Nietzsche testuinguru historikoa

IDEIAK ETA SINISTEAK

Ortegak bi ideia mota bereizten ditu: alde batetik, sineskera-ideiak edo sinesteak; bestetik, Burutazioak nahiz burutapen-ideiak. Sinesteak gure Ondoan berez aurkitzen ditugun usteak dira. Sineskerek errealitatearen beraren egoeraren berri ematen digute, berariaz Gogoetatu ez dugun errealitatea, hain zuzen.

Ortegak dioenez, sineskerek gu gauzkat.  Sineskerak arnasten dugun airea bezalakoak dira, eta ez dugu haietaz pentsatu Beharrik. Sineskerak jaso ditugu, gu existitu aurretik ere bertan bazeudelako. Era berean, sineskerak komunak Dira gizatalde bateko kideentzat. Azken batean, giza bizitza sineskera jakin batzuek osatzen dute, Garai jakin bateko gizabanako bakoitzak arazoei bilatzen dizkien irtenbide zehatzak bilakatu Direlako.

ORTEGA Y GASSET

Ortega y Gasset arrziobitalismoan sinisten zuen, hau da, arrazionalisoa eta bitalismoa kritikatu ondoren, ikuskera bakoitzeko alde postiboa hartzen du emandako errealitatea eta errealitatea ulertzeko ahalegina. Ortegak esaten zuen sinesteak genituela eta hauek gure baitan ditugun usteak dira eta errealitatea dira gu eta gure zizrkunstantziak direla eta. Hortaz, sinisteak zalantzan jartzea ezinbesteekoa da gu ere aldatzeko.

Poesia mundua ikusteko modu ez arrazionala da, emozioak sorrarazten dituenak. Zientzia aldatu egiten da eta poesia bezala subjektiboa da, horregatik dio ortega eta Descasrtesek poesia zientziara hurbiltzen dela. Arrazio bitalismoaren ustez egia bat da eta aldaezina da eta Ortega y Gassetek horri kritika egiten dio. Gainera, arrazoimenak ezin du bizitzaren errealitatea azaldu, hau denborazkoa eta historikoa delako.
Horregatik, bizi-arrazoimena aldarrikatzen du ortegak.

Bestetik, Descartes dago. Descartes arrazionalista zen, hau da, arrazoia hobesten zuen ezagutza-modu bezala. Bere ustez, denok arrazoimen komun bat dugu eta matematikaren metodoa hartuta, bere metodoa eraiki zzuen. Dena zalantzan jarri zuen, baina konturatu zen bere pentsamendua zela zalantza egiten ez zuen gauza bakarra, hau da, Cogitoa. Pentsamendu horretatik haurrera hasi zen gainerako pentsamenduak garatzen. Descartes ustez, gauza guztiek hasiera gure pentsamenduan dago.

Nere ustez, bi filosofoak alderatuz gero, ortega y Gassetek du arrazoi. Bizitza aldakorra, denborazkoa eta ezegonkorra delako. Gainera, egia absolutua bilatzeko oso garrantzitsua delako perspektiba guztien ezagutza.

NI: Ortega y Gassetek gauza bat zuen argi: "ni naiz ni eta nire zirkunstantziak" norberaren burua ulertzeko beharrezkoa da pertsona horren zirkunstantziak ulertzea, hori defendatzen zuen Ortegak. Zirkunstantzia horiek eragin handia dute gugan eta bakoitzak bere modura egiten du aurre. Ni bakoitzak, hau da, pertsona bakoitzak errealitatea bere ikuspuntutik ikusten du.

Bizitza: Arrazionalismo filosofikoari kritikatzen dio. Arrazionalismoa bizitzaren kontrakoa da eta bizitza aldaezina da. Hori kritikatzen zuen, bere ustez, bizitza aldagarria, denborazkoa, ezegonkorra eta historikoa delako.  

Kritika egin eta bizi-arrazoimena aldarrikatzen du.  Bizitza historikoa eta pertsona bakoitzaren zirkunstantzietan kokatzen da. Bizi-arrazoimena subjetuaren barrukoa da.

XX.MENDEKO PENTSAMENDUAREN OINARRIAK

Charles Darwin(1809-1882)

Aro Garaikidea eboluzioaren teoria formulatu zuen egilearekin hasi zen, hots, Charles Darwin Zientzialariarekin.  Darwinismoak, biologiaren etorkizuna ez ezik, giro intelektualaren etorkizuna ere aldatu Zuen.

Darwinek aldaezintasun aristoteliko-atomistaren kontra borrokatu behar izan zuen. Erlijionagusiek zabaldutako ideiei ere Aurre egin behar izan zien: arima arrazionaldunaren ideiari, kreazionismoari eta gertakarien Diseinuaren erantzulea Jainkoa dela dioen ideiari

Karl Marx (1818-1883) 

Marxek idealismo hegeliarra irauli egin zuen, eta errealitatearen funtsa indar ekonomikoek osatzen Duten Historia dela azpimarratu zuen. Errealitatea ez da jada Ideia edo Espiritu absolutua, Historia Baizik. Eta Historia produkzio-indar harremanen arteko loturaz osatuta dago.

Existitzen den gauza bakarra gizakiak historikoki egiten duena da. Marxek era honetan Materialismo historikoa proposatu zuen materialismo naturalistaren ordez.

Materialismo historikoaren teoriaren arabera, gizadiaren historiak zientzia ekonomikoaren legeei Jarraitzen die. Marxen ideiak modernitateak eraikitako askapenaren eta emantzipazioaren amets berberean errotuta Daude.

Friedrich Nietzsche (1844-1900) 

Nietzsche arrazoimenean oinarritutako balio tradizionalen aurka dago. Platonengandik datorren Tradizio filosofikoaren arabera, ezinezkoa da etengabeko bilakaeran dagoen munduan egia ziur eta Finkoa aurkitzea. Nietzscherentzat, mundu hori eraikitzea eta sortzea mundu naturaletik ihes egitea da. 

Nietzsche metafisikaren aurka borrokatzen da bizitza osoan zehar.  Nietzsche kultura berriaren Oinarriak finkatzen ahalegintzen da. Kultura hori gizakiek eraikitzen dute, beren bizitza bizi nahi Dutenek, indarrean dagoen morala gaindituta.

Sigmund Freud (1856-1939)

Marxen eta Nietzscheren antzera, Freudek ere Mendebaldeko kontzientzia kritikatzen du, eta kritika Hori azken ondorioetaraino eramaten du haren teoria psikoanalitikoak. Zalantzan jartzen ditu giza osotasunaren ideal handiak. Baikortasun arrazionalistak laudorioak egiten dizkie gizaki askearen ontasunei. Freudek, aldiz, nia Baldintzatzen duten egiturak kontrajartzen ditu: libidoa, zeraren indar ere deitzen duena, eta Supernia, gizarte-legearen edo aitaren legearen ordezkari dena.