A Razón Poética de María Zambrano: Superación do Racionalismo e a Fusión de Filosofía e Poesía

A Filosofía de María Zambrano: Obras e Conceptos Clave

A continuación, preséntanse algunhas das obras clave de María Zambrano:

• Persoa e Democracia (1959)
• O soño Creador (1965)
• España, Soño e Verdade (1965)

<h3>2.2. A Razón Poética</h3>
<p>A razón poética é a maneira particular na que Zambrano pretende superar o racionalismo da filosofía europea. Para ela, influída polos poetas místicos españois (refírome a **Xoán da Cruz**), non é suficiente coa mera razón vital orteguiana, senón que hai que buscar unha concepción máis ampla do estar no mundo que non se opoña ás emocións e que teña en conta as paixóns e o irracional no ser humano. Esta concepción da razón poética é, en realidade, máis fiel á filosofía de **Nietzsche** e, sobre todo, á concepción heideggeriana da linguaxe como *“casa do ser”* do que nunca foi a filosofía de **Ortega**.</p>

<p>A razón poética, como método **fenomenolóxico**, parte do suposto de que o que representa o gran triunfo da filosofía occidental, identificar o ser humano coa razón, é en realidade unha amputación que nos impide acceder ás profundidades do noso propio espírito. Non hai salvación no racionalismo, non se pode ir por aí pensando que todo o real é racional e viceversa. Nesta liña, Zambrano rexeita o pensamento discursivo, é dicir, a idea de que podo dar caza á verdade mediante unha especie de xogo de preguntas e respostas comigo mesmo (concepción que se remonta á *noesis* e á *dianoia* platónica, pero que atopamos tamén en **Descartes**, na lóxica moderna, e, en verdade, por todas partes), e que a nosa autora non dubida en cualificar de *“violación”*. O verdadeiro saber é un don, unha revelación, non algo que ti poidas forzar porque es moi listo, senón algo que che é concedido, se cadra sen merecemento, pero en todo caso porque o teu **espírito** está aberto a recibilo.</p>

<p>O verdadeiro saber é saber da alma no dobre sentido de que versa sobre a alma e de que se **alcánzase coa** alma, entendida como algo que supera a mera razón e a subsume **xunto** coa vida e o sentimento. O verdadeiro saber **xorde** da fusión de dúas formas aparentemente antagónicas, a poesía e a filosofía, e os seus pares de antagonistas asociados (pensamento-vida, **coñecemento**-gozo...) e ten como resultado a restitución da totalidade humana. **Alí** onde a razón filosófica aplicara o **bisturí** afiado que separaba o real do aparente e nos esixía que estivésemos moi atentos, xerando en nós cansazo, violencia e desgarro, o poeta é un ser *“asombrado e disperso”* que persegue a multiplicidade e as aparencias. De acordo con Zambrano, toda a filosofía que vale algo, foi xa sempre razón poética, *“filosofía que se deita máis coa poesía que coa ciencia”*, creadora de palabras e pensamentos, e non de conceptos e discursos racionais.</p>

<p>É o caso de **Nietzsche**, claro, pero tamén dos mitos platónicos, do misticismo medieval, de **Heidegger**, de **Unamuno** e da **mística cristiá** e mesmo de **Spinoza** ao que, a pesar de ser cualificado habitualmente de racionalista, Zambrano considera un místico racional (e eu estou de acordo). En canto á mística cristiá, Zambrano opina que esta alcanzou o seu cume na poesía de **Xoán da Cruz**, e, xa de paso, que a obra do santo abulense, representa a peculiaridade do ser da cultura e as xentes de **España** (pensabades que xa escaparamos ao *“problema de España”*? Pois non). España é profundamente remisa á filosofía porque é esencialmente unha cultura asistemática, o español ama a realidade plena e, por conseguinte, non se lle dá ben acuñar conceptos nin seguir razoamentos. A súa sabedoría **reflicte** preferentemente na literatura, na pintura e na fala popular. O máis normal cando un español tenta facerse racionalista e adoptar un sistema filosófico é que se lle faga bóla e se **converta** nun dogmático totalitario, no peor dos casos, ou nun pesado, no mellor.</p>

<h3>2.3. O Sacro e o Divino</h3>
<p>Son dous conceptos distintos para a nosa autora: **o sacro** é o fondo misterioso e inasible do que procede todo, é *o logos* e *o arxé* ao mesmo tempo, mentres que **o divino** é o intento que fai o ser humano de dar forma ao sacro mediante a aparición dos deuses (feito que Zambrano remonta á antiga Grecia coma se non houbese deuses antes). O ser humano contemporáneo xorde como suxeito do seu enfrontamento co divino, o que se ve moi ben en **Marx** e en **Nietzsche** (e aínda mellor en **Feuerbach**): trátase de salvar ao home</p>