Soziologiaren Aitzindariak: Comte, Durkheim, Marx eta Weber

Auguste Comte (1798-1857)

Auguste Comte (1798-1857) positibismoaren alde egin zuen, Frantziako Iraultzak eta Ilustrazioak gizartea krisian murgildu zutelako. Gizartearen ordena berreskuratuko zuen ikuspegi filosofikoa proposatu zuen, eta soziologia “fisika soziala” zela zioen. Gizartearen azterketaren oinarria estatika eta dinamikan dago, non gizartearen eraldakuntza bere esku dagoen. Helburua bizitza sozialaren legeak aurkitzea da. Hiru aroen legea proposatu zuen:

• Teologikoa (XIII. mendera arte): Jainko eta izaki hipernaturalenganako sinesmena.
• Metafisikoa (XIII-XIX. mendeak): Inguruko munduaren azalpen metafisikoa.
• Positiboa: Munduaren azalpen zientifikoa.

Erreformista eta zientifista honen iritziz, soziologiak bere ikerketan behaketa, esperimentazioa eta analisi konparatua baliatu behar zituen.

Émile Durkheim (1858-1917)

Ilustrazioa gaitzetsi arren, Frantziako zirkulu berritzaileen onespena irabazi zuen. Desordena gorrotatzen zuen, eta bere obra gehiena ordena eta erreformaren aldeko apustua izan zen. Durkheimek zioen soziologiaren aztergaia egitate sozialak zirela. Suizidioari buruzko ikerketa ospetsua gauzatu zuen, gerra edo krisi ekonomikoa bezalako egoera sozialak aztertuz. Anomia baldintza sozial bereziek sortutako sentimendua dela azaldu zuen. Materialen eta ez-materialen arteko bereizketatik abiatuz, lanaren zatiketa desegokia zela ondorioztatu zuen, gizartearen batasunerako mehatxu gisa ikusiz. Erlijioaren jatorria aztertzen hasi zen, bereziki totemismoa. Durkheimen jarrera kontserbadorea da, eta bere ekarpena erabakiorra izan zen soziologian. Erlijioaren iturburu nagusia klana zela frogatu zuen, erlijio-modu primitibo honen iturri gisa identifikatuz.

Karl Marx (1818-1883)

Soziologoa ez izan arren, Karl Marxen abiapuntua gizakiaren izaera produzitzailea da: gizakiek bizirauteko lan egin behar dute, eta horrek harreman sozialak sortzen ditu. Bi kontzeptu nagusi bereizten zituen: gizartearen azpiegitura eta munduko gauza guztien arteko harreman dialektikoak (tesia, antitesia eta sintesia). Produkzio-sistema indartzen bada (garai hartako egokiena), beste sistema berri batek suntsitu arte irauten du. Edozein gizartetan bi klase nagusi daude: sistema zaharrari eutsi nahi diona eta berriaren aldekoa. Soziologia jaioberriaren ordezkari gehienek ez zuten begi onez ikusi Marxen ikuspegia.

Max Weber (1864-1920)

Max Weberrek zioen ideia erlijiosoek, bereziki protestantismoak, eragin handia izan zutela kapitalismoaren sorreran. Arrazionalizazio-prozesuaren teoria eraiki zuen, arrazionaltasun formalari arreta berezia eskainiz, bereziki burokraziari. Hiru aginte mota bereizi zituen:

• Tradizionala
• Karismatikoa
• Arrazional-legezkoa

Azken hau, antzinako pertsonen gaitasun ezohikoetan oinarritzen da. Burokraziaren hazkundea geldiezina zela uste zuen, eta bere helburua funtzionamendua erraztea zela. Bere eredu idealak Marxek baino eragin handiagoa izan zuen ondorengo soziologian.

Herbert Spencer (1820-1903)

Herbert Spencerrek laissez-faire doktrina defendatzen zuen, hau da, estatuak ez zuela gizartean esku hartu behar, gizabanakoen segurtasuna bermatzeko izan ezik. Hautespen naturalak agintzen zuela uste zuen, eta gizartearen hazkundea ikuspegi eboluzionistatik azaldu zuen. Antzinako gizarte militarrak funtzionalak zirela zioen, baina gizarte industrialean, funtzionaltasuna laguntasunean, altruismoan, espezializazioan, pertsonarteko onarpenean eta kooperazioan oinarritzen dela. Eboluzioaren norabide orokorrak industria-gizarterako joera nagusitu arren, batzuetan atzerakadak ikus daitezkeela onartzen zuen. Bere ikuspegiak gizartearen garai kritikoetan jasaten zuen egonezina eramangarri egiten zuen, gero eta aurrerapen handiagoetarantz zihoan seinale gisa interpretatuz.