Osasun Sistemako Oinarrizko Kontzeptuak: Gida Praktikoa

Oinarrizko Osasun Kontzeptuak

Errolda

Herritarren zerrenda ofiziala da, udalerri batean bizi diren pertsonen datu pertsonalak jasotzen dituena (izena, helbidea, adina, etab.). Datu demografiko hauek populazioaren zerrenda ofiziala osatzeko eta osasun-zerbitzuen estaldura zehazteko erabiltzen dira.

Gaixotasunen Nazioarteko Sailkapena (GNS)

Gaixotasunak eta osasun-arazoak sailkatzeko sistema da, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) sortua. Sistema honek patologiak kode alfanumerikoen bidez identifikatzen eta kodetzen ditu.

Historia klinikoa

Paziente baten osasunari buruzko informazio dokumentatua da. Bertan, haren aurrekariak, diagnostikoak, tratamenduak eta jarraipenak jasotzen dira. Dokumentu ofizial honek pazientearen datu guztiak biltzen ditu, bai klinikoak, bai ez-klinikoak.

Osasun-adierazlea

Herritarren osasun-maila neurtzeko erabiltzen den datu estatistikoa da. Adibideak dira, besteak beste, bizi-itxaropena, hilkortasun-tasa edo jaiotza-tasa. Datu hauek populazio baten osasun-egoera orokorra ebaluatzeko balio dute.

Osasunaren Mundu Erakundea (OME)

Nazio Batuen erakunde espezializatua da, eta bere helburu nagusia nazioarteko osasun publikoa sustatzea, babestea eta hobetzea da, gaixotasunen prebentzioan lan eginez.

Datuak eta Informazioa: Funtsezko Desberdintasunak

Datuak

Gertakari edo neurketa gordinak dira, interpretaziorik eta berezko esanahirik gabeak. Oinarrizko elementuak dira. Adibidez: 36,5 ºC edo 120/80 mmHg.

Informazioa

Datu horiek aztertu eta antolatzearen ondorioz sortzen den ezagutza da. Egoera bat ulertzeko edo erabakiak hartzeko balio du, datuei esanahia ematen baitie. Adibidez: “36,5 ºC-ko tenperatura normala da pertsona osasuntsu batean”.

Laburbilduz

• Datuak informazioaren oinarria dira, baina berez ez dute esanahirik.
• Informazioa datuetan oinarritzen da, baina testuinguru eta interpretazio jakin bat ematen die.

Formula sinple batean: Datuak + Interpretazioa = Informazioa

Osasun Prebentzioa eta Osasunaren Sustapena

Osasun-prebentzioa

Gaixotasunak saihesteko edo goiz detektatzeko egiten diren ekintzen multzoa da. Helburua gaixotasuna agertzea ekiditea da. Adibideak dira txertoak, azterketa periodikoak edo arrisku-faktoreen kontrola.

Osasunaren sustapena

Pertsonen eta komunitateen osasuna hobetzeko eta indartzeko prozesua da. Helburua da bizi-ohitura osasungarriak bultzatzea, hala nola elikadura egokia, ariketa fisikoa eta ongizate orokorra.

Desberdintasun nagusiak

• Prebentzioak gaixotasuna du ardatz, hura ekiditeko, eta jarduera medikoetan oinarritzen da.
• Sustapenak, aldiz, osasuna du ardatz, hura hobetzeko, eta hezkuntzan eta bizimoduetan oinarritzen da.

Lehen Mailako Arreta eta Arreta Espezializatua

Lehen mailako arreta

Osasun-sistemaren oinarria eta sarbide nagusia da. Bertan, osasun-arazo ohikoenak artatzen dira eta prebentzio-lanak egiten dira. Profesional nagusiak familia-medikua, pediatra eta erizaina dira, eta arreta osasun-zentroetan edo anbulatorioetan eskaintzen da.

Arreta espezializatua

Espezialista medikoek eskaintzen duten arreta da. Diagnostiko zehatzagoak edo tratamendu konplexuagoak behar direnean erabiltzen da, eta ospitaleetan edo espezialitate-zentroetan ematen da (adibidez, kardiologia, traumatologia, neurologia).

Bi arreta mailen arteko aldea

• Lehen mailako arreta orokorra, hurbila eta prebentiboa da, eta oinarrizko osasun-beharrei erantzuten die.
• Arreta espezializatua zehatzagoa eta teknologikoagoa da, eta arazo konplexuagoak tratatzen ditu.

Biak elkarren osagarriak dira eta pazientearen zaintza integrala bermatzeko elkarlanean aritzen dira.