O Rexurdimento Galego: Contexto Histórico, Literario e Lingüístico

1. A Situación de Galicia e do Galego

• A sociedade segue marcada pola pobreza (moita emigración, principalmente a América). O galego segue desprestixiado: continúa a diglosia.
• Nace o galeguismo (provincialismo, rexionalismo) que pide autogoberno para saír do atraso. Gran defensa do galego como sinal de identidade.

2. A Situación da Literatura: O Rexurdimento

Prodúcese o Rexurdimento: movemento de recuperación da lingua galega escrita no século XIX.

Características do Rexurdimento

• Literatura comprometida co País (aborda os problemas dos galegos e emprega o galego).
• É predominantemente poética (sen normas era máis fácil de escribir e de publicar).
• Presenza de vulgarismos, castelanismos e dialectalismos (debido á ausencia de gramática normativa).

Causas e Motivacións

• O galego era a lingua maioritaria.
• Os ilustrados defenderon a lingua.
• Os galeguistas empregan o galego porque é o noso sinal de identidade.
• O galego é empregado para convencer os galegos de que participen nos feitos da época.

Influencias Estéticas

• Romanticismo: defensa dos marxinados.
• Realismo: arte útil para cambiar a realidade. Os poemas teñen que servir para cambiar a sociedade.

Etapas do Rexurdimento

• Primeiro terzo: Textos illados que defenden ou denuncian causas da época.
• Segundo terzo: Primeiros libros con forte compromiso galego. O primeiro libro foi A Gaita Gallega.
• Terceiro terzo (Pleno Rexurdimento): Libros plenamente en galego. Marco: 17 de maio de 1863, coa publicación de Cantares Galegos de Rosalía de Castro.

3. Análise do Poema "A Galicia"

Autor: Xoán Manuel Pintos, tamén autor de A Gaita Gallega (obra bilingüe).

Características e Interpretación

• Estilo: Literatura comprometida co País e realista.
• Intención: Defender e denunciar a situación galega.
• Xénero: Soneto.
• Falante: O gaiteiro, que sente pena por Galicia.
• Tema: O maltrato que recibe Galicia.
• Recursos estilísticos:
  • Galicia é a oínte: personificación.
  • "Galicia boi de palla": metáfora (os galegos realizan traballos pesados).
  • "O aguilón que che meten é de aceiro": metáfora (Galicia é maltratada).
• Conclusión: Galicia é sumisa. O poema cumpre a función de Arte Útil, reflectindo a emigración e a falta de autoestima do galego. Galicia non ten dereito ao amor dos seus fillos.

4. Glosario de Termos Lingüísticos Fundamentais

Oración

Unidade lingüística con sentido completo e verbo.

Predicado Nominal

Predicado que ten un verbo copulativo.

Monolingüismo

Situación que se dá nos territorios nos que só se desenvolve un idioma.

Frase

Unidade lingüística intermedia entre a palabra e a oración (sen verbo).

Palabra

Unidade mínima con autonomía e significado.

Adverbio

Palabra invariable que expresa tempo, lugar, modo, etc.

Texto

Unidade con sentido completo.

Artigo determinado

Palabra variable que presenta un substantivo que representa algo xa coñecido.

Núcleo

Función desempeñada pola palabra máis importante da frase.

Fonema

Unidade mínima da lingua oral.

Preposición

Palabra invariable que normalmente une palabras.

Letra

Unidade mínima da lingua escrita.

Acento

Forza que recae na sílaba tónica.

Til

Signo gráfico que levan algunhas palabras na sílaba tónica.

Adxectivo epíteto

Adxectivo que representa unha calidade que xa é propia do substantivo ao que modifica.

Conxunción

Palabra invariable que normalmente une oracións.

Sinónimas

Palabras co mesmo significado.

Palabras homófonas

Palabras que soan igual.

Campo semántico

Palabras que tratan do mesmo tema.

Diglosia

Situación que se dá nos territorios nos que hai dúas linguas, pero unha é máis valorada que outra porque se emprega nos ámbitos considerados máis importantes.

Predicado

Función desempeñada pola Frase Verbal na oración.

Verbo copulativo

Verbo que actúa como nexo; non expresa ningunha acción.

Familia léxica

Palabras que comparten lexema.

Palabra simple

Palabra que só ten un lexema; ademais pode ter morfemas.

Dialecto

Variante territorial dunha lingua.

Palabra composta

Palabra con máis dun lexema; ademais pode ter morfemas.

Determinante

Función desempeñada polas palabras que acompañan o substantivo.

Indefinido

Palabra que fai referencia a unha cantidade ou a unha identidade, de forma imprecisa.

Palabra derivada

Palabra cun lexema e un prefixo/sufixo; ademais pode ter morfemas.

Suxeito

Función desempeñada pola Frase Nominal que realiza ou padece a acción na oración.

Demostrativo

Palabra variable que sitúa no espazo ou no tempo.

Pronome persoal tónico

Pronome persoal con forza propia e que, polo tanto, pode aparecer na conversa sen necesidade de verbo.

Palabra parasintética

Palabra composta e derivada á vez, ou derivada dúas veces; ademais pode ter morfemas.