Plauto eta Terentzio: Erromako Komediaren Maisuak

Plauto

(K.a. 215-184) Sarsinan, Umbriako hirian, jaio zen. Bere bizitzaren inguruan ditugun datuak ez dira oso fidagarriak. Berari buruz daukagun informazio gehiena Varroni esker eskuratu dugu (K.a. I. mendeko idazlea). Badakigu gaztaroan antzerki-konpainia dramatikoetan parte hartu zuela eta merkataritzan lan egiten saiatu zela, baina porrot egin zuela. Porrotaren ondorioz jasandako zorrengatik, errota batean esklabo gisa lan egin behar izan zuen. Egoera horretan zegoela, arrakasta izan zuten hiru obra idatzi zituen K.a. 215. urtean. Une horretatik aurrera, K.a. 184. urtean hil zen arte, eszenatoki erromatarraren jaun eta jabe bilakatu zen.

Argumentuen egiturari dagokionez, normalean nahiko antzekoak dira: gazte bat esklabo batez maitemintzen da, baina honek ez du hura erosteko baliabiderik. Ondorioz, bere esklaboak bere jaunari laguntzea erabakitzen du, bere manumisioaren truke. Gezur eta korapilo anitzen ondoren, esklaboak jaunarentzat dirua lortzen du. Amaiera beti zoriontsua da, eta askotan, benetan esklaboa ez zela argitzen da, gurasoek gorputzean izandako marka batengatik edo objektu pertsonal batengatik ezagutzen dutelako.

Plautoren antzerkigintzaren helburua dibertitzea da, eta eszena bakoitzean efektu komikoa lortzea du xede. Askotan, istorioaren koherentzia kolokan jartzen du; horregatik, inkoherentziak eta anakronismoak daude, eta eszena batzuk ez dira oso sinesgarriak. Haien bertuterik nagusiena, ostera, haien ameskeria da, eta horregatik bihurtu dira denboraz kanpokoak. Obrak, normalean, Prologo batekin hasten dira, eta bertan pertsonaia batek argumentua kontatu ohi du, ikusleen arreta deitu eta haien onespena lortzeko. Obra bost aktutan antolaturiko eszenetan zatitzen da.

Terentzio

Jatorriz, kartagoarra zen. Erromara esklabo gisa iritsi zen, eta Terentzio Lukano senatariak erosi zuen. Ondorioz, usadioen arabera, bere izena eman zion manumisioa lortu ondoren. Bere bizitzari dagokionez, badakigu Eszipiondarren zirkuluan sartzea lortu zuela eta oso gazte zela hil zela. Bere obretatik, soilik sei iritsi zaizkigu osorik: Andria (Androseko neskatxa), Hecyra (Lamaginarreba), Heautontimorumenos (El atormentador de sí mismo), Eunuchus (Eunukoa), Phormio (Formion) eta Adelphoe (Anaiak).

Iritsi zaizkigun Terentzioren obrek didaskalia bat daukate hasieran. Hauek idazlearen informazio gehigarria, pertsonaiak, titulu grekoak eta antzezturiko leku eta uneen datuak ematen dituzten notatxo laburrak dira, eta ondoren perioka bat ageri ohi da. Hauek hamabi bertsotan osaturiko laburpen bat dira. Logikoa denez, bi atal gehigarri hauek ez zituen Terentziok berak idatzi, ondorengo atxikiak baitira.

Helburuari dagokionez, Terentzioren obrek ez dute entretenitzea bilatzen, baizik eta erakustea dute xede. Horregatik, erabilitako tonua landuagoa da, eta lexikoa askoz ere zabalagoa eta zainduagoa. Ziurrenik, horregatik ez zen Plauto bezain famatua izan.