Nekazaritza: Faktoreak eta Eraldaketak

Nekazaritzan eragiten duten faktore fisiko eta gizatiarrak

• Inguru naturalak

  Inguru fisikoaren menpekotasuna murriztu da teknikei esker:

  • Erliebeak: altuera handia (200-700 m bitartean lurzoruaren %70; 50 milioi ha-tik bakarrik dute %5eko aldapa).
  • Klima: lurralde gehienak prezipitazio urri eta irregularren menpe; muturreko tenperatura eta lehortasuna.

• Nekazaritza-egitura

  • Nekazaritza tradizionalaren ezaugarriak (1960 arte)

    • Eskulan ugari (biztanleria aktiboaren %63).
    • Jabetza handiak eta txikiak nahastuta.
    • Teknologia urria.
    • Etekin txikiak.
    • Produkzioa barne-merkaturako (esportaziorik gabe).
    • Merkatu babestua, muga-zergen bidez.

  • 1960ko hamarkadako aldaketa handiak

  • Aldaketa hauen ondorioz, nekazaritzaren gaur egungo ezaugarriak

    • Biztanleria gutxi eta zaharkitua.
    • Nekazaritza-ustiapena handiagotzeko eta intentsibotzeko joera.
    • Aurrerapen teknologikoa areagotzeko joera.
    • Etekinak handitu dira.
    • Produkzioa espezializatzeko joera.
    • Merkatu globalizatu eta liberalizatuetan sartzea.

  • Aldaketa demografikoak

    • 1900ean biztanleria aktiboaren %63, 2001ean %6,1.
    • Desberdintasun handiak: Madrilen eta EAEn (%1), Andaluzian, Extremaduran eta Galizian (%14).
    • Arrazoiak: nekazarien exodoa (1960-1975) eta mekanizazioa.
    • Ondorioak: jendez hustea eta biztanleriaren zahartzea (%50 40-64 urte bitartekoak).
    • Nekazaritza-populazioaren joera: murriztea. Arrazoiak: erretiroa, nekazaritzan dagoen lehiakortasuna eta errentagarriak ez diren ustiapen ugari.
    • Gaztetze-joera: landa-eremura itzultzen edo bertan geratzen direlako, hirian lana aurkitzen ez dutelako, eta EBk nekazaritza babesteko diru-laguntzak ematen dituelako.

  • Aldaketak ustiapen-sisteman, jabetza-sisteman eta lurraren edukitzan

    • Ustiapena: ekoizle batek ustiatutako lursail guztiak.
    • Espainian: ustiapen-kopuruak behera egin du.
    • Batez besteko neurria handitu da (lehen %8, orain %23,9).

    • Latifundioa

      100 hektarea baino gehiago dituen ustiategia. Lurraren %50 baino gehiago hartzen du, jabeen %0,8k (Andaluzian, Extremaduran, Gaztela-Mantxan, Aragoin). Kausak: Errekonkistan egindako lur-banaketa eta XIX. mendeko desamortizazioak.

      • Ezaugarriak: jabearen abstentzioa, laborantza estentsiboa, etekin urriak, sasoiko langabezia, analfabetismoa eta jornalari ugari.

    • Minifundioak

      10 hektarea baino gutxiago dituen ustiategia. Lurraren %10,5 hartzen du, jabeen %52,3k (Galizian, Leonen, Kantabrian, Valentzian). Desagertzeko joera du, jabe txiki batzuek errentan ustiatzen baitute.

    • Edukitza-sistema

      • Zuzena: %73,9 (batez ere jabetza txikiak).
      • Zeharkakoa: errentan.

  • Teknikan eta nekazaritza-sisteman egindako eraldaketak

    • 1960tik aurrera: mekanizazioa, ongarri kimikoak, abeltzaintzako arrazetan hautaketa genetikoa, etekin handiagoak, espezializazioa, eta produkzio gero eta intentsiboagoa.