Sokrates eta Platon: Filosofiaren Oinarriak

Sokratesen Maiêutika

Sokratesen maiêutika metodo filosofiko bat da, ezagutza elkarrizketaren eta hausnarketaren bidez lortzea helburu duena. Bere izena grezieratik dator, “maieutiké” hitzetik, “erditzearen artea” esan nahi duena, eta Sokratesek bere metodoa emaginaren lanarekin alderatzen zuen: besteek beren ideiak "erditzen" laguntzea.

Maiêutikaren Prozesua

Prozesua galdera estrategikoekin hasten da, solaskidearen hasierako usteak zalantzan jartzen dituztenak, eta horrek bere arrazoibidean dauden kontraesanak edo hutsuneak aitortzera eramaten du. Sokratesek ez ditu erantzunak ematen; helburua pertsona bera unibertsoaren egiak ulertzera eta aurkitzera gidatzea da.

Elkarrizketa solaskidearen hasierako baieztapen batetik abiatzen da. Sokratesek galdera zorrotzak egiten ditu baieztapen horren oinarri edo koherentziarik eza agerian uzteko. Honek “zalantza” edo aporia egoera bat sortzen du, non solaskideak bere ezjakintasuna aitortzen duen, ulermen sakonago baterako bidea irekitzen duelarik.

Maiêutikaren Helburua

Maiêutikak ez du egia inposatzea bilatzen, baizik eta pentsamendu kritikoa eta introspekzioa sustatzea. Sokratesentzat, ezjakintasuna aitortzea jakinduriarako lehen urratsa da, eta hori bere esaldi ospetsuan laburbiltzen da: "Badakit ez dakidala ezer". Metodo hau gaur egun ere eragina du hezkuntzan eta filosofiaren alorrean.

Platonen Dualismo Ontologikoa

Platonen dualismo ontologikoa bere filosofiaren oinarrietako bat da, eta bi errealitate funtsezkoen arteko bereizketa proposatzen du: mundu sentikorra eta mundu adigarria. Kontzepzio honek errealitatea bi plano ezberdinetan banatzen du, baina elkarri lotuta daudenak.

Mundu Sentikorra

Mundu sentikorra gauza materialen esparrua da, zentzumen bidez hautematen dena. Aldakorra, inperfektua eta iragankorra da, eta bertan existitzen den guztia aldaketaren eta ustelkeriaren menpe dago. Platonen arabera, mundu hau beste plano baten kopia edo isla besterik ez da, eta ez du benetako ezagutza eskaintzen, iritzi hutsa edo "doxa" baizik.

Mundu Adigarria

Bestalde, mundu adigarria Ideien edo Forma perfektuen eremua da, materialetik kanpo existitzen diren errealitate perfektuak, betikoak eta aldaezinak. Ideia hauek benetako errealitateak dira, eta ezagutza egiazkoa horien bidez baino ezin da lortu, arrazoiaren bidez. Adibidez, mundu sentikorreko gauza ederrak Edertasunaren Ideiarekin partekatzen dira, bakarra eta absolutua denarekin.

Platonen Ondorioa

Platonentzat, giza arima mundu adigarrikoa da, eta filosofiaren bidez Ideia horiek gogoratu eta kontenpla ditzake, benetako jakinduria eskuratuz. Dualismo honek azpimarratzen du gorputzaren eta arimaren, eta materialaren eta espiritualaren arteko bereizketa.

Platonen Dualismo Antropologikoa

Platonen dualismo antropologikoa gorputzaren eta arimaren arteko bereizketan oinarritzen da, bi dimentsio funtsezko hauek izaera ezberdinetakoak eta, askotan, kontrajarriak direla baieztatuz. Platonen arabera, gorputza materiala, hilkorra eta mundu sentikorrarekin lotua da; arima, berriz, immateriala, hilezkorra eta mundu adigarrikoa.

Gorputzaren Papera

Gorputza arimaren kartzela edo zama gisa ikusten da. Pasioen, desioen eta behar fisikoen menpe dago, eta horrek arima bere benetako naturatik eta helburutik desbidera dezake: egia bilatu eta Ideiak kontenplatzea. Mundu sentikorrarekin lotuta dagoenez, gorputza iragankorra da eta ez da perfektua.

Arimaren Esentzia

Bestalde, arima gizakiaren benetako esentzia da. Platonentzat, arima gorputza baino lehen existitzen da eta jatorri jainkotiarra du. Gorputzean sartzen aurretik, arima mundu adigarrian bizi zen eta Ideiak kontenplatzen zituen. Gorputzarekin elkartzean, ezagutza hori ahazten du, baina arrazoia eta filosofia erabiliz gogoratu dezake, prozesu horri errememinentzia deritzo.

Dualismoaren Ondorioa

Dualismo honek hierarkia bat islatzen du: arimak, goi-mailakoa eta betierekoa denez, gorputza, behe-mailakoa eta hilkorra, gobernatu behar du bertutea eta espirituaren betetasuna lortzeko.

Platonen Kobazuloko Mitoa

Platonen kobazuloko mitoa, Errepublikan kontatua, gizakiaren egoera ezagutzarekiko eta egiarekiko deskribatzen duen alegoria bat da. Platonen irudikapenean, pertsona-talde bat betidanik kateatuta dago kobazulo batean, sarrerari bizkarra emanez, eta horma batean proiektatutako itzalak besterik ezin dituzte ikusi. Itzal horiek haien atzean dagoen sua eta objektu batzuen mugimenduak sortzen dituzte. Haientzat, itzal horiek ezagutzen duten errealitate bakarra dira.

Presoaren Askapena

Egun batean, presoetako bat askatzen dute eta kobazulotik ateratzera behartzen dute. Hasieran, eguzkiaren argiak itsutzen eta min ematen dio, baina pixkanaka argira ohitzen da eta mundu erreala ikusten hasten da: objektuak, koloreak, eta, azkenik, Eguzkia, Ongia-Idea ordezkatzen duena, egia eta ezagutza guztien azken iturria. Kobazulora itzultzean, kanpoan ikusi duena beste presoei kontatzen saiatzen da, baina hauek ez diote sinesten eta, are gehiago, baztertzen dute.

Mitoaren Esanahia

Kontakizun honek mundu sentikorretik (itzalak) mundu adigarrira (Ideiak) igotzeko prozesu filosofikoa sinbolizatzen du, eta filosofoaren papera egiarekiko gida gisa nabarmentzen du, nahiz eta ez ulertua edo baztertua izan.