Osasuna eta Gaixotasuna: Definizioak eta Faktoreak

Osasuna eta Gaixotasuna

Osasunaren Definizioak

• Klasikoa: Gaixotasun eza. Ikuspegi negatiboa.
• OME (1946): Guztizko ongizate fisiko, mental eta soziala. Ikuspegi positiboa eta aurrerapena. Ez soilik alderdi fisikoak hartzen ditu kontuan. Hutsuneak: osasuna eta ongizatea berdinak al dira?
• OME (1978) Alma Ata: Ongizate fisiko, mental eta sozial perfektua, eta edozein pertsonak bere gaitasun guztiak erabili eta garatzeko duen aukera, alor intelektual, kultural eta espiritualean.
• Luis Salleras (1985): Ongizate fisiko, mental eta sozialaren maila gorena lortzea, eta bakoitzak funtzionatzeko gaitasun maila gorena lortzea, gizabanakoek eta kolektiboek bizi dituzten faktore sozialek eraginda. Ikuspegi errealista. Osasuna indibiduoaren egoerarekin lotzen du, bakoitzaren gaitasunekin maila gorena lortuz.
• Milton Terris (1987): Ongizate fisiko, psikologiko eta sozialeko egoera, funtzionaltasun egokia duena, eta ez bakarrik gaixotasunik ez duena. "Guztizko" hitza ezabatu zuen OMEren definiziotik, errealitateagoa eginez. Gaixotasun batzuek ez dute zeinurik ez sintomarik, osasuntsu sentitu arren gaixo egon daitekeelako.

Osasun Kontzeptuak

• Dinamikoa: Inguruko kondizioek eta osasun mailak denboran zehar aldatzen dute.
• Objektiboa: Funtzionatzeko eta eguneroko jarduerak garatzeko gaitasuna.
• Jarraia: Osasuna eta gaixotasuna ez dira kontrakoak. Continuum bat da (osasun handiago edo txikiagoko balioak tartean).

Gaixotasunaren Definizioa

• OME: Gorputzaren atal baten edo batzuen egoera fisiologikoaren alterazioa edo desbiderapena, normalean, ezagutzen diren kausengatik, sintoma eta zeinu bereizgarriekin, eta bilakaera gutxi gorabehera aurreikusgarria duena. Prozesu dinamikoa da (denborarekin aldatzen dena). Kausak eta adierazpenak identifikagarriak dira. Organismoaren funtzionamendua aldatzen du.

Osasun Determinanteak

• Genetika: Geneetako informazioak osasunean eragina du. Gaixotasun genetikoak modu ziurrean agertzen dira. Aldaera genetiko alteratuek, berez gaixotasunik sortzen ez dutenek, baldintza batzuekin batera ager daitezke.
• Bizi-estiloak: Pertsona bere gorputzarekin erlazionatzeko moduak eragina du. Kirola, elikadura egokia eta bizitza osasuntsuagoa sustatzen dute. Sedentarismoak eta tabakoak gaixotasunak eragin ditzakete. Osasun-ohiturek ez dute berehalako eraginik; ondorioak gerora ager daitezke.
• Osasun Sistema: Prebentzio kanpainetako informazioak eta gaixotzerakoan jasotako arretak eragina dute (osasun egoera baldintzatzen dute). Osasun sistema on batek gutxiago gaixotzen eta lehenago sendatzen laguntzen du. Osasun-estaldura, irisgarritasuna eta kalitatea funtsezkoak dira.
• Ingurumena: Kutsadurak, uraren kalitateak, azpiegiturek eta abarrek osasun egoeran eragina dute. Subjektuaren ingurune soziala ere ingurumenaren parte da, osasun determinante sozialak sortuz.

Patologia Iturriak

Patologiaren Oinarriak

• Patologia: Gaixotasunaren ezaugarriak, kausak eta efektuak aztertzen dituen medikuntzaren adarra.
• Etiologia: Patologiaren barruan aztertzen da. Gaixotasunen kausak ikertzen ditu (barnekoak edo kanpokoak):
  • Endogenoa: Organismoaren barneko alterazioengatik sortua.
  • Exogenoa: Mikroorganismoengatik edo kanpoko beste faktore batzuengatik sortua.
• Fisiopatologia: Organismoaren barruan sortzen diren aldaketak aztertzen ditu, gaixotasun baten ondorioz.
• Semiologia: Gaixotasunen zeinuak (objektiboak, neurgarriak) eta sintomak (subjektiboak) neurtzen eta interpretatzen ditu.
  • Patognomikoak: Gaixotasun zehatz bati dagozkion zeinu edo sintomak.
  • Bereizgarriak: Gutxitan agertzen direnak, baina gaixotasun jakin bat iradokitzen dutenak.
  • Generikoak: Askotan agertzen direnak, gaixotasun askotan aurki daitezkeenak.
• Sindromeak: Sintoma eta zeinu multzo bat, elkarrekin agertu ohi direnak eta gaixotasun edo egoera jakin bat adierazten dutenak.