Paisaxe e medio ambiente: unha análise xeográfica

Paisaxe e medio ambiente

Definición de paisaxe

Paisaxe: Calquera parte do territorio, tal como é percibida polas poboacións, cuxo carácter resulta da acción de factores naturais ou humanos e das súas interrelacións.

Efecto invernadoiro

Efecto invernadoiro antrópico: Situación que se dá no planeta de forma natural pero que, nas últimas décadas, acentuouse pola actividade humana. A acumulación de emisións de gases procedentes da queima de combustibles fósiles crea unha capa que, como o teito dun invernadoiro, impide saír ao espazo a calor emitida pola terra e os océanos. Esta calor acumúlase e favorece o quecemento global.

Elementos xeográficos

• Marisma: Terreo pantanoso, de auga salgada, situado nas proximidades da costa e case sempre próximo ás desembocaduras de ríos. Un exemplo serían as marismas do Guadalquivir.
• Estiaxe: Período durante o cal os ríos ou outras correntes de auga alcanzan o seu caudal máis baixo. A este nivel dáselle o nivel 0 e, a partir del, mídese a altura das augas. En España, os estiaxes son especialmente acusados nos ríos mediterráneos da metade meridional da Península.
• Cunca fluvial: É a rexión na que as augas se escurren seguindo liñas converxentes e que constitúe a área de alimentación dun río. A delimitación das cuncas hidrográficas en España débese a que o relevo marca claramente as liñas divisorias de augas. Cada cunca organízase administrativamente desde 1926 dentro dunha Confederación Hidrográfica, coa finalidade de estudar e explotar as infraestruturas no territorio da cunca, e xestionar o dominio público hidráulico da mesma.

Tipos de vexetación

• Landa: En bioxeografía, formación arbustiva moi densa, característica da rexión eurosiberiana, que supón unha degradación do bosque atlántico climático. Está formada por matorrais como a xesta, o toxo e o breixo, que pode chegar a acadar máis de tres metros de altura. Polo tanto, é propia de zonas de clima húmido como os de Europa occidental e, en menor medida, do norte de España. Aséntase sobre solos pobres ácidos, pouco aptos para cultivos.
• Laurisilva: Tipo de bosque que se localiza nalgunhas illas dos arquipélagos das Azores, Madeira e Canarias. É moi esixente en humidade, e prefire as vertentes das illas montañosas onde se forman néboas frecuentes. Ao non existiren grandes contrastes estacionais, a maior parte das especies non perden a folia durante todo o ano. O estrato arbóreo está formado por diversas especies, polo que se trata dun bosque pluriespecífico.
• Maquis: Matogueira arbustiva que pode alcanzar dous metros de altura, composto, entre outras especies, por lestiscos e palmeiras.
• Vexetación clímax: Vexetación que se estableceu por si mesma nun determinado lugar, en determinadas condicións climáticas, en ausencia de accións antrópicas por un longo tempo, é dicir, é o estado de equilibrio ou cuasi equilibrio asintótico dun ecosistema local.
• Vexetación antrópica: Vexetación introducida polo home nun espazo determinado da biosfera polo seu valor económico ou a degradación da cuberta vexetal existente. Cando a vexetación dunha zona é o resultado da intervención humana, denomínase vexetación secundaria. Un exemplo sería a repoboación de piñeiros e eucaliptos na paisaxe vexetal de clima oceánico.

Aridez

Aridez: Sequidade, ausencia ou escaseza de humidade produto de situacións atmosféricas ou climáticas que ocasionan a ausencia ou déficit das precipitacións, forte insolación... Cando se supera o límite de aridez, na que o volume de precipitacións e a evaporación se igualan, comeza a fase do déficit hídrico. Para determinar o grao de aridez úsanse distintas fórmulas, por exemplo o Índice de Martonne.

Contaminación

A contaminación é unha das maiores e máis negativas consecuencias ambientais e sociais que teñen as actividades humanas. Supón a introdución, nun medio calquera, dunha substancia en cantidade abonda como para xerar algún dano ou desequilibrio, irreversible ou non, e que pode ser prexudicial para a saúde, para a seguridade ou o benestar da poboación ou para a vida vexetal ou animal.

Tipos de contaminación

• Contaminación atmosférica: Os principais contaminantes (en especial o dióxido de carbono) proceden de procesos de combustión en actividades de transporte, industrias, xeración de enerxía eléctrica e calefacción doméstica. Os problemas causados por estes contaminantes son moi diversos:
  • Chuvia ácida: Precipitación cun grao de acidez superior ao normal. Prodúcese cando as emisións de dióxido de xofre e óxido de nitróxeno se mesturan co vapor de auga contido no aire. Provoca alteracións nas augas, na vexetación, nos solos e nos edificios. En España as zonas máis afectadas son as áreas próximas ás centrais térmicas da Coruña, León e Teruel.
  • Redución da capa de ozono: A redución do espesor da capa de ozono estratosférico que filtra as daniñas radiacións ultravioletas do Sol, aumentando o nivel de radiación ultravioleta que chega á superficie da terra, o cal fai aumentar os problemas de saúde, como o cancro de pel ou as cataratas.
  • Campá de contaminación: Néboa formada por partículas de po e fume en suspensión emitidas polo tráfico e as calefaccións urbanas. Fórmase sobre as grandes cidades, sobre todo no inverno e con situación anticiclónica, provocando alteracións nas plantas e nos edificios, e enfermidades respiratorias e cardíacas nas persoas.
  • Efecto invernadoiro: Función natural da atmosfera, realizada polo vapor de auga e gases (como o dióxido de carbono e o metano) que actúan como o cristal dun invernadoiro deixando pasar a radiación solar e retendo parte da calor irradiada pola superficie terrestre, evitando que escape ao espazo exterior. Non obstante, o aumento de gases con efecto invernadoiro, fan que a cantidade de calor...
• Contaminación acústica: O ruído ambiental considérase tamén un contaminante atmosférico, pois, aínda que non engade substancias daniñas á atmosfera, deteriora a calidade ambiental. As súas causas son o tráfico, certas actividades industriais e diversos establecementos urbanos. As consecuencias son cefaleas, xordeira, ansiedade, insomnio. España é o primeiro país da UE con maior nivel de ruído.
• Contaminación das augas: Xeralmente a contaminación de ríos, mares e augas subterráneas provén de verteduras e refugallos industriais (con presenza de metais e de augas con elevada temperatura) así como de augas residuais non tratadas procedentes do saneamento de vilas e cidades. As consecuencias son unha perda de calidade da auga que lles afecta negativamente aos ecosistemas acuáticos e ao seu uso humano para beber, para o baño e para outras actividades. Os tramos fluviais máis afectados son os medios e os baixos, especialmente na metade sur peninsular, onde o menor caudal orixina unha maior concentración de verteduras. As costas máis afectadas son as próximas ás grandes cidades e aos complexos industriais, e as situadas na ruta dos grandes petroleiros, como as do estreito de Xibraltar e Galicia.
• Contaminación do solo: Aparece logo da aplicación de insecticidas, por filtracións ou roturas de canalizacións de augas residuais e produtos industriais. Como consecuencia o solo adquire características tóxicas, prexudicando á produción agraria e ao valor económico do terreo.