A Narrativa Galega no Século XX e XXI: Unha Explosión Creativa

O Rexurdimento da Narrativa Galega (Finais do Século XX)

Durante as últimas décadas do século XX, a narrativa galega experimentou un aumento considerable de novos escritores e un importante volume de obras publicadas cada ano. Este período de mudanzas xerou grandes expectativas debido aos espazos de liberdade gañados, materializados en:

• A introdución da literatura no ensino, que aumentou o número de lectores e consolidou a literatura infantil e xuvenil.
• A proliferación de premios e concursos (Blanco Amor, Xerais, Merlín…), motivando a escrita literaria.
• A aparición de máis editoriais implicadas: Xerais, Sotelo Blanco, etc.
• Os galardóns acadados polos narradores galegos a nivel estatal (Premios Nacionais e da Crítica), que prestigiaron a narrativa galega e facilitaron a súa internacionalización.
• As traducións a outras linguas.
• O aumento de lectores que demandan textos e seguen a determinados creadores.

Nos primeiros anos deste período, conviviron autores consolidados como Álvaro Cunqueiro e Eduardo Blanco Amor con outros que publicaron na diáspora e co experimentalismo da Nova Narrativa Galega, iniciada nos anos sesenta. A narrativa chegou a un momento de estancamento no que os propios creadores consideraron que debían simplificar o xénero. Nos últimos anos dos 70, xurdiron novas propostas como A morte de Frank González (1975) de Xosé Fernández Ferreiro ou Dos anxos e dos mortos, onde Anxo A. Rei Ballesteros recolleu os pensamentos dos universitarios que vivían os recentes cambios políticos.

A Narrativa dos 80: Expansión e Consagración

A década dos 80 significou a expansión e consagración da narrativa galega:

• Elevado número de publicacións.
• Consolidación de público, incluíndo o xuvenil.
• Apertura temática e da linguaxe.
• Implicación directa das editoriais.
• Aparición e universalización de tendencias temáticas.

Tendencias temáticas dos 80:

• Novela intimista: Centrada na memoria do pasado infantil ou xuvenil, cun retrato realista e nostálxico. Destaca A nosa cinza de Xabier Alcalá.
• Novela histórica: Unha das liñas máis fecundas, recuperando sinais de identidade a través de diferentes períodos históricos: a guerra civil, a Idade Media e a temática artúrico-cunqueiriana.
• Novela negra: Tivo o seu auxe con obras como Crime en Compostela de Carlos Reigosa e Sangue sobre a neve de Manuel Forcadela.
• Narrativa urbana e experimental: Caracterizada pola ruptura discursiva, monólogo interior, ton coloquial, marxinalidade urbana, violencia e referencias á linguaxe audiovisual. Destaca Suso de Toro con Polaroid e Land Rover.
• Narrativa con humor reflexivo: Permite unha fina crítica social, como nalgúns traballos de Manuel Rivas, por exemplo, Un millón de vacas.

A Narrativa dos 90 e Inicios do Século XXI: Consolidación e Profesionalización

Os anos 90 e os inicios do século XXI consolidaron definitivamente o xénero novelesco. Os feitos máis significativos foron:

• Consolidación do relato curto.
• Diversificación de temáticas.
• Aparición de novas modalidades e formatos (diarios, crónicas, blogs…).
• Presenza indiscutible de narradoras.
• Ruptura e experimentación das convencións literarias.

Tendencias temáticas dos 90 e Inicios do Século XXI:

• Continuidade da novela histórica: Centrándose na Guerra Civil e noutros momentos da historia galega.
• Novela negra: De gran consumo xuvenil, con autores como Suso de Toro e Domingos Villar.
• Novela fantástica e de aventuras: Con autores como Xosé Miranda e Marilar Aleixandre.
• Narrativa experimental: Con autores como Xabier Queipo e Xurxo Borrazás.
• Ciencia ficción: Dirixida a un público xuvenil, con autores como Agustín Fernández Paz e Caride Ogando.
• Narrativa bravú ou neocostumismo urbano: Asociada a autores como Manuel Rivas, Xurxo Souto e Jaureguizar, que describe dramas sociais e a idiosincrasia galega.
• Narrativas vinculadas ao blog: Con exemplos como Anxos Sumai e Inma López Silva.

Sectores Relevantes

Narrativa Infantil e Xuvenil

Experimentou un notable avance grazas á consolidación do galego no ensino e ao fomento da lectura. Autores destacados: Agustín Fernández Paz, Fina Casalderrey, Ledicia Costas, Andrea Maceiras, Marcos Calveiro e Fran Alonso.

Narrativa de Muller ou de Xénero

Con trazos comúns como o protagonismo feminino e o cuestionamento dos valores patriarcais. Autoras destacadas: Marilar Aleixandre, Rosa Aneiros, Teresa Moure, María Reimóndez, Inma López Silva e Anxos Sumai.

Manuel Rivas e Suso de Toro: Dous Autores Clave

Manuel Rivas e Suso de Toro son autores con grande percorrido e influencia na narrativa galega. Manuel Rivas destaca pola súa linguaxe amena, fresca e con toques de humor e lirismo. Suso de Toro, pola súa obra extensa e variada, con obras transgresoras e innovadoras.

Conclusión

A diversidade de autores, xéneros e tendencias narrativas dos anos 80, 90 e do século XXI demostra a vitalidade e saúde da narrativa galega.

Nota: O ensaio, aínda que un xénero importante na prosa galega, non se abordará en profundidade neste texto, xa que o foco principal é a narrativa.