A Oratoria Romana: Legado de Cicerón e a Elocuencia na Antiga Roma

A Oratoria Romana

A oratoria romana, unha arte fundamental na sociedade da Antiga Roma, manifestábase principalmente en dous ámbitos:

• Política: Era a principal estratexia para obter votos e influír nas decisións públicas.
• Forense: Utilizábase para inclinar aos xuíces a favor do seu cliente nos tribunais.

A República ofrecía liberdade de expresión e independencia do poder, condicións que permitiron á oratoria acadar o seu momento de esplendor. Coa chegada do Imperio, estas condicións desapareceron, limitando o seu desenvolvemento.

A Oratoria Anterior a Cicerón

O primeiro orador romano de quen se ten rexistro foi Apio Claudio, quen pronunciou un discurso en contra da paz que se pretendía asinar con Pirro. O propio autor quixo que se publicase (e, polo tanto, pasase a ser parte da literatura), un costume que tardou en implantarse, ata que Catón publicou todos os seus discursos.

A oratoria romana ten unha forte influencia da oratoria grega, que xa contaba con tratados de retórica (teoría da oratoria). A oratoria romana adoptou os procedementos artísticos gregos grazas ao Círculo dos Escipións. Outros oradores destacados desta época foron Marco Antonio e Licinio Craso.

A Oratoria na Época de Cicerón

A época de Cicerón supón a fin da República, un período de gran intensidade política, o que se reflicte directamente na oratoria. Perfeccionáronse as técnicas e creáronse escolas onde xa se ensinaban os modelos latinos.

Marco Tulio Cicerón (106-43 a.C.)

Naceu en Arpino nunha familia de clase media rural da orde ecuestre. Foi un destacado orador e político. A súa morte supón a fin da República e, en gran medida, da oratoria romana no seu apoxeo.

Discursos Destacados de Cicerón

A súa carreira oratoria iníciase con Pro Quincio, un discurso que o enfronta ao orador máis famoso do momento.

• Pro Roscio Amerino: Defende a un home acusado de matar ao seu pai.
• Acusación contra Verres: Dirixida contra Verres, gobernador de Sicilia que se aproveitaba do seu cargo.
• De imperio Gnaei Pompei (tamén coñecido como Pro Lege Manilia): Defendía outorgar o mando supremo a Pompeio no Oriente.
• Catilinarias: Discursos cos que detén o intento de conxuración de Catilina.
• Pro Murena: En defensa de Murena, acusado de fraude electoral.
• Pro Sulla.
• Pro Archia: Defende o dereito á cidadanía de Arquias.
• Discursos xustificando o poder do triunvirato.
• Pro Sextio: En defensa do seu amigo.
• Pro Milone: Defende a Milón, un dos rivais políticos que loitaban polo poder en Roma.
• Pro Marcello e Pro Ligario: En defensa de dous partidarios de Pompeio durante a Guerra Civil.
• Philippicae (tamén coñecidas como Antonianae Orationes): Discursos nos que declara a Marco Antonio inimigo do Estado.

Obras de Cicerón

Tratados de Retórica

• Rhetorica ad Herennium: Manual práctico da retórica romana.
• De oratore: Exposición das características do bo orador (sentido común, técnica, práctica, coñecementos xurídicos...).
• Brutus: Historia da oratoria romana, onde expresa tristeza polos tempos nos que vive, nos que a liberdade de palabra está en perigo.
• Orator: Defende a existencia de tres estilos (sinxelo, moderado e sublime); o bo orador sabe cando usar cada un.

Tratados de Filosofía

Cicerón introduciu a filosofía grega en Roma e é o creador da terminoloxía filosófica latina.

• De republica: Trata das distintas formas de goberno. Cre que a mellor é a república.
• De legibus: Trata dos fundamentos do dereito e estuda as institucións romanas.

Tratados Morais

• De officiis: Manual de moral práctica.
• De finibus bonorum et malorum: Contrapón as doutrinas epicúrea e estoica.
• Tusculanae Disputationes: Afirma que o home sabio non teme; a virtude faino feliz.
• De amicitia e De senectute: Analizan a natureza da amizade e a senectude.

Tratados Relixiosos

• De natura deorum: Rexeita a tese epicúrea de que os deuses non se preocupan polos homes.
• De divinatione: Rexeita as crenzas estoicas sobre a adiviñación.

Características da Oratoria Romana (e de Cicerón)

• As da prosa clásica: Subordinación no canto de xustaposición, corrección léxica e morfolóxica, rexeitamento da falta de lóxica.
• Propias: División dos períodos en anacos pequenos (o orador non pode pronunciar frases moi longas); a busca do equilibrio entre as partes do período; uso do participio presente con todo tipo de complementos.
• Ton: Solemne no foro e senado; coloquial nas cartas familiares.

Partes dun Discurso Romano

• Exordio: Introdución para preparar o ánimo dos xuíces.
• Narración: Exposición dos feitos.
• Argumentación: Defender ou refutar os argumentos.
• Epílogo: Recapitular para refrescar a memoria e gañarse aos xuíces.