Pentsamendu Kritikoa eta Askatasuna: Beauvoir eta Marx

Simone de Beauvoir: Askatasuna eta Pentsamendu Kritikoa

Simone de Beauvoir XX. mendeko filosofo existentzialista eta feminista frantsesa izan zen. Bere bizitza osoan askatasunaren eta emakumeen egoera sozialaren inguruan hausnartu zuen. Haren lanik ezagunena, Le Deuxième Sexe (Bigarren Sexua), funtsezkoa da. Bertan, honako hau adierazi zuen: “Ez da emakume jaio, emakume bihurtzen da.” Esaldi honek bere filosofiaren muina jasotzen du: emakume izatea ez dela natura hutsez zehazten, baizik eta gizarteak eta egitura historikoek eraikitzen dutela.

Beauvoirrentzat, pentsamendu kritikoak funtsezko eginkizuna du askatasuna lortzeko. Izan ere, gizarteak ezartzen dizkigun rolak zalantzan jarri gabe, gizabanakoa ez da bere buruaren jabe bihurtzen. Historian zehar, gizonak subjektu aktibo gisa agertu dira, eta emakumeak, berriz, “bestea” bezala. Egoera hori aldatzeko, beharrezkoa da emakumeak kontziente izatea beren egoeraz eta bere kabuz pentsatzen hastea.

Haren ikuspegia Jean-Paul Sartrek defendatutako existentzialismoarekin lotuta dago. Sartrek dio gizakia askatasunera kondenatua dagoela, eta bere ekintzen bidez definitzen dela. Beauvoirrek ideia hori generoari aplikatzen dio: emakumeak bere askatasuna hartu behar du, baina horretarako gizartearen aurreiritziak eta presioak gainditu behar ditu. Hori ez da bide erraza, baina ezinbestekoa da emakumeak subjektu bilakatzeko.

Bestalde, tradizio klasikoago batek, adibidez Platonek defendatutakoak, ideia absolutuetan sinesten du. Platonentzat, egia eta balioak aldaezinak dira, eta horrek justifikatu izan du historian genero-rol finkoak onartzea. Beauvoirren ikuspegitik, berriz, horrelako ideiek askatasun pertsonala mugatzen dute, eta horregatik dira kritikagarriak.

Gaur egun ere, Beauvoirren ideiak oso garrantzitsuak dira. Genero-berdintasuna lortzeko bidean, oraindik erronka asko daude, hala nola: soldata-arrakala, estereotipo sexistak eta lanaren banaketa desorekatua. Gainera, sare sozialen eta adimen artifizialaren testuinguruan, emakumearen irudia askotan objektu bihurtzen da berriro. Horregatik, beharrezkoa da pentsamendu kritikoa garatzea, gizarteak ezartzen dituen ereduei aurre egiteko.

Ondorioz, Beauvoirrek erakusten digu askatasuna ez dela aurrez emandako egoera bat, baizik eta eraiki behar den zerbait. Pentsamendu kritikoa da tresna nagusia norberaren burujabetza eta berdintasuna lortzeko. Gaur egungo testuinguruan, haren mezua oraindik biziki beharrezkoa da.

Karl Marx: Alienazioa eta Justizia Sozialaren Kritika

Karl Marx XIX. mendeko filosofo eta ekonomialaria izan zen, kapitalismoaren kritika zorrotza egin zuena. Haren ustez, gizarte kapitalistan langilea alienatuta dago: ez da bere lanaren jabe, eta horrek bere gizatasuna galtzea dakar. Hori azaltzeko, honako ideia erabili zuen: langilea objektu bihurtzen da, eta bere lana bere aurka jartzen da.

Marxek pentsamendu kritikoa defendatzen du egoera horri aurre egiteko. Langileek beren zapalkuntza ulertu eta kontzientzia hartu behar dute, eta gizarte justuago bat eraiki, non ekoizpen baliabideak denon artean partekatzen diren. Pentsamendu kritikorik gabe, injustiziak naturaltzat hartzen dira, eta horrek esplotazioa mantentzen du.

Hegelen eragina nabaria da haren lanean: Hegelen historiaren kontzepzio dialektikoa ekonomia errealitatera ekarri zuen. Bestalde, Platonek gizarte ordena finkoa eta aldaezina defendatzen zuen, eta horrek sistemaren kritika baztertzen du. Marxen ustez, ordea, egitura ekonomikoak historikoki aldakorrak dira, eta horiek aldatzea da askapenaren bidea.

Gaur egungo munduan, langabezia, prekarietatea eta aberastasunaren banaketa desorekatua dira oraindik eguneroko arazoak. Horregatik, Marxek defendatutako pentsamendu kritikoa eta gizarte-egituraren analisia ezinbestekoak dira gaur egun ere.

Ondorioz, Marxen ustez, pentsamendu kritikoa ez da teorizazio hutsa, baizik eta gizartea eraldatzeko tresna. Gaur egun, haren ideiak baliagarriak dira injustiziaren eta desberdintasunaren aurkako borrokan.