A Primeira República Española: Crise, Cantonismo e o Fin dun Proxecto

A Primeira República Española: Orixe e Primeiros Pasos

• Lexitimidade da súa orixe: Proclamouse en sesión conxunta de ambas as cámaras, acto non permitido pola Constitución de 1869.
• Diversidade de correntes e proxectos políticos: Conflito entre federais e radicais.

O primeiro presidente foi Estanislao Figueras, quen tivo cinco ministros radicais e figuras destacadas do republicanismo. Mantívose a Constitución de 1869, suprimindo os artigos referidos á monarquía.

Houbo eleccións en 1873, pero os federais fixeron temer aos radicais que perderían as eleccións, polo que prepararon un golpe para o 23 de abril que fracasou, provocando a ruptura entre radicais e republicanos. As eleccións celebráronse o 10 de maio.

A República Federal e a Revolta Cantonal

Con maioría republicana federal, proclamouse a república democrática federal en xuño. A Figueras substituíuno Pi i Margall. Os problemas principais foron dúas guerras e a necesidade de cambios no goberno para contentar a dereita republicana.

Pi i Margall quería negociar con carlistas e republicanos, pero en 1873 produciuse en Alcoi unha folga xeral que derivou nunha insurrección xeneralizada que se reprimiu con dureza.

Xurdiron os cantóns, que proclamaron a república federal. Este movemento produciuse como reacción ante a posible dereitización da república e para implantar a república federal. O obxectivo era levar o federalismo ata as últimas consecuencias:

• Democracia directa
• Autonomía de municipios e deputacións
• Supresión de consumos e quintas
• Anticlericalismo
• Defensa das clases medias e populares

O movemento dividiu os republicanos entre os transixentes (Pi) e os partidarios da represión. Iniciouse en Cartaxena en 1873. Pi i Margall negouse a reprimilos e o goberno entrou en crise.

Nicolás Salmerón substituíu a Pi na presidencia e restableceu a orde. A represión iniciouse o 20 de xullo e caeron os principais cantóns. Os últimos foron Málaga (setembro) e Cartaxena (xaneiro de 1874).

O Proxecto de Constitución Federal

Pi i Margall presentara ás Cortes unha constitución para a república federal. O 11 de agosto comezou a discusión sobre este proxecto, con Salmerón no poder. O escaso interese fixo que se aprazase.

A Constitución non nata de 1873, elaborada por Emilio Castelar, definía unha nación composta por 17 estados federais, regulaba os dereitos e liberdades e delimitaba os poderes do Estado federal e dos Estados dos que se compoñía.

A República Centralista

Salmerón deixaba a presidencia ao negarse a asinar dúas sentenzas de morte, xa que se opoñía á pena de morte. Substituíuno Emilio Castelar, que defendía a república centralista e mobilizou os reservistas para acabar co cantonismo e continuar as dúas guerras. Asinou as penas de morte e fixo regresar o xeneral Serrano.

O 2 de xaneiro de 1874, Castelar propuxo nas Cortes a separación entre Igrexa e Estado e a supresión da escravitude en Cuba. O xeneral Pavía preparara un golpe de Estado do que Castelar tiña coñecemento para apoialo. A Cámara negou a confianza a Castelar e este dimitiu. O 3 de xaneiro, Pavía rodeou o edificio do Congreso e os deputados fuxiron sen opor resistencia. Finalizaba así o experimento republicano.