Reino de Galicia e Lírica Medieval Galego-Portuguesa

O Reino de Galicia na Idade Media

Orixe e Evolución do Reino

O Reino de Galicia xurdiu cos pobos suevos no século V. O seu territorio era maior que o actual; tamén formaban parte del parte de Asturias e de León e o norte de Portugal. No 1128, Afonso Henriques conseguiu a independencia de Portugal e, co seu falecemento no 1157, o reino dividiuse en dous para os seus fillos: o Reino de Galiza e o Reino de Castela.

Esplendor Medieval (Séculos XII-XIII)

Os séculos XII e XIII foron un período de esplendor na historia galega: aumentou a poboación, comezaron a desenvolverse as cidades...

Sociedade e Cultura

Na cultura, o Camiño de Santiago fixo de Santiago o núcleo relixioso máis importante de Occidente e servía de vía de entrada e difusión da arquitectura románica e da literatura en lingua romance. A sociedade era feudal e xurdiu unha nova clase social: a burguesía.

A Literatura Galego-Portuguesa Medieval

Apoxeo e Decadencia

A Baixa Idade Media foi unha etapa de apoxeo para a literatura galego-portuguesa; o galego-portugués era unha lingua de prestixio. O Camiño de Santiago atraeu moitas persoas e, por isto, importáronse técnicas literarias doutros lugares.

No século XIII xurdiu a lírica medieval galego-portuguesa, que se divide en dous grupos:

• Lírica profana: cantigas de amor, amigo e escarnho e maldizer.
• Lírica relixiosa: Cantigas de Santa María de Afonso X.

Desde mediados do século XIV, a lírica galego-portuguesa entrou en decadencia. Isto coincide co nacemento da escola galego-castelá.

Axentes da Lírica Medieval

Os axentes transmisores da lírica medieval foron:

• Trobadores: compuñan as cantigas e eran nobres ou do clero.
• Xograres: interpretaban as cantigas.
• Segreis: compuñan os seus textos e viaxaban polas cortes interpretando as cantigas en troca dun salario.
• Soldadeiras: eran bailarinas que acompañaban a xograres e segreis cando executaban as cantigas.
• Menestreis: executaban a música das cantigas.

Xéneros da Lírica Medieval Galego-Portuguesa

Cantigas de Amigo

Características e Orixe

• Temática: amorosa.
• Suxeito lírico: unha muller.
• Obxecto lírico: home amado ao que se lle chama "amigo" con frecuencia.

A cantiga de amigo é a mostra máis antiga da lírica galego-portuguesa e o único xénero medieval autóctono. Son fontes das cantigas de amigo a lírica popular e as kharxas mozárabes.

Subxéneros das Cantigas de Amigo

• Mariña: contén referencias ao mar.
• Cantiga de romaría.
• Bailada: inclúe unha invitación á danza.
• Alba: inclúe o momento de despedida dos amantes ao amencer.

Personaxes Típicos

• A amiga: doncela que está triste pola ausencia do amado.
• Amigo: aparece afastado da amiga, mais tamén pode lamentarse por estar separado dela.
• Nai da amiga: aconsella a filla sobre a relación ou prohíbelle velo.
• Irmás ou amigas da protagonista: escoitan as queixas amorosas da amiga.

Sóense empregar símbolos para aludir aos namorados, como a auga, o mar...

Cantigas de Amor

Características e Amor Cortés

• Temática: amorosa.
• Suxeito lírico: un home.
• Obxecto lírico: unha dama da que o home está namorado e á que habitualmente se lle chama "senhor".

A cantiga de amor nace como adaptación ao contexto cultural galego-portugués da chanson do sur de Francia. Réxese polo amor cortés: a dama (a senhor) e o sentimento de amor están idealizados, non se identifican cunha muller ou cun sentimento real. Para chegar a merecer o amor da dama, o trobador ten que pasar polos estados de:

• Fenhedor
• Precador
• Entendedor
• Drutz

O fin último é alcanzar o joi ou goce dos namorados.

Campos Semánticos

Os campos semánticos das cantigas de amor son:

• Louvanza da dama: a senhor é descrita como unha muller extraordinaria tanto física como moralmente.
• Amor do poeta: o trobador confesa os seus sentimentos pola senhor.
• Reserva da dama: ante a confesión do trobador, a senhor móstrase esquiva.
• Coita de amor: o sufrimento ao non ser correspondido fai que o trobador teña unha pena intensa que pode levalo á loucura de amor.

Cantigas de Escarnho e Maldizer

Características e Temas

• Temática: satírica e burlesca.
• Suxeito lírico: un home.
• Obxecto lírico: varía segundo o tema.

Conservamos arredor de 430 cantigas de escarnho e maldizer. As de escarnho utilizan xogos de palabras equívocos, e as de maldizer fan unha crítica aberta e directa de defectos, vicios e corruptelas.

Tipos de Sátira

Temas comúns inclúen:

• Sátira política: céntrase nos conflitos bélicos.
• Sátira literaria: parodia do amor cortés.
• Sátira moral: grupo de composicións que garda máis relación co sirventés provenzal.
• Sátira de costumes, social e de escarnio persoal: parodian determinadas modas e costumes sociais.