Termos Clave da II República e a Guerra Civil Española

Brigadas Internacionais

Unidades militares de voluntarios estranxeiros que participaron na Guerra Civil española apoiando á II República. Estaban formadas por traballadores e intelectuais de ideoloxía progresista, procedentes de máis de 50 países de Europa e América, organizados a través dos partidos de esquerda socialistas e comunistas dos seus respectivos países. Os brigadistas acudiron a España movidos por un sentimento de solidariedade en defensa da causa republicana fronte á ameaza internacional do fascismo. A súa actuación foi destacada na defensa de Madrid e no sitio de Teruel. Foron retiradas en outubro de 1938 pola presión internacional.

CEDA (Confederación Española de Dereitas Autónomas)

Coalición de partidos conservadores e católicos fundada no 1933 polo político José Mª Gil Robles. Definíase como contrarrevolucionaria e antimarxista, defensora da relixión, a familia e a propiedade, e esixía a revisión da Constitución de 1931 para adecuala aos valores cristiáns. Mobilizou ás masas católicas do país, expresou de modo ambiguo a súa lealdade á Constitución e non se pronunciou claramente sobre a forma de goberno (monarquía/república). Formou parte do Goberno, en coalición co Partido Republicano Radical de Lerroux, entre 1934 e 1935.

FAI (Federación Anarquista Ibérica)

Organización heteroxénea de grupos anarquistas partidarios da insurrección revolucionaria, xurdida clandestinamente no 1927, durante a ditadura de Primo de Rivera. Buscou controlar, dirixir e orientar ao sindicato da CNT cara a fins anarquistas radicais, defendendo a implantación do comunismo libertario, contra aqueles que buscaban un sindicato forte (anarcosindicalismo). Lograron impoñerse dentro da CNT durante a II República, chegando a ter numerosos seguidores, cunha postura de “guerra aberta contra o Estado” que debilitou ao Réxime republicano. Durante a Guerra Civil mostráronse partidarios de compatibilizar a guerra coa revolución.

FET das XONS (Falanxe Española Tradicionalista das Xuntas de Ofensiva Nacional Sindicalista)

Organización política creada por Franco no 1937 mediante o Decreto de Unificación, que fusionaba o movemento tradicionalista carlista coas formacións fascistas de FE e das XONS baixo a xefatura suprema de Franco. O seu programa baseouse nos principios da Falanxe. O novo partido adoptou o saúdo fascista do brazo en alto, o uniforme de camisa azul dos falanxistas e a boina vermella dos requetés carlistas. Foi a única formación política autorizada durante o franquismo, sendo coñecida como Movemento Nacional.

Fronte Popular

Coalición electoral, aínda que non de goberno, creada en xaneiro de 1936 polos principais partidos obreiros (PSOE e PCE) e republicanos de esquerdas. Defendían un programa moderado baseado nunha amnistía xeral para os encarcerados polos sucesos de outubro de 1934 e a recuperación da política reformista do primeiro bienio. Tras vencer nas eleccións de febreiro de 1936, serviu de apoio á política reformista desenvolvida polos gobernos encabezados por Azaña e Casares Quiroga.

Lexión Cóndor

Denominación da forza de intervención alemá, fundamentalmente aérea, coa que o III Reich de Hitler apoiou ao bando sublevado franquista durante a Guerra Civil española. Foi clave e responsable de numerosos ataques a posicións republicanas e sobre a poboación civil, destacando os bombardeos de Madrid, Guernica e Barcelona.

Pacto de San Sebastián

Acordo ao que chegaron, en agosto de 1930 en San Sebastián, diversas personalidades representativas de partidos republicanos de diferentes tendencias, catalanistas, galeguistas e socialistas, polo cal se comprometían a dar unha alternativa de goberno á monarquía, sumida no desprestixio tras apoiar á Ditadura de Primo de Rivera. Tiñan como obxectivo principal establecer unha república democrática, cunha nova constitución e liberdades políticas e relixiosas, e recoñecer a autonomía das rexións. Ademais, formaron un comité revolucionario para coordinar unha sublevación co fin de derrocar a Afonso XIII.

Sanjurjada

Intento fallido de golpe de Estado, encabezado polo xeneral Sanjurjo, o 10 de agosto de 1932 en Sevilla, contra a II República. Contaba co apoio dalgúns militares, monárquicos e latifundistas andaluces. Controlado polo Goberno, os participantes foron detidos e condenados. Como reacción, republicanos e socialistas aproximaron posicións e aceleráronse medidas como a autonomía catalana e a reforma agraria.