Plastikoak eta Ehunak: Propietateak eta Aplikazioak

Plastikoak

Makromolekula ehunka edo milaka atomok osaturiko molekula da. Polimeroa monomero izeneko molekula txikiagoen kopuru handi batez osatutako makromolekula da. Polimeroak monomeroetatik abiatuta sortzeko prozesuari polimerizazio deritzo.

Plastikoa molda daitekeen edozein material da. Tenperatura moderatua aplikatuz itxura aldatzen duen materiala da.

Makromolekula edo polimero naturalak plastikoak garatzeko lehengaiak izan ziren. Makromolekula horiek hobetu egin dira eraldaketa kimikoen bidez (adibidez, kautxu bulkanizatua).

Plastikoen Barne-egitura eta Sailkapena

Plastiko gehienak sintesiaren bidez sortutako polimeroetan oinarritzen dira. Barne-egituraren arabera, honela sailkatzen dira:

• Termoplastikoak: Ez dute aldaketa kimikorik izaten berotzean, eta behin eta berriz molda daitezke.
• Termoegonkorrak: Aldaketa kimikoa izaten dute berotzean, eta behin gogortu ondoren ezin dira berriro moldatu.
• Elastomeroak: Elastikoak dira eta lehengo forma berreskuratzeko gaitasun handia dute.

Alboko taldeek ere garrantzi handia dute polimeroen propietateetan.

Polimero Motak eta Lehengaiak

Polimeroak bi talde nagusitan bereizten dira:

• Kondentsazio-polimeroak:
  • Poliamida termoplastikoak
  • Poliesterrak
  • Poliuretanoa
  • Fenol-formaldehido erretxina
• Gehikuntza-polimeroak: Polimeroen katea gero eta handiagoa da. Erreakzio-nahastek monomero mota bat baino gehiago izan dezakete, eta horrela kopolimeroak sortzen dira, adibidez, kautxu sintetikoa (estireno eta butadieno kopolimeroa).

Lehengai nagusia plastikoak fabrikatzeko nafta da.

Plastikoen Aplikazioak

• Zeluloidea: Termoplastikoa
• Galalita: Termoegonkorra
• Binil polikloruroa (PVC): Termoplastikoa
• Epoxi erretxina: Termoegonkorra
• Dentsitate baxuko polietilenoa (DBPE): Termoplastikoa
• Dentsitate altuko polietilenoa (DAPE): Termoplastikoa
• Poliestirenoa: Termoplastikoa
• Metil polimetakrilatoa (PMMA): Termoplastikoa
• Poliuretanoa: Termoplastikoa
• Politetrafluoretilenoa (PTFE): Termoplastikoa
• Polikarbonatoa: Termoplastikoa
• Polipropilenoa: Termoplastikoa
• Poliazetala: Termoplastikoa

Ehunak

Ehun-zuntza hari formakoa da, elastikoa eta korapilatzeko joera du, eta irauteko eta ehotzeko aukera teknikoa du.

Zuntz Motak

Zuntzak jatorriaren arabera sailkatzen dira:

• Mineralak: Amiantoa, beira-zuntza.
• Landareak: Lihoa, kalamua, jutea, kotoia.
• Animalienak: Artilea, zeta.
• Artifizialak: Rayona, azetatoa.
• Sintetikoak: Nylona, poliester-zuntza.

Zuntz Mineralak

• Beira-zuntza: Zuntz erregaitza da, oso egokia sute-arriskua duten lekuetarako.
• Zuntz optikoa: Siliziotik ateratzen da, errefrakzio-indize handia du.
• Metal-zuntza: Urrezko eta zilarrezko hariak mende askotatik hona erabiltzen dira ehunak apaintzeko.
• Amiantoa: Industrian eta eraikuntzan erabiltzen da isolatzaile termiko eta elektriko gisa.

Landare-zuntzak

• Lihoa: Zaharrena da, lore urdinak dituen landare batetik ateratzen da, eta elastikotasun txikia du.
• Kalamua: Lihoa bezain zaharra da, eta kanabera-itxurako landare batetik dator.
• Jutea: Ez dio ondo eguzkiari eusten.
• Kotoia: Gehien erabiltzen dena da, iraunkortasun, kostu txikia eta garbitzeko erraztasun handia du.

Animalia-zuntzak

• Zeta: K.a. 2600. urtean Txinan sekretua zen. Estetika eta erosotasun handia eskaintzen du, baina ezin da eguzkiaren argitan utzi, eta ezin da luzatu.
• Artilea: Edozein formari egokitu ahal zaio berotuz gero. Ur lurrundua xurgatzeko gaitasuna du, ura uxatzen du eta ez da erretzen. Azalaren zuntz naturalek osatzen dute, eta ontze-prozesu baten bidez iraunkortasuna eta malgutasuna ematen zaio.

Zuntz Artifizialak

• Rayona: XIX. mendean zeta imitatzeko ahaleginean sortu zen.
• Azetatoa: Bigarren zuntz artifiziala izan zen, rayonaren prozesuaren antzekoa duena.

Zuntz Sintetikoak

• Nylona: Prozedura kimikoen bidez lortutako lehen zuntz sintetikoa izan zen. Denborarekin alde txarrak agertu ziren: elektrizitate estatikoa pilatzen du eta eguzkiaren argiarekiko iraunkortasun txikia du.
• Poliester-zuntza: Hedatuena da, ez da erraz zimurtzen eta iraunkortasun ona du eguzkiaren aurrean.