Sector Primario en España: Poboación, PAC e Paisaxes

Poboación Rural

• Descenso da poboación rural debido ao éxodo rural (causado por rendas baixas, mecanización, etc.), resultando nunha baixa porcentaxe de poboación ocupada no sector (-4,5%).
• Despoboamento e escasa diversificación económica nas áreas rurais.
• Envellecemento da poboación. Prevese un certo rexuvenecemento futuro nas áreas rurais máis dinámicas grazas a axudas a agricultores novos, novos usos do espazo rural (residenciais, industriais...) e unha posible perda de identidade rural.
• Predominio da agricultura a tempo parcial.
• Escasa cualificación da man de obra.

Explotacións Agrarias

• Aumento do tamaño medio das explotacións (tamaño medio actual: 31 ha) debido ao éxodo rural e á concentración parcelaria (iniciada en 1952 e transferida ás comunidades autónomas en 1985).
• Distribución da propiedade:
  • Latifundio (+100 ha): representa case o 4,6% do total de explotacións (predomina en Andalucía occidental, Estremadura, Castela-A Mancha).
  • Minifundio (-10 ha): representa case o 68% do total (predomina no Norte peninsular e na Comunidade Valenciana).

Poboamento Rural

• Definición de municipios rurais: aqueles con ata 2000 habitantes.
• Tipoloxía do poboamento:
  • Disperso: característico do Norte peninsular, Andalucía, Cataluña, Valencia, Baleares e Canarias.
  • Concentrado: presente en todo o territorio.

Política Agraria Comunitaria (PAC)

A integración na UE trouxo consigo a aplicación da PAC, coas seguintes características e problemas:

• Proteccionismo arancelario e axudas ás exportacións.
• Obxectivo de seguridade alimentaria.
• Elevados prezos dos produtos agrarios dentro da UE.
• Xeración de excedentes agrícolas e gandeiros.
• Continuación do despoboamento de áreas rurais.

Actividade Agrícola

Incremento da agricultura intensiva mediante:

• Mecanización.
• Aplicación de novas técnicas: invernadoiros, selección de sementes, cultivos transxénicos.
• Extensión do regadío (sistemas de aspersión, goteo) e medidas para o aforro de auga (procedente da desalgación ou da depuración urbana).
• Uso de fertilizantes.
• Diminución do barbeito.

Actividade Gandeira

• A produción gandeira representa aproximadamente o 35% da produción agraria total.
• Tendencia á especialización da gandería (produción de carne ou leite).
• Incremento da gandería intensiva (baseada na estabulación e no uso de pensos).
• A gandería extensiva mantense asociada a técnicas de traballo tradicionais.
• Competencia entre países da UE, regulada en parte polo sistema de cotas.

Gandería bovina

• Produción de carne: Localízase principalmente no Norte peninsular, áreas de montaña e nas devesas occidentais.
• Produción de leite: Concentrada no Norte peninsular e Andalucía.
• Influencia da PAC: Establecemento de cotas lácteas e fomento da reconversión cara ao bovino de carne.

Gandería ovina

• Produción de carne e leite: Desenvolvida nos secaños do interior peninsular.
• Influencia da PAC: Concesión de subvencións para evitar o abandono da actividade.

Gandería porcina

• Porcino extensivo: Ligado á devesa (Estremadura, Salamanca, Andalucía).
• Porcino intensivo: Predomina en Cataluña e Murcia.
• Influencia da PAC: Limítase a axudas á exportación.

Gandería avícola

• Avícola intensiva: Desenvolvida principalmente en Galicia, Cataluña, Castela e León e Aragón.
• Influencia da PAC: Concesión de axudas á exportación de carne e ovos.

Paisaxes Agrarias

A paisaxe agraria atlántica

• Localización: Galicia, Asturias, Cantabria, País Vasco.
• Características:
  • Poboamento tradicionalmente disperso.
  • Predominio de explotacións minifundistas, a miúdo pouco competitivas.
  • Agricultura de secaño (a pesar das abundantes precipitacións).
  • Do policultivo tradicional estase a pasar a unha especialización en cultivos de horta e forraxes.
  • Importante presenza de gandería bovina (a UE subvencionou explotacións cun mínimo de 40 cabezas).
  • O bosque caducifolio foi substituído en moitas zonas por eucaliptos e piñeiros para a explotación forestal.
  • Notable importancia da explotación forestal (ocupa o 62% da superficie en Galicia).
  • Cultivos principais: millo, pataca, produtos hortofrutícolas e plantas forraxeiras (alfalfa, trevo...).

A paisaxe agraria continental

• Localización: Castela e León, Castela-A Mancha, Estremadura, Val do Ebro.
• Características:
  • Escasa poboación agraria e poboamento concentrado.
  • Explotacións de diverso tamaño (minifundios e latifundios).
  • Agricultura de secaño baseada na triloxía mediterránea (cereal, vide e oliveira).
  • Agricultura de regadío en expansión: remolacha, lúpulo, froitas e hortalizas (especialmente no Val do Ebro).
  • Gandería ovina (semiestabulada), bovina e porcina.
  • A devesa é un elemento característico da paisaxe, especialmente en Estremadura, Salamanca, Zamora e Andalucía occidental.

A paisaxe agraria mediterránea

• Localización: Litoral mediterráneo (desde Cataluña ata Andalucía), Val do Guadalquivir e Baleares.
• Características:
  • Reducida poboación agraria.
  • Explotacións de diverso tamaño.
  • Agricultura de regadío moi intensiva e tecnificada: froitas, hortalizas e flores (destacando a agricultura de invernadoiro).
  • Agricultura de secaño tradicional: cereal, vide e oliveira.
  • Gandería intensiva porcina e bovina.

A paisaxe agraria de montaña

• Localización: Principais sistemas montañosos peninsulares.
• Características:
  • Poboación escasa con densidades moi baixas.
  • Poboamento tradicionalmente disperso, aínda que hoxe tende a concentrarse.
  • Agricultura diversa e adaptada ás condicións locais (altitude, orientación).
  • Predominio da gandería extensiva.
  • Importancia da explotación forestal, especialmente nas montañas do norte.

Actividade Pesqueira

• Diminución e envellecemento da poboación activa no sector (52.600 persoas en 2007).
• Tamaño excesivo da frota pesqueira española (Galicia concentra o 40% da frota, maioritariamente de baixura).
  • Medidas de redución: prexubilacións, despezamentos de buques subvencionados.
  • Desde 2004 suprimíronse as axudas á construción de novos barcos.
• Sobreexplotación dos recursos pesqueiros.
  • Medidas correctoras: establecemento de cotas de captura, paros biolóxicos temporais, plans de recuperación de caladoiros.
• Problemas ambientais: contaminación das augas e uso de artes de pesca pouco selectivas.
• Regulación da UE: control do acceso aos caladoiros comunitarios e establecemento de acordos pesqueiros con outros países.
• Desenvolvemento da acuicultura como alternativa:
  • Mariña: cultivo de mexillón, ostra, rodaballo, etc.
  • Continental: cría de troita, carpa, etc.