O Rexurdimento Galego: Unha ollada ao século XX

O Rexurdimento Galego no Século XX

Contexto socioeconómico

A comezos do século XX, Galicia presentaba un atraso económico significativo. A fidalguía e a Igrexa, principais posuidoras da terra, ostentaban o poder. A emigración campesiña continuaba sendo masiva. Con todo, durante o primeiro terzo do século, unha serie de cambios transformaron esta situación:

• Declive da fidalguía coa desaparición do sistema foral.
• Ascenso da burguesía industrial e comercial.
• Transvasamento de poboación do sector primario (agricultura e pesca) cara á industria, o comercio e os servizos.

O Agrarismo

A principios de século, xurdiu o agrarismo como un movemento reivindicativo do campesiñado, organizado en sociedades e sindicatos agrarios. Este movemento respondía á inxusta institución dos foros, que, xunto co caciquismo e os impostos, condenaban os labregos á miseria ou á emigración. Acción Galega, fundada en 1910 por Basilio Álvarez, cura de Beiro, destacou entre as asociacións agrarias. Propoñía a abolición dos foros e a transformación da agricultura. A redención dos foros, principal reivindicación do movemento, conseguiuse oficialmente en 1926 durante a ditadura de Primo de Rivera.

As Irmandades da Fala

En 1916, Antón Villar Ponte promoveu o movemento das Irmandades da Fala. O seu obxectivo principal era a reivindicación da lingua e a cultura galegas. En 1918, constituíron unha federación e celebraron en Lugo a I Asemblea Nacionalista Galega. Os principais obxectivos das Irmandades eran:

• Cooficialidade do galego e o castelán.
• Desenvolvemento económico para resolver os problemas socioeconómicos do país.
• Promoción da cultura galega.
• Ingreso das nacionalidades na Liga das Nacións e federalismo con Portugal.

Dentro das Irmandades, coexistían dúas tendencias: unha partidaria da participación política activa e outra centrada na actividade cultural.

O labor cultural das Irmandades da Fala

O traballo cultural das Irmandades da Fala orientouse en varias direccións:

• Promoción do uso do galego en diversos ámbitos públicos.
• Impulso da actividade editorial a través do xornal A Nosa Terra e a fundación de editoriais.
• Fomento do teatro, coa fundación do Conservatorio Nacional de Arte.
• Creación en 1923 do Seminario de Estudos Galegos, unha institución científica universitaria que realizou unha valiosa investigación sobre a realidade galega en eidos como a etnografía, a xeografía e a historia.

O Seminario de Estudos Galegos

Fundado en 1923 por estudantes e profesores da Universidade de Santiago, o Seminario de Estudos Galegos, froito das Irmandades da Fala, foi unha institución científica que promoveu a investigación sobre diversos aspectos da realidade galega.

Ramón Cabanillas

Vida e obra

Ramón Cabanillas, nado en Cambados o 3 de xuño de 1876, estudou no seminario de Compostela entre 1889 e 1893, onde recibiu unha formación clásica fundamental para a súa obra. Aos 34 anos, emigrou a A Habana, onde contactou coa intelectualidade galeguista e comezou a colaborar na prensa galega. En 1913, publicou a súa primeira obra, No desterro, e pouco despois, Vento mareiro. En 1915, regresou a Galicia, colaborou coas Irmandades da Fala e escribiu en A Nosa Terra. Converteuse na principal voz lírica do agrarismo e do galeguismo. En 1917, publicou Da terra asoballada. Cinco anos despois, ingresou na Real Academia Galega. Publicou tamén O Mariscal, Na noite estrelecida, A rosa de cen follas e Samos. Faleceu en Cambados en 1959.

Etapas e facetas literarias

A obra de Cabanillas abarca diversas etapas e facetas, o que dificulta a súa clasificación nunha única corrente literaria. Harmoniza a tradición literaria do século XIX, asimilando a estética do Rexurdimento, coas correntes innovadoras do seu tempo.

Poesía lírica

A poesía lírica de Cabanillas, presente en No desterro, Vento mareiro, Da terra asoballada e A rosa de cen follas, manifesta tres direccións temáticas:

• Poesía cívica: Nitidamente presente nos tres primeiros libros, recolle o legado de Curros Enríquez, mais Cabanillas ve a solución dos problemas de Galicia no nacionalismo concienciador. Influenciada polo compromiso co agrarismo e o nacionalismo das Irmandades da Fala.
• Poesía intimista: Con reminiscencias rosalianas, céntrase no sentimento amoroso e a conmoción ante a paisaxe.
• Poesía costumista: Con matices humorísticos e irónicos, e innovacións formais modernistas que a distancian da poesía costumista do século XIX.

Poesía narrativa

En Na noite estrelecida, Cabanillas recupera as raíces e crea mitos para mobilizar a conciencia colectiva. Retoma temas da Materia de Bretaña, situándoos en Galicia e dotándoos dun forte sentido cristián, elemento que considera definitorio de Galicia. Desenvolve a temática artúrica segundo os postulados das Irmandades da Fala e a visión de Vicente Risco, defensor dos valores espirituais e materiais do atlantismo galeguista.

Teatro

Cabanillas recoñeceu a importancia do teatro como medio para popularizar a historia e a cultura galegas.

Accion Galega

O poema Acción Galega é un himno de loita que anima os labregos galegos a rebelarse contra as estruturas sociais inxustas, como os foros e o caciquismo, que os mantiñan en situación de explotación e pobreza.

Pronomes

Pronomes átonos

me, te, se, nos, vos, se, che, o, a, os, as, no, na, nos, nas, lo, la, los, las, lle.

Pronomes tónicos

eu, ti, el/ela, nós, vós, eles/elas, comigo, contigo, convosco, connosco, vostede/s.

Colocación dos pronomes

Os pronomes átonos van xeralmente pegados ao verbo despois. Colócanse antes en oracións negativas, interrogativas, exclamativas, con adverbios como aínda, acaso, igual, etc., e con pronomes indefinidos como algo, alguén, ambos, bastante, etc.

Te utilízase cando non hai complemento directo na oración (antes do verbo). Che utilízase cando si hai complemento directo (despois do verbo).