Panorama da Literatura Galega: Castelao e as Vangardas do Século XX

Obra Literaria: Principais Características

• Crítica social.
• Denuncia das inxustizas que sofren os máis débiles e defensa das clases populares.
• Reivindicación da lingua galega.
• Defensa da democracia fronte ao fascismo e o imperialismo.
• Humor acedo (ironía e retranca): defectos da sociedade galega do seu tempo.
• Lirismo, con abundantes recursos expresivos: anáforas, comparacións, paralelismos...
• Concisión e brevidade.

Un ollo de vidro (Céltiga, 1922)

• Novela curta de tema de ultratumba.
• Un esqueleto narra as peripecias da súa actual vida nun cemiterio.
• Humor negro e compromiso social.

Cousas (1934 e anteriormente en prensa)

• Breves relatos e ilustracións.
• Mosaico da realidade galega.
• O mundo mariñeiro.
• A emigración.
• Retratos de personaxes...
• Creación máis orixinal.
• Síntese narrativa e plástica.

Retrincos (entre 1909 e 1934)

• Presentados como autobiográficos.
• Os tres restantes ("Peito de Lobo", "O retrato" e "Sabela") en Rianxo.
• Narración realista inzadas de elementos humorísticos e líricos.

Os dous de sempre (1927)

• Única novela longa de Castelao.
• Biografía de dous amigos da infancia.
• Rañolas: circunstancias adversas (eivado, humilde...). Supera todos os atrancos grazas á súa intelixencia, valentía e idealismo.
• Pedriño: sen vontade, preguiceiro e materialista. Preocupación: comer e folgar.
• Narrador: trazos positivos do primeiro e negativos para o segundo.
• Portada: simbolismo do paxaro e da ra.

Ensaio: Sempre en Galiza (1944)

• Escrita entre 1935 e 1943, e publicada en Bos Aires en 1944.
• Obra máis importante do pensamento galeguista da época.
• Galicia, características propias dunha nación: territorio diferenciado, lingua propia, tradición cultural...
• Federalismo (pobos ibéricos) fronte ao centralismo.

Teatro: Os vellos non deben de namorarse (1941)

• Única obra teatral.
• Estreada en Bos Aires en 1941 e publicada en libro en Galicia en 1953. Consta de:
  • Prólogo + 3 lances independentes (tema e estrutura semellantes) + epílogo.
  • No prólogo: os amores serodios dos vellos van aparellados á morte.
• Lances: tres versións dun mesmo drama.
  • Vello namorado dunha moza e un mozo que rivaliza con el.
  • A Morte (personaxe) advirte as nefastas consecuencias de namorar dunha moza.
  • No epílogo, esqueletos de 3 vellos analizan as circunstancias da súa morte.
• «Unha obra imaxinada por un pintor e non por un literato».
• Importancia dos artificios escenográficos (iluminación, vestiario, decorados...).
• Modernización do teatro galego do seu tempo.

Obra Gráfica

• Pintor, debuxante e caricaturista: principal figura da arte galega do seu tempo.
• Personaxes populares (labregos e mariñeiros).
• Humor e visión crítica da Galicia do seu tempo.

As Vangardas

• Transformacións, tensións sociais e progreso científico e tecnolóxico.
• Ruptura coa tradición literaria e procura de novos camiños expresivos.
• Actitude romántica e antisentimental.
• Defensa da total liberdade creativa e reivindicación da súa independencia e orixinalidade.
• Defensa da arte pola arte: renuncia a calquera finalidade exterior ao propio discurso artístico, procura da arte pura.
• Renovación da linguaxe literaria (cultivo do verso libre, eliminación dos signos de puntuación, novas funcións de imaxes e metáforas...).

Xeración do 25 (do 22 ou das Vangardas)

• Escritores nados arredor de 1900.
• Renovación da poesía galega: incorporación de novidades das vangardas literarias europeas.
• Novidades vangardistas e conciencia nacionalista.
• Relacións coas Irmandades da Fala e coa Xeración Nós.
• Creación do Seminario de Estudos Galegos.
• Formación do Partido Galeguista.
• Difusión a través de publicacións: Nós ou especializadas (Ronsel, Alfar...).

A Poesía de Vangarda en Galicia

1. Hilozoísmo e neotrobadorismo: funden a tradición coa vangarda.
   • Non rompe totalmente coa tradición literaria autóctona.
   • Asunción de certos presupostos vangardistas.
2. Creacionismo.
   • Rompe totalmente coa tradición literaria galega.
   • En liña coas literaturas vangardistas europeas.

Hilozoísmo: Amado Carballo

• Tema: natureza personificada.
• Imaxes plásticas.
• Campo semántico dos sentidos.
• Métrica próxima á popular.

Creacionismo: Manuel Antonio

• Imaxes vangardistas.
• Vocabulario.
• Distribución do texto:
  • Ausencia de puntuación.
  • Sangrías.
  • Uso de maiúsculas.
  • Fragmentación.

Neotrobadorismo

• Tema: semellante ao das cantigas.
• Personaxes característicos.
• Campo semántico das relacións amorosas.
• Utilización de recursos como o paralelismo ou o refrán.