Oroimenaren Misterioa: Oroimenaren Funtzioak, Prozesuak eta Distortsioak

Oroimenaren misterio: Oroimena

informazio eskuratzeko, biltegiratzeko eta berreskuratzeko gaitasuna da. Hori gabe ez gara hautemateko, ikasteko edo pentsatzeko gai gure bizitzak ez luke zentzurik.Oroimen inplizitua barnean ohiturak, sentsibilizazioa eta baldintzapen klasikoa eta hautematearen eta mugimenduen gaitasunak ditua.

Memoria esplizitua

, pertsonei, lekuei, objetuei eta gertakariei oroitzapenak barne hartu.Neuropsikologiaren ikuspegitik (oroimenarekin lotutako garuneko egiturak)psikologiaren ikuspegitik (oroimena egitura edo prozesu mental gisa).

Ikerketa neuropsikologikoek

frogatzen dute oroimena ez dela unitarioa. Oroimenak hutsegitean eta amnesiarekin, batzuk gorde besteak ez. behar ez dugun informazioa gordetzen du, oroitu nahi genituzkeen gauzak ahaztu egiten ditu. Oroimenaren hauskortasuna gero eta nabarmenagoa da

1.1Oroimenaren buruzko lehenengo ikerketak: Herman Ebbinghaus

oroimenerako lehenengo ikerketa esperimentala. XIX.an Oroitzen ditugun datuak elkarren artean lotzeko oroimenak errepikapena behar dela.

Frederic Barlettek

istorioak erabiliz ikertu zuen oroimena, eta eskemen teoria.Eskemak iraganeko esperientzien ondorioz oroimenean gordetzen diren ezagutzak. Oroimena aurretik daukagun ezagutzarekin eta ditugun pentsaera eskemekin lotzen dugu.

George Millerrek

frogatu,bost edo zazpi elementu inguru izan ditzaketela aldi berean iraupen laburreko oroimenean.Psikologia kognitiboak, oroitzapenek bizitakoa baino gehiago( egituraketa eta interpretazio lan bat dutelako atzean) eta gutxiago(gertakari interesatzen ez zaiguna ezabatu) daukate. Endil Tulvingek: Ikuspegi kognitiboa psikologian inspiratuta dago, behatzen dituen fenomenoen kausak ikertzen baitituIkuspegi neurokognitiboak psikologiatik eta neurologiatik ideiak, oroimena zer den eta nola funtzionatzen.garuneko lesioak dituzten pertsonekin eta espezie ezberdinetako animaliekin lan

Oroimenaren neuropsikologia:

Oroitzapenak neuronen arteko konexioak. Gaur egun, badakigu kortexa eta beste gune batzuek parte hartzen dutela.adb sistema linbikoak.Oroimenak bere ibilbide anatomiko propio dauka, eta garuneko lesio, oroitzapenezabatzen dituzte.neuropsikologiak, iraupen luzeko oroimena garuneko gunetan dago ordezkatuta, eta memoria inplizitua eta memoria esplezitua neuronen ibilbide ezberdinen mende daude.

3. Oroimenaren funtsezko prozesuak:

irudikapena eraikitzeko eta berritzeko:: pertzeptzioa, ikaskuntza eta oroimena.Oroimenak 3 funtz: informazio berria jaso, antolatu eta berreskuratzea. Kodetzea. Informazioa jaso eta gordetzea esan nahi du. arreta garrantzitsua. Biltegiratzea. Informazioa behar izan arte gordeBerreskurapena. Beharrezkoa denean.

4. Oroimenaren egitura eta funtzionamendua: Atkinsonek eta Shiffrinek biltegi anitzen teoria

garatu.-Oroimen sentsoriala. Sentsazioak erregistratzen ditu eta estimuluen ezaugari fisikoak ezagutu-Iraupen laburreko oroimena. Orainaldian behar dugun informazioa gorde-Iraupen luzeko oroimena. Munduari buruz ditugun ezagutzak gordetzen ditu4.1. Oroimena sentsoriala;-Kanpoko ingurunetik datorren informazioa erregistratzen du denbora oso labur batez*-Zentzumenen oroimenak estimuluen ezaugarri fisikoak aztertu eta sentzasioak erregistratu- ahalmen handikoa da.-Oroimen ekoikoan, informazioak 2seg iraun, eta  ikonikoak seg1 gordetzen du informazioa.

4.2. Iraupen laburreko oroimena;

funtzioa informazioa antolatzea, aztertzea eta gure esperientziak interpretatzea da.-Informazioa modu bisual eta akustiko batean kodetzen da.-Biltegiratze-gaitasuna iraupen laburreko oroimena mugatua.-iraunaldia laburra da, 18 eta 20 seg.

4.3 Iraupen luzeko oroimena:

 informazioa semantikoa da, gaitasun mugagabea dauka. nahi gabe oroitzen eta ahazten ditu gauzak. iraupena biltegiratze egitura egonkor bat da eta bere edukiak min, urte edo bizitza osoan mantentzen diran.-Neuropsikologoek diote iraupen luzeko oroimena ulermenaren egoitza dela.

5. Iraupen luzeko oroimen desberdinak:

ikaskuntzak denboran zehar irautea da. Gure oroimeneko ezagutza antolatuei esker, errelitateari zentzua eman eta etorkizuna aurreikusi dezakegu5.1 Deklaratiboa(zer):Kontzeptuak,gertakariak/datuak biltegiratu.Modu kontzientean eskuratu daitekeen informazioari buruzkoa.Prozedurazkoa(nola):Gaitasun/trebetasun motor eta kognitiboei buruzko oroimena.Esperientziaren bidez eskuratu.Inkontzientea eta esfortzu handirik gabe.5.2Oroimen episodikoa eta semantikoa    (EndelTuving).Episodikoa:autobiografikoa.Semantikoa:ezagutza kulturalen ulermena.5.3Esplizitua:ezagutza kontzientea eskatu.Inplizitua:oharkabekoa.

6Informazioaren prozesaketa mailak:

Ikasten duen subjektua informazioaren prozesatzaile aktibo bat.KENNETH Craik eta ROBERT S. Lockhart biltegi anitzen eredu baztertu eta oroimena aktibo bat dela esan.Oroimena sistema unitario bat dela aldarrikatu.Oroitzapenaren kalitatea kodetze-fasean informazioak jasan duen prozesaketaren araberakoa.Informazioa 3 mailatan:-Azalekoa(estrukturala)-Ertaina(akustikoa).-Sakona. Aztarna iraunkorra,esfortzu mental handiago bat.--HIPOTESI:1.Oroitzapen on bat lortzeko garrantzitsuena:informazioak jasotzen duen prozesaketa.2.Informazioaren prozesaketa azaleko prozesaketarekin hasi,maila ertainetik pasa eta prozesaketa semantikora heldu.3.Informazioak oroimenean daukan finkapena egin diogun analisiaren sakontasunaren araberakoa.4.Zenbat eta analisi semantiko sakonagoa egin,orduan eta prozesaketa hobea.5.Informazioa azaletik errepikatzeak praktika elaboratiboak jasotzen dugun informazioaren eta dagoeneko biltegiratuta dugun informazioaren artean loturak sortzea ahalbidetu7.Informazioaren berreskurapena:Oroitzea ikasi edo bizi izan dugun zerbaiten informazioa oroimenetik erauztea.Oroitzapenak ez dira informazioen/esperientzien kopia zehatzak,berreskurapen unean oroimenak landu.Faktoreak:-Hobeki oroitzen ditugu emozioei dagokienez esanguratsuak izandako gertakariekin lotutako gauzak.-Oroimena testuinguruaren araberakoa.Oroitzapen baten berreskurapena errazagoa da ikaskuntza jazo zen testuinguru berean gertatzen bada.-Aldarteak eta oroitzapenak eragin nabarmena.Oroimenak hobeki gorde gauza interesgarriak,berriak,ziragarriak.-“Oroimeneko” zuloak betez oroitzen dugu.8.Ahanztura:oroimenaren osasun ona ahanzturaren menpean.izenak,datak,gertakariak/ezagutzak oroitzeko ezintasuna da..Arrazoiak:-Garunaren lesio/endekapena.-Errepresioa.-Interferentzia:Pertsona batek bizitzako esperientzien arteko lehiagatik gertatu.-Aurreranzko ETA atzeranzko interferentzia:ikasitako informazioak ondorengo ikaskuntza zaildu.-Prozesaketa gabezia.-Testuinguru desegokia. 



9.Nola hobetu oroimena:-Arreta:artatzea,kodetzea eta antolatzea.-Zentzua:zentzua emanez.-Antolaketa:ikasi beharreko materiala elementu gutxiagotan taldekatzea.-Asoziazioa:ikasi nahi duzuna dagoeneko badakizun zerbaitekin lotzea10.Oroimen kolektiboa:Oroimena prozesu psikologikoa da,oinarri neurobiologiko mende dago,baina eragin soziokulturalez elikatu.Norbanakoari dagokio,baina taldearen ondarea da ere. taldearen nortasunaren ikurretak bat.Ezberdintasun:-Kolektiboa gizatalde bati lotutako pentsaera jarraitu eta naturalaren korronte bat.Historia izaera didaktikoko eskema bat jarraitzen duen pentsaera artifizialaren korronte bat.-Kolektiboa gizataldearen barruan kokatu.Historia haren kanpoan.-Oroimen kolektiboaren mugak hauskorrak eta irregularrak dira,historiaren mugak garbi finkatuta.-Kolektiboa zabala eta askotarikoa.Historia monokordeagoa.-Kolektiboa talde bat barrutik ikusita litzateke.Historia taldea kanpotik ikusita.11.-Distortsioak:gure oroimenaren akats arruntak.Daniel Schacter “Los siete pecados de la memoria” liburuan,zazpi akats:-Denbora:oroimena ahuldu.-Distrazioa:oroimenak huts.-Blokeoa:huts egin duen informazio bilaketa.-Esleipen okerra:oroitzapen bat iturri desegokiari esleitzean datza.-Sugestioa:oroitzapen faltsuak sortzea.-Joera:gure egungo ezagutzek eta sinesmenek iragana oroitzeko daukagun eran duten eragina islatu.-Iraunkortasuna:gure gogamenetik uxatu nahiko genituzkeen iraganeko gertakariak gogoratzean datza.-11.2Alterazioak:traumatikoak izan daitezke.Iraupen luzeko oroimen-prozesuetan zehaztu,amnesia gisa kalifikatu.Amnesia oroimena neurri batean edo erabat galtzea da,arazo neurologiko bat.Motak:-Aurreranzkoa:informazio berria eskuratzeko eta gertakariak oroitzeko ezgaitasuna,Alzheimerra.-Atzeranzkoa:Garuneko lesioaren aurretik gertatutakoa oroitzeko ezgaitasuna.Pazienteak ez du oroitzen bere lehengo bizitza,baina gaitasun berriak ikasi ditzake.-Disaziaziozkoa:Bortxaketen,torturen/sexu-abusuen biktimek denbora luzez disoziaziozko amnesia bat izan dezakete traumarekiko,esperientzia traumatikoa oroitzea saihesten die.-Dementzia senila:Funtzio intelektualen pizkanakako gainbehera,eta lehenengo sintomak oroimen-arazoak.-Funtzionalak:Estresak,larritasunak eta emozio negatiboek eragin nabarmena dute oroimenaren prozesuetan.-Hipermnesia:Ahaztuta zeudela uste ziren gertakariak gordetzeko eta oroitzeko gaitasuna handitzea.-Paramnesia:Oroipen faltsuak sortzea,gertatu ez zen zerbait oroitu.