Obras Fundamentais da Literatura Galega: Unha Viaxe Literaria

“A espada de Escalibor” – Ramón Cabanillas

Este poema de Ramón Cabanillas, incluído en Na noite estrelecida (1926), pertence ao **nacionalismo literario galego**, onde se glorifica unha Galicia heroica. A figura de Merlín, “o celta armoricán”, e a espada sagrada evocan **raíces célticas** e **símbolos cristiáns** como o “Xordán”. A intención do autor é exaltar un pasado mítico para inspirar un futuro digno.

Estrutura e Estilo

• Está escrito en **versos alexandrinos** (14 sílabas).
• Agrupado en dúas estrofas: a primeira de 10 versos e a segunda de 6.
• Non segue un esquema de **rima fixa**.
• O ton é **épico e culto**.

Recursos Literarios

• **Fónicos**: Destaca a aliteración (“dos fados escuros”).
• **Léxicos**: Uso de cultismos (“ardentía”, “diviño”).
• **Sintácticos**: Emprego de enumeracións (“ás nubes da tromenta, á ardentía do lume”).

Voz Lírica e Temática

A voz lírica é **narradora e exaltadora**, e diríxese á comunidade galega. A espada simboliza un legado espiritual e guerreiro. O poema remata cunha visión esperanzadora: “que por riba dos tempos leva ó trunfo diviño”. O título remite á lenda artúrica como metáfora dunha Galicia chamada á grandeza.

“A Basilio Álvarez” – Ramón Cabanillas

Este poema pertence á obra No desterro e sitúase dentro da **poesía social e agrarista** de principios do século XX. Cabanillas homenaxea a **Basilio Álvarez**, símbolo da loita labrega contra o caciquismo. O autor, comprometido co movemento **agrarista galego**, usa a metáfora do “sementador” para representar ao líder que esperta ao pobo.

Estrutura e Estilo

• Está estruturado como un **soneto** con catro estrofas: dous cuartetos e dous tercetos.
• Escrito en **verso endecasílabo**.
• Presenta **rima consonante** ABBA ABBA CDC DCD.
• O estilo é **elevado e épico**.

Recursos Literarios

• **Fónicos**: Destaca a aliteración (“berro e comezar a sega”).
• **Léxicos**: Uso de metáforas agrarias (“o trigo dos beirais”).
• **Morfosintácticos**: Emprego da interpelación directa (“¡Sementador!”).

Temática e Mensaxe

O poema combina imaxes do traballo coas da loita: “tráxico brillo de puñales” ou “ruxidos guerreiros”. A voz lírica é **colectiva e mobilizadora**. O tema principal é a **loita pola xustiza social**, representada pola sega como acto de revolución. O poema remata cun chamamento directo: “xa é hora de dar o berro”, expresión dunha Galicia que esperta.

“Penélope” – Xosé María Díaz Castro

O poema “Penélope”, de Xosé María Díaz Castro, forma parte do libro Nimbos (1961) e sitúase dentro da **poesía galega da posguerra** (1936-1976), caracterizada polo intimismo, a reflexión existencial e a denuncia pasiva. A obra encádrase nunha poesía **simbolista e reflexiva**, cun ton melancólico e fondo lirismo.

Simbolismo do Título

O título alude á figura mitolóxica de **Penélope**, esposa de Ulises, que simboliza a espera. Aquí representa **Galicia**, paralizada, con esperanza frustrada.

Estrutura e Estilo

• Estruturado en **catro cuartetos**.
• Escrito en **verso endecasílabo**.
• Presenta **rima consonante ABAB**, que lle confire regularidade e musicalidade culta.

Recursos Literarios

• **Fónicos**: Destaca a repetición (“un paso adiante e outro atrás”), que crea un ritmo pendular.
• **Léxicos**: Combina palabras do mundo rural (“suco”, “bois”, “chove”) con imaxes oníricas (“o sono mol coma unha uva”). Tamén destaca o uso de interxeccións populares (“¡Xesús María!”).

Voz Lírica e Temática

A voz lírica é **externa e contemplativa**. O tema central é a **parálise histórica de Galicia**, entre a esperanza e o atraso. A visión é crítica pero cargada de saudade: “a tea dos teus soños non se move”. O Tempo, coma arado, afonda no esquecemento e na inercia.

“A esmorga” – Eduardo Blanco Amor (1958)

A esmorga é unha novela de Eduardo Blanco Amor, publicada en 1958, que representa unha renovación da **prosa galega da posguerra**. A obra inscríbese no **realismo crítico** e trata os límites entre verdade e mentira, culpa e inocencia, a través dunha estrutura de **confesión xudicial**. O fragmento pertence ao interrogatorio de **Cibrán**, o protagonista, que se defende e xustifica constantemente.

Características Narrativas

• O xénero é **novela polifónica**, con forte **oralidade**.
• O rexistro é **coloquial** e cheo de **hipérboles, alcumes, retranca e ironía**: “Xanciño o Bocas, ou o Papaganduxos, ou o Setesaias...”.
• A narración é **subxectiva**, co uso da **modalización** e a **digresión** para manipular ao lector e ao xuíz (“Pois xa me vou deprocatando que vostede non é deiquí...”).

Espazo e Tempo

O espazo é **Auria**, cidade ficticia baseada en Ourense, e o tempo céntrase nas **horas dunha esmorga**, percorrendo tabernas e rúas nunha espiral de alcohol, desorde e decadencia. O tempo narrativo é **retroactivo**, xa que o protagonista relata o sucedido.

Interpretacións da Obra

Hai dúas interpretacións posibles da obra:

• Unha **social**, onde se critica a marxinación e o fatalismo dunha clase baixa sen saída.
• Outra máis **existencial**, onde se reflexiona sobre o destino e a culpa.

A máis convincente é a segunda: Cibrán está atrapado na súa natureza e nun medio que o afoga.