Nerbio Sistema eta Sistema Endokrinoa: Gorputzaren Kontrola

1. Nerbio Sistema

Nerbio-sistema funtsezkoa da gure ingurunearekin harremanetan jartzeko eta estimuluak hautemateko. Bere funtzionamendua ulertzeko, borondatezko ekintza baten adibidea erabiliko dugu: boligrafo bat hartzea.

Nerbio-sistemaren funtzionamendua: Adibide praktikoa

Demagun boligrafo bat hartu nahi dugula:

1. Errezeptoreak: Kasu honetan, ikusmenak (begiek) objektua hautematen du. Errezeptoreek gure inguruan gertatzen dena atzematen dute eta informazioa nerbio-bulkada moduan transmititzen dute.
2. Bide aferentea (sentsoriala): Ikusmen-errezeptoreek jasotako informazioa ikusmen-nerbioari transmititzen diote. Nerbio honek informazioa nerbio-sistema zentralera (NSZ) eramaten du.
3. Nerbio-sistema zentrala: NSZn, informazioa prozesatzen da. Nerbio-sistema zentrala bi atal nagusik osatzen dute: entzefaloak eta bizkarrezur-muinak. Boligrafoa hartzeko ekintza borondatezkoa denez, informazioa entzefalora doa. Entzefaloa, era berean, hainbat ataletan banatzen da. Horien artean, funtzio honetarako garrantzitsuenak hauek dira:
   • Garuna: Estimulua aztertu eta erantzun egokia prestatzen du. Erabakiak hartzeaz eta mugimendu boluntarioak agintzeaz arduratzen da.
   • Zerebeloa: Mugimenduen doikuntzan, koordinazioan eta orekan parte hartzen du.
   • Garun-enborra: Funtsezko bizi-funtzioak kontrolatzen ditu (adibidez, arnasketa, bihotz-taupadak).
4. Erantzuna sortzea: Garunak, informazioa jaso eta prozesatu ondoren, boligrafoa hartzeko agindua sortzen du.
5. Bide eferentea (motorra): Behin erantzuna sortuta, nerbio motorrek agindua garunetik besoko giharretara (efektoreetara) eramaten dute.
6. Efektoreak: Agindua iristean, besoko giharrek (efektoreek) erantzuna gauzatzen dute, hau da, boligrafoa hartzen dute.

2. Sistema Endokrinoa

Sistema endokrinoak hormonak ekoiztu eta jariatzen ditu. Hormonak substantzia kimikoak dira, guruin endokrinoek jariatzen dituztenak. Odolaren bidez gorputzeko urruneko ataletara bidaiatzen dute, zelulen funtzionamendua erregulatzeko.

Sistema honek jariatzen duen hormona ezagun bat adrenalina da, giltzurrungaineko guruinek sortua. Hormona honek estresari, beldurrari eta antzeko larrialdi-egoerei erantzuten laguntzen digu.

Sistema endokrinoaren funtzionamendua: Adrenalina kasua

Imajinatu otso batek jarraitzen zaituela. Hona hemen nola aktibatzen den adrenalina jariatzea:

1. Estimuluaren hautematea: Begiek (errezeptore sentsorialak) arriskua (estimulua) hautematen dute.
2. Nerbio-transmisioa: Informazio sentsoriala ikusmen-nerbioaren bidez nerbio-sistema zentralera iristen da, zehazki hipotalamora.
3. Hipotalamoaren erantzuna: Hipotalamoak arrisku-egoera prozesatzen du eta erantzun hormonala abiaraztea erabakitzen du.
4. Hipofisiaren rola: Hipotalamoak seinaleak bidaltzen dizkio hipofisiari (guruin pituitarioa). Hipofisia guruin nagusi bat da, hipotalamoaren azpian kokatua, eta beste guruin endokrino askoren jarduera erregulatzen du.
5. Adrenalinaren jariaketa: Egoera honetan, nerbio-sistema sinpatikoaren aktibazio zuzenaz gain (hipotalamoak kontrolatua), giltzurrungaineko guruinek adrenalina jariatzen dute odol-uharrera.
6. Hormonaren garraioa eta ekintza: Adrenalina odolaren bidez gorputzeko hainbat diana-zeluletara (hormonari erantzuten dioten zelulak) iristen da, eta bertan dagokion eragina sortzen du.
7. Eragin fisiologikoak: Adrenalinak hainbat efektu eragiten ditu gorputzean: bihotz-maiztasuna eta odol-presioa handitzen ditu, arnasbideak zabaltzen ditu, eta muskuluetara odol eta glukosa gehiago bideratzen du. Erreakzio hauek guztiak gorputza "borrokatu edo ihes egin" erantzunerako prestatzen dute, egoera arriskutsuari aurre egiteko edo ihes egiteko energia eta baliabideak mobilizatuz.

Otsoaren adibidean, adrenalinaren jariapena gorputzaren biziraupenerako erreakzio automatiko eta azkarra da, arrisku-egoeratik salbatzen laguntzeko.

Beste hormona garrantzitsu batzuk ere badaude sistema endokrinoan. Adibidez, oxitozina hipotalamoan sortzen da eta hipofisiaren atzeko lobulutik askatzen da, hainbat funtzio betez, hala nola lotura sozialetan eta erditzerakoan.