Panorama Lingüístico na Península Ibérica: Conceptos e Estatus Legal

Adecuación Comunicativa

A adecuación refírese á capacidade dun texto para adaptarse á situación comunicativa na que se produce, tendo en conta os seguintes factores:

A intención comunicativa do emisor:

Propósito claro (ser obxectivo/subxectivo).

O destinatario:

Depende da idade, do coñecemento e do interese.

A propia situación comunicativa e a relación existente entre os interlocutores:

Formal/informal.

O código:

Gramaticalidade e ortografía correcta.

A canle:

Oralmente (falando), escrita (escribindo).

Fenómenos Semánticos

Polisemia:

Mesma palabra, diferentes significados. Exemplo: banco (sentarse, peixes, diñeiro).

Homonimia:

Mesma palabra, diferentes significados e etimoloxía. Exemplo: vela (lume), vela (embarcación).

Tipos de Homónimos:

• Homófonos: Pronúncianse igual e escríbense diferente. Exemplo: barón/varón.
• Homógrafos: Escríbense igual e teñen diferentes significados. Exemplo: vela (lume), vela (embarcación).

Plurilingüismo

O plurilingüismo constitúe a realidade lingüística máis frecuente, xa que na maior parte dos Estados conviven dous ou máis idiomas. As linguas agrúpanse en familias lingüísticas ou en grupos lingüísticos. Así, unha familia lingüística é un grupo de idiomas que teñen unha orixe común. Atendendo á súa extensión e ao número de linguas que aglutinan, pódense establecer diversas clasificacións.

Estatus das Linguas

Lingua propia:

O idioma autóctono dun determinado territorio.

Lingua inicial (L1):

A lingua primeira na que as persoas aprenden a falar.

Lingua maioritaria:

Que posúe un maior número de falantes que outra(s).

Lingua minoritaria:

Que conta cun menor número de falantes que outra(s).

Lingua oficial:

Que goza do beneplácito gobernamental e, en consecuencia, é a lingua da Administración, da xustiza, do ensino, dos medios de comunicación públicos, etc.

Lingua cooficial:

Que comparte dereitos e usos con outra lingua oficial.

Ecolingüismo

O ecolingüismo é unha teoría lingüística centrada na protección e na defensa de todas as linguas do planeta, segundo a cal todos os idiomas están relacionados entre si da mesma maneira que o estamos os seres vivos; por tanto, a desaparición dun idioma supón unha perda incalculable para a humanidade, pois cada realidade lingüística representa a cosmovisión e a sabedoría dun pobo.

Estatus Legal das Linguas na Península Ibérica

Galego:

Lingua cooficial, xunto co castelán, en Galicia desde 1981.

Asturiano:

Lingua que debe gozar de protección e ser promovida, especialmente nos medios de comunicación e no ensino. O asturiano é a lingua tradicional de Asturias e recoñécese o dereito da cidadanía a usalo, aínda que se mantén o carácter voluntario da súa aprendizaxe nos centros de ensino.

Éuscaro:

Lingua cooficial, xunto co castelán, en Euskadi e en certas zonas de Navarra.

Aragonés:

Lingua cooficial en Aragón. Non obstante, a súa situación é precaria, pois non está normalizada en ningún ámbito; a súa incorporación ao ensino é testemuñal e non posúe aínda unha variedade estándar.

Aranés:

Unha das tres linguas oficiais de Cataluña, xunto co catalán e o castelán. Está incorporada ao ensino, é o idioma preferente na toponimia e constitúe a lingua habitual dos diferentes órganos administrativos da rexión.

Catalán:

Lingua oficial en Cataluña, Valencia e nas Illas Baleares xunto co castelán e única lingua oficial en Andorra, aínda que comparte espazo lingüístico co castelán e co francés. Nos territorios restantes non está regulada a súa oficialidade.

Castelán:

Lingua oficial en España e na maioría de países de Latinoamérica.

Portugués:

Lingua oficial en Portugal, Brasil e outros países, e unha das linguas oficiais da Unión Europea.

Mirandés:

Lingua oficial de Portugal, xunto co portugués e a lingua xestual portuguesa, desde 1999. O seu estudo constitúe unha das materias obrigatorias dos ensinos primario e secundario en Portugal.

Linguas de signos:

As linguas de signos españolas foron oficializadas en 2007. En Portugal, a lingua xestual portuguesa foi recoñecida en 1997 como un dos tres idiomas oficiais do país.