplicación de igual medida ao ámbito provincial, a implantación das eleccións directas outorgou o voto a un millón de indios sobre un total de 300. Réxime de Goberno Dual ou Diarquía nas provincias principais, transferíronse asuntos como saneamento, a saúde ou a educación, mais non os principais que permitían controlar o goberno.

Esta lei de 1919 xerou grande malestar entre as forzas cultivadas e nacionalistas, pois os indios accedían a un mando e control meramente nominal pola elevada condicionalidade á que estaban sometidas as concesións que se lles facían. Os británicos seguían a dispor da marxe de manobra precisa para seguir controlando o goberno da India ao igual que o ritmo e alcance das reformas. Entre as principais carencias, atopamos:

• Ausencia dunha declaración de dereitos e liberdades, a estas alturas xa obrigada, pois aínda se permitían prácticas como a censura.
• Non se recoñecía á India o dereito a elaborar unha futura constitución.
• As facultades non transferidas seguían en mans de ministros británicos, estes só responsables ante o virrei.
• O Parlamento só podía votar e decidir sobre un terzo do orzamento da India.
• O Virrei podía suspender e vetar os debates dos proxectos de lei, e mesmo chegar a anular a votación final.
• As iniciativas lexislativas do Virrei precisaban para a súa promulgación tan só da aprobación dunha das dúas cámaras, garantido coa Cámara Alta.
• Amplíabase a representación en clave comunal asignando cotas a novas comunidades: sijs, angloindios... dificultando a formación de maiorías nas votacións contra o criterio británico.

Liderados Carismáticos: Tilak e Annie Besant

O labor de líderes carismáticos resultou fundamental en todo este proceso. Entre eles, destacan o radical Tilak e a socialista fabiana Annie Besant. O primeiro, recén saído do cárcere tras o fin da Primeira Guerra Mundial, sacou partido da súa aura de vítima da explotación colonial. Para iso, creou a Liga de Autogoberno da India con bastante arraigo en Maharashtra (con capital en Bombai). Os seus apoios chegaron das castas máis elevadas, elites hindús que adquiriran formación superior no mundo do dereito e dos negocios.

Pola súa banda, a segunda era unha socialista británica interesada no mundo do espiritismo. Chegada á India en 1903 e prendida pola causa nacionalista, acabou abandonando o Congreso polo seu excesivo moderantismo e fundou a Liga Autonomista Panindia (1916), chave no arraigo das forzas nacionalistas no sur dravidiano. Gran colaboradora de Gandhi, este debe parte do seu éxito ás súas convocatorias. En 1925 presentou no Parlamento un proxecto de Estatuto cunha Declaración de Dereitos que incorporaba tamén a cuestión de xénero.

O Liderado de Mahatma Gandhi e a Filosofía Satyagraha

Por último, cómpre falar do particular liderado de Mahatma Gandhi. Cunha enorme proxección e xigantesco labor de activismo, retornara á India en 1914 tras 20 anos de estadía e de loita en Sudáfrica (dende 1893) contra a discriminación racial da poboación india sometida a un réxime particular de case-apartheid.

Proveniente do norte da rexión de Maharastra, a súa familia era de relixión xainista. Pacifistas por excelencia, eran incluso vexetarianos. A nivel social, eran dunha casta respectable, dedicados ao comercio no Gujarat.

Obsesionado coa consideración social, Gandhi non escapou na súa xuventude do empeño en realizarse a nivel persoal como un dandy anglo-indio respectable a ollos británicos. Decidido a adquirir formación universitaria en Dereito, enfrontábase á tradición familiar consistente na súa incorporación ao negocio unha vez rematado o nivel medio. Para favorecer este camiño, casárono de noviño para obrigalo a renunciar aos seus desexos.

Porén, convencido de acabar os seus estudos, conseguiu un patrocinio para marchar a Londres. Tras iso, volveu á India centrado en integrarse no mundo da avogacía de Bombai. Porén, o elitismo destes círculos rematou coas súas expectativas e tivo que retornar ao medio familiar exercendo como litigante en causas menores. Sumido na frustración, enfrontouse repetidamente aos seus irmáns e acabou emprendendo aquela fuxida cara adiante ao decidir emigrar a Suráfrica cun contrato de avogado.

Unha vez alí, atopou unha comunidade de indios padecientes dunha situación de case-apartheid. Nace aquí o Gandhi que coñecemos, dedicado a loitar polos dereitos dos indios e a pór a punto a súa filosofía e métodos non violentos: o Satyagraha (ou 'Abrazo da Verdade'). Consistente en defender a verdade e acometendo accións valerosas baseadas no autosacrificio (que non a violencia), foi quen de facer visible a opresión existente e de xerar o nivel de presión moral preciso para a reforma. Esta presentou varias modalidades:

• Folga de fame.
• Resistencia pasiva ou non colaboración: Renuncia do pobo oprimido aos dereitos e servizos recibidos co fin de provocar o bloqueo do sistema e facer máis patente a opresión existente e ilexitimidade do réxime para así poder crear o clima de presión moral preciso para forzar a reforma.
• Desobediencia civil: A modalidade máis radical, consistente na rebeldía xa aberta ao basearse na transgresión deliberada daqueles preceptos e/ou prohibicións que, aínda sendo legais, fosen inxustos por ser contrarios á verdade ou á moral máis básica.

Con todo, Gandhi non se incorporou á loita nacionalista ata o final da Primeira Guerra Mundial por mor das ideas na base do seu pensamento e activismo, pois a instrución do pobo indio e o avance no labor de educación e reforma semellaban prioritarios:

• Superación da dependencia económica.
• Reconciliación das comunidades relixiosas mediante a superación da loita comunalista. As relixións debían concibirse como manifestación diversas dunha mesma verdade suprema. A guerra relixiosa era inadmisible. Buscábase a viabilidade dunha India tolerante.
• Na superación das prácticas sociais aberrantes asociadas á intocabilidade e ás mulleres.

O eixo do pensamento de Gandhi non era, por tanto, o nacionalismo, senón a tolerancia como principio de convivencia. Centrada a súa loita no ámbito dos costumes aberrantes, a India debía acadar as condicións necesarias para poder optar ao autogoberno con responsabilidade. Como podemos observar, o seu pensamento atopábase moi influído polas ideas na base das sociedades para a reforma do hinduísmo divulgadas dende as Conferencias Sociais da Nación India.

Campañas de Gandhi e a Matanza de Amritsar

Ao rematar a Primeira Guerra Mundial, Gandhi acabou de consagrarse como líder destacado do nacionalismo indio, ademais de como “Bapu” ou pai das clases populares. Catapultado polo seu labor a prol de varias causas provocadas por episodios de abuso de poder, tanto na esfera do mundo indio como do goberno autoritario británico, atopamos:

1) Campaña contra os abusos sobre os campesiños da rexión do Champarán (1917)

Rexión moi próxima a Nepal, os seus habitantes dedicábanse ao cultivo do añil. Situados en momentos da Segunda Revolución Industrial (moi centrada nos químicos), este sector tradicional entrou en crise, polo que os terratenentes musulmáns impuxeron condicións moi duras aos campesiños hindús. Estes últimos mandaron unha misiva a Gandhi, quen acudiu persoalmente ao lugar.

Unha vez alí, rodeouse dun grupo de xente nova conformado por estudantes ou licenciados de Dereito vestidos e con fala similar aos campesiños (para favorecer entre estes un clima de confianza). Cantidades de xentes sumáronse ao movemento, o cal chegou a oídos das autoridades británicas. Conscientes da popularidade de Gandhi, puxeron en marcha unha comisión de investigación a nivel oficial que concedeu a razón aos campesiños, elevando a Gandhi como referente das clases populares.

2) Campaña contra as Leis Rowlatt (1918/1919)

Estas non eran máis que unha Comisión de Investigación centrada nos movementos nacionalistas na India orientada a descubrir posibles conspiracións contra o Raj. Tras a súa celebración, chegouse á conclusión de que, ante o auxe desta ideoloxía, o estado de excepción tras o grande conflito non debía rematar. Aínda que a oposición hindú conseguiu rebaixar o período concedido a tres anos, Gandhi non vía nisto máis que un novo abuso ao pobo indio, o cal non fixera outra cousa que apoiar á metrópole. A través dunha carta aberta na prensa, incitou á protesta masiva, a cal resultou un auténtico éxito coa colaboración de Annie Besant e a súa Liga. Con todo, a campaña viuse ensombrecida polo estalido de episodios de violencia desatados polos radicais e as respostas británicas.

A Matanza de Amritsar (13 de abril de 1919)

De todos eles, cómpre destacar a aberrante Matanza de Amritsar no 13 de abril de 1919. Día de festividade da comunidade Sij, estes aproveitárono para manifestarse de forma pacífica no campo comunal da cidade. Decididas a poñer fin a esta dinámica, as autoridades da zona optaron polo castigo doloso. Prohibida a reunión pública ese mesmo día de forma privada, o xeneral Dyer deu orde a 50 soldados de cargar contra a poboación tras bloquear a entrada principal do campo cun carro de combate. Máis dun millar de persoas perderon a vida e outro tanto foron feridos, entre eles nenos, anciáns, mulleres...

Este episodio levantou grande estupor entre a sociedade india, mais tamén nos círculos de Londres. Estes últimos, preocupados pola imaxe do Raj, puxeron en marcha unha comisión de investigación inmediata orientada a calmar os ánimos o antes posible. O xeneral Dyer e os implicados foron condenados ante a non advertencia á poboación, a reiteración nas cargas e pola omisión de conciencia de auxilio ás vítimas a fin de facer o castigo o máis exemplarizante posible.

A pesares de todas estas medidas, a comisión considerouse insuficiente e o Xeneral Dyer non foi levado a xuízo pola oposición da Cámara dos Lores, conforme con limitarse a pedirlle a renuncia e denegarlle novos cargos. A maiores, incorporouse como atenuante nas conclusións o alto sentido de deber do Xeneral para coa súa patria. Por se fose pouco, desfrutou dun gran recibimento popular á súa chegada a Gran Bretaña precedido dunha campaña de donativos e cartas de apoios de británicos insignes.

O Xiro Independentista e o Boicot Total

Dende este momento, Gandhi xirou cara o independentismo promovendo unha Satyagraha baseada na resistencia pasiva. Puxo en marcha un boicot total contra todo o inglés, especialmente centrada nos produtos textís con queimas masivas nas rúas, aproveitando a ocasión para avanzar no ideal de autosuficiencia. Creou a Asociación Panindia de Tecedores á vez que predicaba co exemplo, traballando coa charka (rueca) nos actos políticos, convertido en símbolo e bandeira do Partido do Congreso. Ademais, as elites debían recuperar as vestiduras tradicionais.

Agora si, o nacionalismo expandiuse a nivel de masas pola India:

• Grande apoio dos notables rurais e do campesiñado.
• Partido do Congreso xa con arraigo nacional e funcionando como partido de masas.
• Sabotaxe por parte deste das eleccións de 1920, á que só acudiu a votar o 20% dos chamados a urnas.

Na procura de calmar os ánimos, os británicos optaron por absterse deixando correr un tempo prudencial ata 1922, cando xa si pasaron de novo á acción. En dita data, procedeuse á represión por vía xudicial dos líderes para descabezar e desactivar o movemento. Paralelamente, déronse novas concesións calculadas. Iso favoreceu a división do Partido do Congreso en dous bloques:

• Bloque dos colaboracionistas: liderados por Motilal Nehru (pai de J. Nehru), partidarios do avance gradual cara o autonomismo.
• Bloque dos non colaboracionistas: liderados por Gandhi e coa independencia como única saída posible.

2. Radicalización do Movemento Nacionalista e Loita pola Independencia (1927-1946)

Proceso iniciado a finais dos anos 20, a radicalización xeralizouse de forma moi acusada a todos os niveis. Caracterizada polos altibaixos relacionados coas manobras dos británicos, foi, porén, acumulativa, é dicir, máis evidente cada vez que se iniciaba un período de tensión. Existiron dous momentos principais de radicalización: entre 1927 e 1933 e entre 1939 e 1945. Os factores que coadxuvaron os respectivos estalidos foron:

• A Gran Depresión (1929): A economía eminentemente agraria orientada á exportación ao mercado inglés afundírase en termos de demanda e de prezos. Efecto agravado polas medidas dos británicos, estas estaban pensadas para minorar o impacto na metrópole á custa da economía de colonias como a da India.
• O inicio da Segunda Guerra Mundial polo esforzo esixido á India.

Pola súa banda, os factores directos da radicalización baseáronse na persistencia do Raj en abusos de poder xa inadmisibles á hora de ter que tomar decisións que afectaban moi seriamente ao pobo da India. Mesmo en momentos críticos para a sociedade, a tendencia dos británicos seguiu a ser a de facelo de forma unilateral, sen consultar coas elites políticas e nacionalistas indias a pesar do compromiso de 1917 de avanzar pola senda dun réxime de goberno autónomo e representativo. Ambos períodos de radicalización tiveron a súa orixe en sendos episodios deste tipo de abusos:

2.1. Episodio de 1927/1928: A Comisión Simon

A Comisión Simon, nomeada en 1927 de forma unilateral polo Goberno británico sen consultar a súa composición coas forzas políticas e nacionalistas indias, non daba cabida aos seus representantes. Formada unicamente por 7 membros do Parlamento británico, non mantiña o prometido na Declaración de 1917 para avanzar pola senda do goberno autónomo con órganos representativos.

As presións das forzas indias sobre o goberno de Londres e as mobilizacións populares resultaron absolutamente infrutuosas. A metrópole persistiu na súa decisión cunha rotunda negativa e a Comisión primixenia foi enviada á India en 1928. Por se fose pouco, desairouse ás forzas indias de forma humillante, desafiándoas se non estaban conformes a elaborar un Proxecto propio de Autogoberno que fose capaz de reunir o apoio do conxunto das forzas e minorías.

Todo iso desatou un proceso xeralizado e moi acusado de radicalización das forzas nacionalistas, que xa non tivo marcha atrás, pese aos altibaixos que experimentou. Resultou por devandita razón infrutuosa a proposta do Informe da Comisión Simon (1929/1930) de celebrar unha Mesa Redonda en Londres con representantes indios. Co obxectivo de restablecer a colaboración sometendo a consulta as posibles reformas coas que avanzar, reuniuse en novembro de 1930. Porén, ficou suspendida pola presión das mobilizacións alentadas por Gandhi, o Congreso e demais diversas forzas afíns.

O Informe Nehru e a Partición

Para a elaboración dun proxecto propio de autonomía con participación de tódalas forzas encabezado polo hindú Motilal Nehru (Partido do Congreso), mesmo a Liga Musulmana, formouse o “Comité Suprapartidista da India”. O proxecto de autonomía resultante foi o Informe Motilal Nehru (1928). O certo é que este fracasou no seu obxectivo final de ser imposto ao Raj Británico. Tras non acadar o apoio de todas as forzas presentes, moitas consideraban que non quedaran suficientemente atendidos os dereitos que debían asistilos como comunidade. Entrouse dende este momento nun proceso de radicalización que pouco a pouco comezou a considerar a causa da partición.

Ali Jinnah foi un dos seus primeiros promotores, identificando a causa musulmá como unha nacional, non dunha minoría. Avogado laico e occidentalizado, foi porén profundamente nacionalista. A modo de resposta ao Informe Nehru, contraelaborou unha especie de Decálogo dos dereitos que debían asistir aos musulmáns para facelos valer como principios irrenunciables e innegociables a efectos de calquera proxecto futuro de autonomía ou independencia. O Proxecto da Comunidade Musulmá en 14 puntos, avogaba xa pola separación de camiños.

A Marcha do Sal e a Desobediencia Civil

Outras forzas de oposición ao Informe Nehru foron os socialistas do Congreso liderados por Jawahartal Nehru, discípulo de Gandhi e o propio Gandhi, quen retornaba así á acción política. Para iso, estableceu unha campaña de “Desobediencia Civil” centrada na loita contra o monopolio británico sobre a produción e comercio do sal, ao consideralo especialmente inxusto e arbitrario ao ser riqueza natural do subcontinente e un produto de primeira necesidade.

Organizada unha marcha a pé ata o mar (marzo-abril 1930), procuraba desafiar a nivel simbólico a súa transgresión pola poboación india. Os episodios de represión non foron capaces de evitar nin o inicio da campaña de desobediencia nin o seu avance, acabando mesmo por resultar contraproducentes polo contexto no que se estaba a producir (Comisión Simon).

Paralelamente, as respostas británicas favoreceron a radicalización das bases novas do Congreso, quen procederon ao boicot das eleccións de Setembro de 1930 mediante a non presentación dos seus candidatos. Nese mesmo ano, convocouse unha Mesa conformada por representantes dos principados independentes, de minorías sociais... mais non do Congreso e co propio Gandhi.

Ante as presións, o Virrei Irwin apostou finalmente pola vía dun acordo con Gandhi consistente en autorizar a produción de sal para autoconsumo e en liberar aos presos. A cambio, Gandhi e o Congreso aceptaban participar na convocatoria dunha Segunda Mesa Redonda para Novembro de 1931. Con todo, Gandhi arruinou a súa convocatoria coas súas esixencias: independencia como única negociación posible e nada de cotas e listas separadas para as minorías (sinónimo de risco para a unidade). Ante a negativa británica, Gandhi retirouse e procedeu a unha nova chamada á Non Colaboración e á Desobediencia Civil.

O Congreso xa non participou na III Mesa (1932-1933). Dela saíron novos avances, especialmente relacionados coa autonomía, mais naceu moi desautorizada ante a non participación dos laboristas británicos.

Chegado 1935, aprobouse a Lei de Goberno da India:

• Aumento do dereito de voto de 7 a 30-35 millóns.
• Supresión da Diarquía “provincial”, quedando en mans indias as carteiras provinciais.

O certo é que os tories atopábanse moi asustados coa posible chegada dun virrei laborista, pois estes, especialmente o seu líder, mostrábanse cada vez máis favorables á independencia india.

2.2. Episodios da Nova Radicalización en 1939: A Segunda Guerra Mundial

Declarados os británicos en guerra, anunciaron de forma unilateral a entrada da India no grande conflito. Unha vez máis sen consultar ás forzas indias, provocaron a reacción do Congreso ante o recordo do sucedido con motivo da Primeira Guerra Mundial. Estes puxeron a concesión da independencia como condición ao rematar a guerra, recibindo a consecuente negativa dos británicos argumentando que o momento non era o oportuno e que a precipitación deixaría desprotexida ás minorías.

Coa caída de Singapur en 1942, a India pasaba á primeira liña de guerra. Chegados a este punto, os británicos prometeron o Estatuto de Dominio Pleno, é dicir, de plena autonomía. Neste momento de radicalización esta promesa foi considerada unha burla. Iso provocou a reacción nacional baixo o liderado de Gandhi mediante a campaña Quit India, por entender que viña a corroborar definitivamente a mala fe coa que viñeran procedendo os británicos.

Unha vez máis, asistimos á represión británica por vía militar e xudicial orientada a descabezar totalmente o movemento aproveitando as facilidades do estado de excepción. Realmente efectiva, impúxose entón a colaboración forzada na guerra, favorecida pola axuda dos musulmáns que perseguían o compromiso dos británicos para a partición da India.

O Ascenso da Liga Musulmana e a Idea de Pakistán

Chegados a este punto, cabe preguntarse: Cando se empezou a considerar na Liga Musulmana a causa da partición? Pois co proceso de radicalización no que entrou a liga dende 1929/1930 en resposta ás limitacións do Informe Nehru da man de dous pensadores principais: A. Jinnah e M. Iqbal.

M. Iqbal era un poeta, expoñente da vertente intelectual e nacionalista. Cunha sólida formación occidental, militara na Liga, da que se fixo presidente en 1930. Dende este momento, todos os seus escritos xiraron en torno á cuestión da partición. Confrontado con Gandhi, a idea de incompatibilidade entre Islam e Hinduísmo foi total como fes que entrañaban ordes sociais e de valores incompatibles. Proposta súa foi a denominación de Pakistán, acrónimo formado coas iniciais dos territorios a incorporar e combinada de forma que significara País dos Puros.

O fracaso da Liga nas eleccións rexionais de 1937, tal e como xa sucedera en ocasións anteriores, provocou a reacción do seu aparato ao ser dende a reforma de 1935 o electorado xa numeroso e prevendo que a negociación da independencia podería estar preto. Decidiuse entón emprender as accións precisas para resolver o problema previa identificación da súa causa. A condición da Liga como partido das elites ilustradas e reformistas priváraa do apoio das elites ortodoxas, verdadeiras controladoras das masas.

Para lograr facerse con este, radicalizaron o seu discurso en clave nacionalista e partidarios da partición. A maiores, iniciaron unha campaña de sensibilización sobre os abusos por ser minoría pese á protección británica, realimentando o medo ao escenario dunha India independente unida.

Esta dobre estratexia deu resultado. Nas eleccións de 1941, a Liga conseguiu 25 representantes. En 1945, gañou en todas as circunscricións nas que se presentou. Nas eleccións provinciais de 1946, acadou nelas o 87% dos votos. Tras o fin da Segunda Guerra Mundial, Gandhi e outros representantes reuníronse coa Liga Musulmana co obxectivo de frear a partición, mais xa era demasiado tarde.

3. A Independencia e a Partición da India

Os británicos só accederon a negociar a independencia da India dende Xullo de 1945 tras a vitoria do laborista C.R. Attlee. En Marzo de 1946, enviouse unha Comisión para negociar un plan asumible para ambas partes. Durante o proceso chegaron a manexarse tres diferentes:

A) I Plan Británico (Maio de 1946)

De compromiso coas reivindicacións centrais de hindús e musulmáns. Asistimos á proposta dunha India unida organizada como unha federación de tres Unións Rexionais: dúas musulmás (actuais Pakistán e Bangladesh) e unha hindú (actual India) dotadas dun amplo autogoberno fronte ao Goberno da Federación, este con moi poucas prerrogativas.

Plan moi do gusto dos representantes da Liga, vían nel a ferramenta que lles permitiría avanzar cara o ideal dun gran Pakistán dentro da Unión India mediante a incorporación ás dúas Unións musulmás da totalidade do territorio das provincias cunha distribución paritaria. Algo impensable no caso da partición da India, a igualdade de representantes no Parlamento Central semellaba tamén viable.

Con todo, o plan fracasou pola intransixencia e maximalismo das partes na defensa das súas reivindicacións:

• A Liga de Ali Jinnah: con gobernos rexionais fortes e representación para os musulmáns.
• Congreso con J. Nehru: cun goberno da Unión forte e rexeitamento da representación non proporcional.

Chegado Xullo de 1946, J. Nehru apostou finalmente pola partición utilizando como argumento o inadmisible das condicións dos musulmáns. A. Jinnah decidiu pasar entón á acción, poñendo en marcha toda unha serie de iniciativas que forzaban aos británicos a asumir a Partición, proclamando o día 16 de agosto o Día da Acción Directa dos Musulmáns. Iso derivou nun episodio de guerra comunalista, baseado no exterminio recíproco en territorios como Bengala e que continuou de forma larvada ata o final do proceso.

O Plan Definitivo de Partición (1947)

Neste contexto, O Raj renunciou ao plan dunha India unida en Febreiro de 1947 ao fin de acelerar os trámites independentistas. Xuño de 1948 fixouse como data límite e nomeouse entón ao virrei Lord Mountbatten, nalgún momento sensible á cuestión da partición. Este propoñía conceder a liberdade aos príncipes para decidir a súa anexión a un dos dous estados, ou pola contra, decantarse pola súa independencia. Todo iso provocou o estupor dos delegados hindús e musulmáns, pois entrañaría nunha espiral de violencia inevitable.

O plan definitivo de independencia chegou en Maio – Agosto de 1947, baseado na bipartición que se fora xestando e apostando por acurtar os prazos de forma imprudente. O acordo consistía en:

1. Partición e transferencia de poderes so a dous Estados: Unión India e Pakistán, seguindo o criterio da confesión relixiosa musulmá.
2. Príncipes tutelados: libres só para elixir o Estado ao que incorporarse, e cos límites na praxe do criterio da continuidade territorial.
3. Pakistán conformado polas provincias de maioría musulmá máis coa metade das provincias de composición paritaria.
4. División a partes iguais dos territorios sen maioría musulmá, moi problemática pola distribución dispersa.
5. Trazado das fronteiras, segredo ata o día seguinte á independencia. A tensión acumulada e as inevitables arbitrariedades facían presaxiar unha explosión comunal.
6. Independencia para a madrugada do 15 de agosto (1947).

Consecuencias da Partición e Morte de Gandhi

Como era de esperar, unha vez anunciados os tratados fronteirizos saltou a Guerra de Exterminio Comunalista:

• Éxodo de 14,5 millóns de desprazados, 77% cara Pakistán.
• Morte de centos de miles de indios e máis de 1 millón de desaparecidos con escenas dantescas.
• O Punjab foi o territorio que máis sufriu, cos Sijs (que rexeitaban a partición) deixados en minoría en ambos estados e que lanzaron a guerra contra os musulmáns.

Imposible de calmar o Punjab, Gandhi iniciou unha folga de fame a morte en Xaneiro de 1948. Coa súa acción, logrou forzar un compromiso pola paz relixiosa por non querer cargar ningún líder na súa conciencia coa probable morte de Gandhi. O 30 de Xaneiro, os hinduístas radicais do RSS (brazo armado dos nacionalistas do BJS) acabaron coa súa vida ao consideralo un traidor da nación india.