A Narrativa Galega Contemporánea: Unha ollada xeral

A Nova Narrativa Galega

Características

A Nova Narrativa galega, movemento que comeza nos anos 60, toma o seu nome do Nouveau Roman da literatura francesa dos anos 50. A orixe do seu nome marca unha das súas características fundamentais: a influencia da literatura europea. Autores como Joyce e Kafka deixan a súa pegada. Esta literatura europea serve de fonte de recursos para os novos narradores galegos, que recollen as súas novidades técnicas:

• O monólogo interior
• O mundo do absurdo
• Os ambientes urbanos e a súa función simbólica
• A ruptura da linealidade temporal
• A exploración do subconsciente
• A violencia
• O sexo

Outras características da Nova Narrativa galega son:

• Pluralidade de voces narrativas e predominio do monólogo interior.
• Ruptura da cronoloxía lineal con prolepses e analepses.
• Espazos urbanos, claustrofóbicos e sórdidos.
• Personaxes marxinais, desorientados, inseguros, angustiados, violentos e desequilibrados, con frecuencia sumidos en estados patolóxicos.
• Temática centrada na morte e en estados psicolóxicos anormais: violencia, tortura, tolemia, perturbacións sexuais e soños.
• Recorrencia a un mundo simbólico (noite, cores vermella e negra, crepúsculo, lúa).

A pesar destas características comúns, non se pode falar de xeración por carecer dun mestre ou guía. Non obstante, comparten formación universitaria, inquietudes galeguistas, viaxes ao estranxeiro e dominio de idiomas e literaturas europeas.

Autores

Xosé Luis Méndez Ferrín, con obras como Percival e outras historias, O crepúsculo e as formigas, Arrabaldo do Norte e Retorno a Tagen Ata, destaca pola mestura de mundos fantásticos e reais, o misterio, e a toponimia e antroponimia exóticas. Tamén recorre ao mundo céltico e á materia de Bretaña en obras como Arnoia, Arnoia ou Amor de Artur.

Carlos Casares inicia a súa carreira con Vento ferido. En Xoguetes para un tempo prohibido narra experiencias persoais da mocidade galega da posguerra. Ilustrísima refire as inquedanzas dun bispo ante a chegada do cinematógrafo. En Deus sentado nun sillón azul reflexiona sobre o papel dos intelectuais nos réximes totalitarios. O sol do verán é unha recreación da infancia e adolescencia.

María Xosé Queizán destaca polo seu labor pioneiro na reivindicación feminista, con obras como Recuperemos as mans, A orella no buraco e Amantia.

Camilo Gonsar, con obras como Lonxe de nós e dentro e A noite da aurora, completa o panorama da Nova Narrativa Galega.

A editorial Galaxia, coa súa colección Illa Nova, foi fundamental para a difusión destes autores.

Historia da Normalización Lingüística

Problemas da lingua galega

Durante séculos, a lingua galega careceu de norma escrita. No século XIX, os escritores utilizaban o galego oral, dialectal e sen conciencia normativa. A lingua presentaba castelanismos, vulgarismos e dialectalismos. A principios do século XX, as Irmandades da Fala e a Xeración Nós buscaron un galego supradialectal, pero empregaron arcaísmos, lusismos e hipergaleguismos.

Interferencias do castelán

Tras a Guerra Civil, medrou a preocupación por unha norma estándar. O castelán sempre influíu no galego, provocando interferencias a nivel fónico, morfolóxico, sintáctico e léxico.

Normativa oficial

Coa democracia, o galego converteuse en lingua oficial e introduciuse no sistema educativo. A RAG e o ILG publicaron as Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego (1982, revisadas en 1995 e 2003), establecendo a normativa oficial.

O Galego a Finais do Século XX

Normalización e oficialidade

Tras a morte de Franco, a Constitución de 1978 e o Estatuto de 1981 outorgaron ao galego o rango de lingua oficial. A Lei de Normalización Lingüística (1983) incorporou o galego ao sistema educativo e regulou cuestións como a toponimia e o seu uso nos medios de comunicación.

Medios de comunicación e editoriais

Nesta época xurdiron medios de comunicación en galego como a Radiotelevisión de Galicia, xornais como A Peneira, A Nosa Terra e O Correo Galego, e editoriais como Vía Láctea e Xerais.

Desafíos

A pesar dos avances, a transmisión do galego ás novas xeracións segue a ser un reto. A sociedade galega debe decidir entre a recuperación da lingua ou o seu esmorecemento.

O Teatro de Fins do Século XX

Fases

• Formación de compañías profesionais (finais dos 70 - principios dos 80): Destacan grupos como Sarabela e o teatro profesional.
• Institucionalización (mediados dos 80 - principios dos 90): Creación do Centro Dramático Galego e novas compañías como Teatro do Morcego.
• Desenvolvemento (ata a actualidade): Multiplicación de compañías, creación da Rede Galega de Teatros e Auditorios (mediados dos 90) e da Escola Superior de Arte Dramática (2005).

Características

A oferta teatral diversificouse, con liñas críticas, irónicas, lúdicas e cultas. A intertextualidade, a experimentación e a incorporación de soportes audiovisuais son comúns. Destacan autores como Xesús Pisón, Fernán-Vello, Manuel Lourenzo, Bolaño, Xosé Cermeño, Raúl Dans, Carlos Blanco e Cándido Pazó.

A Prosa

Diversificación

Desde os anos 80, a prosa galega diversificouse en estilos, temas e rexistros. Xurdiron novas editoriais e coleccións xuvenís, e a novela longa abriu novas posibilidades.

Tendencias

• Xénero policial e novela negra: Autores como Reigosa, Aníbal Malvar, Domingo Villar e Arantza Portabales.
• Xénero do oeste, ciencia ficción, erótica e experimental: Suso de Toro con obras como Polaroid.
• Narrativa histórica e fantástica: Freixanes e Cabana.
• Narrativa realista e memorialista: Fernández Ferreiro e Rivas.

Autores

Destacan autores como Méndez Ferrín, Carlos Casares, Riveiro Coello, Xabier Quiroga, Teresa Moure, Rosa Aneiros, María Reimóndez, Anxos Sumai, Marilar Aleixandre, Francisco Castro e Agustín Fernández Paz.

Ensaio

O ensaio galego consolidouse con autores como Ramón Piñeiro, Xesús Alonso Montero, Méndez Ferrín, Manuel Rivas, Suso de Toro, Forcadela, Ramón Nicolás e María Xosé Queizán.